Zaŋ men tärtıp qana üstemdık qūruǧa tiıs

Memleket basşysy Qasym-Jomart Toqaev «Egemen Qazaqstan» gazetıne bergen sūhbatynda elımızdıŋ barlyq salasyna jan-jaqty toqtaldy. Memlekettıŋ barometrı – onda ömır sürıp jatqan halyq desek, demek, halyqtyŋ äl-auqaty jaqsy boluy şart. Prezident sūhbatynda tüitkıldı äleumettık mäselelerdıŋ tüiının keŋınen tarqatqan. Mäselen, äleumettık salada qordalanyp qalǧan mäselelerdıŋ bırtındep şeşıle bastaǧanyn atap öttı.

«Auyldarda densaulyq saqtau nysandarysalynyp jatyr. Äleumettık tūrǧydan osaltoptaǧy azamattarǧa keşendı türde qoldau körsetuüşın Äleumettık kodeks qabyldandy. Ziiandy eŋbekjaǧdaiynda jūmys ısteitın azamattar üşın arnaiytölemaqy engızıldı. Tabiǧatty qorǧauǧa jauaptymekemelerdıŋ qyzmetkerlerıne olardyŋ ömırı men densaulyǧyna tönetın qauıp-qaterge qatystyüstemeaqy tölenetın boldy. Medisina qyzmetkerlerınıŋ, mektepte, kolledjde jänebalabaqşada jūmys ısteitın pedagogterdıŋjalaqysy östı. Ūlttyq qordan balalarǧa qarjyberu mäselesın retteitın zaŋ küşıne endı. Negızgıekonomikalyq körsetkışterdı, onyŋ ışındeinfliasiia deŋgeiın eskere otyryp eŋ tömengıjalaqyny anyqtaityn ädısteme qabyldandy», – dedı Prezident.

Jäne būl jūmystyŋ bärı biyl da jalǧasatynyn atap öttı. Sondai-aq, alǧa qoiǧan maqsatqa jetu üşın tiianaqty, ärı josparly äreket jasap, üzdıksız alǧa ūmtyla beretınımızdı de tılge tiek ettı.

Prezident sūhbatynda Qaŋtar oqiǧasyna da toqtalypty. Säl şegınıs jasaiyn. Bärımızge mälım, azamattardyŋ bilıkke özın tolǧandyratyn mäsele turaly aşyq aituǧa tolyqtai mümkındıgı bar. Sebebı, Memleket basşysy memlekettık organdardan «Halyq ünıne qūlaq asatyn memleket» tūjyrymdamasyna säikes qoǧamnyŋ pıkırımen sanasyp otyrudy ünemı talap etıp keledı. Degenmen, közqarasymdy bıldırudıŋ jönı osy eken dep, jappai köşege şyǧyp ketu qūptalmasa kerek-tı. Elımızde beibıt jinalystardy retteitın demokratiialyq sipattaǧy zaŋ bar. Endı juyrdapetisiialardy tapsyru jäne qarau tärtıbın retteitın zaŋ qabyldanbaq.

Memleket basşysy qasırettı Qaŋtar oqiǧasyna jyldar boiy qordalanǧan äleumettık-ekonomikalyq problemalar, jalpy toqyraudyŋ bilık pen qoǧamdy azdyryp-tozdyruy sebep bolǧanyn jasyrǧan joq.

«Bır närsenı anyq bıluge tiıspız. Beibıt şeruge tyiym salynbaidy, al jappai tärtıpsızdıktıŋ kez kelgen türıne qataŋ tosqauyl qoiylady. Elımızde zaŋ men tärtıp qana üstemdık qūruǧa tiıs. Būl – men üşın myzǧymas qaǧida. Demokratiianyŋ besıgı sanalatyn batys elderıne qaraŋyzdar, eşkım de köşede jappai tärtıpsızdık jasaǧan, memlekettık organdarǧa şabuyldaǧan adamnyŋ maŋdaiynan sipap, öbektep otyrmaidy.

Polisiia jappai tärtıpsızdıktı ūiymdastyruşylardy, iaǧni bilıktıŋ zaŋdy talaptaryna qarsy şyǧuǧa ündegen, qaru-jaraq äkelıp taratqan, jaǧdaidy uşyqtyryp, adamdardy küş qoldanuǧa, maŋaidaǧynyŋ bärın qiratuǧa, örtep-talqandauǧa azǧyrǧan adamdardy anyqtap, äşkereledı. Al tärtıpsızdıkke kezdeisoq qatysqan, bılmestıkpen arandap qalǧan adamdardyŋ būzaqylarǧa qatysy joq. Olarǧa menıŋ bastamammen raqymşylyq jasaldy. Būǧan deiın sottalǧan 1205 adamnyŋ 1095-ı osy raqymşylyqqa ılıktı. Al jappai tärtıpsızdıktı ūiymdastyrǧandar men laŋkestık äreketı, memleketke satqyndyǧy, bilıktı küşpen basyp aluǧa tyrysqany jäne basqa da auyr qylmys jasaǧany üşın sottalǧandar jazasyn tolyǧymen öteitın bolady», – dedı Q.Toqaev.

Keiıngı kezde qoǧamda zorlyq-zombylyq pen qatygezdık beleŋ alyp bara jatqany jasyryp-jabar jait emes. Äielder men balalardyŋ tūrmysta teperış körıp jürgen oqiǧalarynan aqparat betterınen habardar bolyp otyrmyz. Prezident osyndai qylmystardy boldyrmau üşın memleket tarapynan ne ıstelıp jatqanyn da aitty. Memleket basşysy äielder men balalarǧa jasalǧan zorlyq-zombylyqqa qatysty qylmystardy tergeumen äiel tergeuşıler ainalysatyn bolady dedı. Sondai-aq ışkı ıster organdarynda äielderdı zorlyq-zombylyqtan qorǧaumen şūǧyldanatyn mamandardyŋ ştaty qalpyna keltırılıp, olardyŋ qūzyretı küşeitıletının qadap aitty.

«1 şıldeden bastap polisiia jäbırlenuşınıŋ şaǧymyn emes, qylmystyŋ anyqtaluyn negızge alyp, qylmystyq ıstı tırkeuge köştı. Iаǧni mūndai qylmystarǧa qatysty ıs qozǧau üşın zorlyq-zombylyqtan japa şekken adamnyŋ aryzy qajet emes. Tūrmystyq zorlyq-zombylyq jasaǧandarǧa äkımşılık jäne qylmystyq jauapkerşılık edäuır küşeitıldı. Jäbırlenuşı qaita-qaita qysymǧa ūşyramauy üşın būdan bylai mūndai ıske qatysty taraptarǧa ekınşı ret tatulasu mümkındıgı berılmeitın boldy.

Sondai-aq Mäjılıstıŋ bır top deputaty halyqqa Joldauymnyŋ aiasynda tūrmystyq zorlyq-zombylyqqa qarsy kürestıŋ jaŋa ärı tiımdı şaralaryn qarastyratyn zaŋ jobasyn äzırlep jatyr», – dedı Q. Toqaev.

Prezident elımızde «zaŋ men tärtıp» qaǧidatynyŋ ornyǧa tüskenın qalaitynyn, sondyqtan tūrmystyq zorlyq-zombylyqqa qatysty jazany qataitudy tolyq qoldaitynyn aitty.

«Qoǧamda ozbyrlyq pen zorlyq-zombylyqtyŋ kez kelgen türıne müldem tözbeitın tüsınık qalyptaspasa, zaŋǧa engızılgen özgerısterden asa qaiyr bolmaidy. Jūrt zorlyq-zombylyq jasaǧandarǧa jazany qataitudy talap ete tūra, qylmys älemındegı şytyrman oqiǧalarǧa taŋdai qaǧyp, filmderdıŋ zaŋdy belden basatyn keiıpkerlerın ǧana emes, tıptı şynaiy ömırdegı känıgı qylmyskerlerdıŋ özın pır tūtyp jatady. Būl jaǧdai bır-bırıne mülde kereǧar jäne öte oǧaş körınedı. Solai emes pe?! Bız qoǧamdy ışınen ırıtetın, adamgerşılıkke jat qylyqtardy aqtaudy közdeitın kez kelgen äreketke jäne qūqyqtyq nigilizmge tūtas el bolyp tosqauyl qoiuymyz kerek», – dedı Memleket basşysy.

İä, bız jalpy adamzatqa ortaq qūndylyqtardyŋ aiaqasty boluyn qataŋ aiyptap, onymen bırlese küresuımız kerek.