"Közı aşyq, kökıregı oiau, sanasy azat, erkın oily eldıŋ erteŋıne bei-jai qaramaityn jastardyŋ bilık ökılderıne degen senımı az. Būl dabyl qaǧarlyq jaǧdai. Bügıngı qoǧamda ündemeitın, nege bolsa da bas şūlǧi beretın, özındık ūstanymy, öz pıkırı joq adamdar bilıkke yŋǧaily. Osyndai ädıletsızdıktı közımen körgen jastar el bolaşaǧyna qaidan sensın... Ädılettı Qazaqstan bolaryna qalai senedı?". Būl pıkırdı belgılı tarihşy-etnolog, "Qara şaŋyraq" RQB direktory Tūrar Sättarqyzy Adyrna.kz portalyna bergen sūhbatynda aitty.
"Bügıngı közı aşyq, kökıregı oiau, sanasy azat, erkın oily eldıŋ erteŋıne bei-jai qaramaityn jastardyŋ bilık ökılderıne degen senımı az. Būl dabyl qaǧarlyq jaǧdai. Jaŋa zamannyŋ jas buyn ökılderıne bızge aitqan «Ündeme, alǧa şyqpa, közge körınbe, aqyl aitatyn jasqa kelgen joqsyŋ, bızdıkı dūrys, ükımet aş qaldyrmaidy» degen siiaqty «qūrǧaq aqyl» jürmeidı. Qazırgı jastar öte aqyldy, bılımdı, barlyq jahandyq saiasi jaǧdaidan habardar, är jaǧdaidy öz ūstanymyna sai saraptap, özındık pıkır bıldıre alady. Jastar jyly dedık, balalar jyly dedık. «Jastar bızdıŋ bolaşaǧymyz, eldıŋ keleşegı senderdıŋ qoldaryŋda» dep ūrandatamyz. Al şyn mänınde sol jastarmen sanasyp, janaiqaiyn tyŋdai bılıp, jas demei olardy özderıne tartatyn orta buyn ökılderı öte az. «Jastarymyz elge qyzmet etpei, şetelge ketıp jatyr, olar ruhani älsız, är türlı dıni aǧymdarǧa tüsıp, adasyp, aqyry öz-özderıne qol jūmsap jatyr» dep olardy jönsız kınälaimyz. Al bız aǧa buyn olardyŋ ışkı jan düniesın jüregımızden ūǧynyp, olardy şynaiylyqpen tyŋdai bılıp, jaqsy baǧyt-baǧdar bere alyp, sözben ǧana emes ısımızben de ülgı-önege bolyp jürmız be?", - deidı Tūrar Sättarqyzy.Onyŋ aituynşa, bügıngı jastar ädıletsızdıktı keşıre almaidy.
"El aldynda «Qalyŋ elım, qazaǧym. Qairan jūrtym. Tılım, dılım, ūlttyq qūndylyǧym. Qazaq qyzynyŋ tärbiesı. Ar-ūiat, namys, adamgerşılık» degen ūly ūǧymdardy ūrandatyp jürgen keibır belgılı adamdardyŋ «adamzattyq qasietten jūrdai» äreketterıne qarap, jastardyŋ ūlt bolaşaǧyna degen senımı öledı. Qatty aitsam da, būl jai aitylǧan söz emes. Jastarmen köp aralasyp, jiı sūhbattasamyn. Mäselen, elımızde Jastar resurstyq ortalyqtary, Jastar saiasaty jönındegı basqarmalar t.b. jastar ūiymdary barşylyq. Azat oily jastardyŋ pıkırı mynandai. «Bızdıŋ būl ūiymdarmen eşqandai bailanysymyz joq. Olar belgılı bır şeŋberden şyqpai, jergılıktı bilıktıŋ aitqanymen ǧana jüredı. Barlyq respublikalyq deŋgeidegı kezdesu, jinalystarǧa bız siiaqty erkın jastardy şaqyrmaidy. Bıraq, olar bükıl jastardyŋ atynan söilep, būl Qazaqstannyŋ barlyq jastarynyŋ pıkırı dep ūialmai aityp jatady. Olardyŋ barlyǧymyzdyŋ atymyzdan ūrandatyp söileuge eş qūqyqtary joq dep sanaimyz. Jastardyŋ barlyǧy jaǧympaz, jylpos, aitqanǧa bas ie beretınder qatarynan emes. Bızde elımızdıŋ erteŋıne alaŋdaimyz. Öz äleuetımızdı, qarym- qabıletımızdı el igılıgı üşın dūrys jūmsaǧymyz keledı. Bıraq el aldynda «Jastarym» dep jar salyp jürgender ömırde basqaşa adam bolyp şyǧady. Isı men sözderı müldem üilespeidı. Solarǧa qarap köŋılımız qalady», - deidı jastarymyz. Menıŋ oiymşa, būl şyndyq. Jastardyŋ jany taza. Ötırıktı, jalǧan närsenı bırden sezedı. Köŋılı qalady. Ädıletsızdıkke tözbeidı. Közboiauşylyqty jek köredı", - deidı Tūrar Sättarqyzy.Bügıngı bilık keşegı qaraly Qaŋtardan sabaq almaiynşa, Ädılettı Qazaqstan ornamaidy.
"Bügıngı qoǧamda ündemeitın, nege bolsa da bas şūlǧi beretın, özındık ūstanymy, öz pıkırı joq adamdar bilıkke yŋǧaily. Olar sol baiaǧy eskı sürleuden şyqqysy joq. Naqty özektı mäselenı qozǧap, onyŋ şeşu joldaryn aitqandardy, eşkımnen qoryqpai öz oiyn batyl aita alatyndardy daukes dep kelesı joly jiyndarǧa şaqyrmaidy. Sonda qaşanǧy “Bärı jaqsy!” dep jüre beremız? Isı men äreketı sai emester älı de bilıkte otyr, kelesı sailauǧa da sondailar baruǧa daiyndalyp jatyr. Jaŋa kadrlar, jaŋa tūlǧalar kerek. Kelesı deputattyqqa ädettegıdei ūlttyq müddeden görı öz käsıpterın joǧary qoiatyn öŋkei qyzyl şalbar kigen orys tıldı biznesvumen äielder daiyndalyp jatqanyn estıdık. Olardyŋ oiynşa, bilıkke baru üşın qazaq tılınıŋ qajetı joq, orys tıldılerge jol aşyq deptı. Sonda halyq ışındegı qazaqtyŋ qamyn oilaǧan qazaq tıldı azamattardy kemsıtkenderı me? Osyndai ädıletsızdıktı közımen körgen jastar el bolaşaǧyna qaidan sensın... Ädılettı Qazaqstan bolaryna qalai senedı? Tıptı özımnıŋ 15 jastaǧy ūlymnyŋ saiasatty jılıktei şaǧyp aitqanyna qarap, auzym aşyldy. Bügıngı jastar, ol bız emes, nege bolsa da bas şūlǧi beretın. Olardyŋ atynan söileudı qoiyŋyzdar. Bügıngı bilık keşegı qandy Qaŋtar oqiǧasynda jastardyŋ jazyqsyz tögılgen qanynan sabaq alyp, ūrpaq aldyndaǧy jauapkerşılıktı sezınse eken! Jastardyŋ qarǧysyn emes, alǧysyn arqalap, eldıŋ erteŋın bügın oilaiyq!", - dep tüiındedı sözın ūlt janaşyry.
"Adyrna" ūlttyq portaly
jastar
Qazaqstan
Jastar saiasaty
student
mektep
ūlt
qoǧam
Jastar ortalyǧy
balalar
özektı
ūrpaq
Tūrar Sättarqyzy
qazaq elı
jas ūrpaq
