Jabaihan Äbdıldin turaly aitqym keletın alǧaşqy sözım mynau: ol – ömırınıŋ soŋǧy sätıne deiın filosofiialyq oi biıgınen tüspegen, şynaiy bolmysymen ūly tūlǧa edı. Būl – äsıreleu de emes, maqtau da emes...
Men Jabaihan Äbdıldinnıŋ studentı boldym, KazGU-dyŋ filosofiia fakultetınde oqyǧan kezımde jäne arada jarty ǧasyrǧa juyq uaqyt ötken soŋ, men L. N. Gumilev atyndaǧy Euraziia ūlttyq universitetınde filosofiia kafedrasynyŋ meŋgeruşısı bolǧanymda, onyŋ därısterıne qaita qatystym. Jabaihan Äbdıldin ol kezde osy universitettıŋ professory edı. Būl – Jabaihan M.barakūlynyŋ 90 jyldyq mereitoiyn atap ötken kez. Sol tūsta onyŋ jüruı qiyndaǧan, közı naşar köretın, bıraq eŋ bastysy – esı anyq, oiy aiqyn qalpynda edı. Mūndai qasiet būl jasta ekınıŋ bırıne emes, sirek adamǧa ǧana būiyrady.
Būl tek ǧylymǧa ǧana qatysty emes. Kündelıktı ömırde de Jabaihan Mübarakūly sondai bolatyn: bır ret kezdesken adamdardyŋ bärın aty-jönımen esınde saqtaityn. Būl oǧan adamdardy özıne tarta tüsetın. Menıŋşe, būl jaqsy genetikamen qatar, toqtausyz özın jetıldırudıŋ nätijesı.
Qaşan barsam da, onyŋ jūmys üstelı kıtaptarǧa tolyp tūratyn. Onyŋ doktoranttary köp bolsa da leksiialaryn bıreuge tapsyrǧanyn eşqaşan körmeppın. Ol öz leksiialaryn erekşe şabytpen oqityn. Şartty türde aitsaq, auditoriiada jüzdegen adam otyrsa da «masanyŋ ūşqanyn estuge» bolatyn...
«Kant pen Gegeldıŋ sūhbattasy». Būl sözder onyŋ soŋǧy mereitoiyna arnap jazylyp edı.
Ol – Qazaqstandaǧy dialektikalyq logika mektebınıŋ negızın qalauşy ärı jetekşısı. 70–90 jyldary KSRO-da mūndai mektep üş-törteuden aspaityn. Olardyŋ bırı ärı eŋ quattysy – Almatyda edı. Osy baǧyt boiynşa ol ūiymdastyrǧan kongresterge Odaqtyŋ tükpır-tükpırınen belgılı ǧalymdar keldı, al özı düniejüzılık filosofiialyq forumdardyŋ tūraqty delegaty boldy.
Şotland oişyly Devid Iým: «Är adam filosof bola bermeidı, bıraq är filosof adam bolyp qala bermeidı» degen...
Būl sözdı tolyqtai Jabaihan Äbdıldinge arnauǧa bolady. Qazaqstannyŋ ūlttyq jäne strategiialyq müddelerın Şyǧys pen Batystyŋ köptegen elderınde tanyta otyryp, ol adamdardy tek aşyqtyǧymen, qarym-qatynas qabıletımen ǧana emes, eŋ bedeldı filosoftardy odaqtas ete otyryp, öz ideialaryn däleldei bıluımen baurap alatyn.
Jabaihan Äbdıldinnıŋ qazaq filosofiialyq oiyna sıŋırgen eŋbegın sözben ölşeu qiyn. KazGU-dyŋ filosofiia-ekonomika fakultetınıŋ tülegı, qazırgı qazaq filosofiia ǧylymynyŋ negızın qalauşylardyŋ bırı retınde ol Qazaq KSR Ǧylym akademiiasy Filosofiia jäne Qūqyq institutynyŋ alǧaşqy direktorlarynyŋ bırı boldy.
Filosofiianyŋ bastauy, naqtylyq prinsipı sekıldı köptegen filosofiialyq mäseleler – onyŋ ideialary. Ömırınıŋ soŋynda Jabaihan Mübarakūly Qazaqstanda dialektikalyq logikamen şūǧyldanatyndar azaiyp ketkenın ökınışpen aitatyn. Al dialektikalyq logika – älemdık filosofiianyŋ negızgı baǧyttarynyŋ bırı.
Qazaqstan täuelsızdık alǧannan keiın filosofiialyq danalyqty saiasi qyzmetpen ūştastyrǧan tūlǧa. Ol – belgılı qoǧam qairatkerı, Joǧarǧy Keŋes pen Parlament deputaty, Prezident äkımşılıgınde jūmys ıstegen...
Bıraq qyzyǧy sol – TMD-nyŋ eŋ tanymal filosoftarynyŋ bırı bola tūra, kündelıktı ömırde Jabaihan Äbdıldin öte qarapaiym edı. Öz eŋbegın alǧa tartyp, märtebesın körsetkenın eşqaşan körmedım. Ol Almatyda Ǧylym akademiiasynda jūmys ıstegende, men jiı baryp, sūhbattasyp, jaŋa oi alatynmyn. Mūndai oi tereŋdıgı men közqaras keŋdıgın, äleumettık nemese saiasi taqyryp bolsyn, kez kelgen mäselenı qamtityn keŋ tynysty sirek kezdestıresıŋ.
Qarapaiym adamdardy myna sūraq mazalauy mümkın. Filosofiia degen qandai ǧylym? Nelıkten ony är universitettıŋ barlyq fakultetınde oqytady?
Jabaihan Mübarakūly sonda sypaiy jymiyp, mümkın, bylai der edı: filosofiialyq oilau men osy ǧylym jaily bastapqy tüsınık bolmasa, jaqsy injener de, därıger de, zaŋger de, memleket qairatkerı de şyqpaidy. Filosofiia negızın meŋgergen adamnyŋ dünietanymy da, oilau jüiesı de keŋ ärı jüielı bolady. Mūndai adam ūsaq-tüiekke nazar audarmai, sözın de, ısın de logikalyq türde dūrys qūrady.
Aitpaqşy, onyŋ qyzy Rauşan Äbdıldina da äkesınıŋ jolyn jalǧady. Ol – filosofiia ǧylymdarynyŋ doktory, QR ŪǦA akademigı. Menıŋşe, būl – äkesınıŋ taǧy bır dara sipaty. Jabaihan Äbdıldin süiıktı ǧylymyn özıne eŋ jaqyn adamyna amanat etıp qaldyrǧandai...
Ǧaziz Telebaev
filosofiia ǧylymdarynyŋ doktory, professor
