Sarapşylar reseilık memlekettık BAQ pen basqa da ügıt-nasihat taratuşylardyŋ tanymaldyǧy tömendep bara jatqanyn jäne onyŋ sebepterın aitty.
2024 jyly milliondaǧan reseilık oqyrman men körermen Kremldı qoldaityn BAQ-tan bas tartty. Keibır basylymdar auditoriiasynyŋ üşten bırıne deiın joǧaltqan. Al Bırınşı arna öz tarihynda alǧaş ret telereitingte besınşı orynǧa tüsıp qaldy. Mūndai jaǧdailar memlekettık mediaǧa bölınetın qarajat kölemınıŋ artqanyna qaramastan oryn alyp otyr. Būl turaly LiveInternet zertteulerınıŋ statistikasyn zerdelegen «Mojem obiasnit» jobasy habarlady.
Eŋ köp «zardap şekkender» qatarynda prezident Vladimir Putinnıŋ süiıktı gazetı sanalatyn «Komsomolskaia pravda» (KP) tabloidy da bar. Bır jyl ışınde KP saitynyŋ täulıktık ortaşa köruşıler sany 6,5 millionnan 4,3 millionǧa deiın tömendegen.
«Moskovskii komsomolestıŋ» jaǧdaiy da mäz emes. Ol oqyrmandarynyŋ 22%-yn joǧaltqan. Al Gazeta.ru oqyrmandary 14%-ǧa azaiǧan. «RİA Novosti» men «Lenta.ru» tanymaldylyǧy da tiısınşe 12% jäne 11%-ǧa tömendegen.
Federaldy telearnalardyŋ reitingı de edäuır qūldyraǧan. Mediascope derekterınşe, ötken jyly ärdaiym Resei telearnalarynyŋ köşbasşysy bolǧan Bırınşı arna alǧaş ret jeltoqsan aiynda täulıktık ortaşa auditoriia boiynşa 5 orynǧa tüsken. Jalpy, Reseidıŋ Ukrainaǧa keŋ auqymdy basqynşylyǧy bastalǧannan berı arna körermenderınıŋ şamamen törtten bırın joǧaltqan.
Biudjetke säikes, 2025 jyly ügıt-nasihat salyq töleuşılerge aiyna orta eseppen 11,4 milliard rublge nemese aptasyna 2,6 milliard rublge tüsedı. Negızgı qarajatty aluşylar būrynǧydai memlekettık telearnalar bolyp qala beredı.
Sarapşylardyŋ pıkırınşe, Kremldı qoldaityn media qūraldarynyŋ tanymaldylyǧynyŋ tömendeuı tūraqty ürdıske ainalǧan. Būl turaly Resei jurnalister odaǧynyŋ būrynǧy bas hatşysy, äleumettanuşy jäne publisist İgor Iаkovenko mälımdedı. Onyŋ aituynşa, būl qūbylysty ärtürlı parametrler boiynşa jürgızılgen zertteuler rastaidy.
«Atap aitqanda, reseilık ügıt-nasihat telearnalarynyŋ auditoriiasy men qaralym sanynyŋ azaiǧany tırkeldı. Osyǧan bailanysty qazır basty orynǧa REN TV, TNT siiaqty oiyn-sauyq arnalary şyǧa bastady. Al «jekkörınıştı arnalardyŋ» reitingı tūraqty türde tömendeude. Jekelegen baǧdarlamalar turaly aitsaq, Vladimir Solovev pen Olga Skabeevanyŋ negızgı saiasi tok-şoulary («Rossiia-1» telearnasynda körsetıledı) 2023 jyly TOP-50 tızımınen tüsıp qaldy. Al ötken jyly olardyŋ reitingı odan ärı qūldyrai tüstı»,- dep naqtylady İgor Iаkovenko «Amerika dauysyna» bergen sūhbatynda.
Būl, sözsız, ügıt-nasihat üşın ülken soqqy dep esepteidı İgor Iаkovenko.
«Solovev, Skabeeva jäne basqa da nasihatşylardyŋ janküierler kluby aitarlyqtai qysqardy. Ärine, būl Putindı qoldau deŋgeiı tömendedı degendı bıldırmeidı. Ol enjarlardyŋ saldarynan älı de saqtalyp otyr. Bıraq «şekten şyqqan öşpendılıktı» qoldaityndardyŋ sany azaiyp bara jatqany anyq. Belgılı bır deŋgeide auditoriianyŋ şarşaǧany da baiqalady. Öitkenı üş jylǧa juyq uaqyt boiy nasihat ritorikasy özgermegen. Kez kelgen sätte reseilık teledidardy qosyp qalsaŋyz, bırdei ştamptalǧan sözderdı estisız», - deidı ol.
Jurnalisttıŋ pıkırınşe, jaǧdaidy aqşa arqyly şeşu mümkın emes.
«Kremlşıl BAQ-tyŋ tanymaldylyǧyn aqşa qūiu arqyly qaita köteruge bolady degen ümıt negızsız. Adamdar şarşady jäne köŋıl köteru baǧdarlamalaryna auysyp jatyr. Degenmen, būl nasihat älsıredı degendı bıldırmeidı. Ol älı de jūmys ıstep jatyr jäne aitarlyqtai tiımdı. Bıraq ol köbıne basqa platformalarǧa – Telegram arnalary men äleumettık jelılerge köştı. Mūnyŋ barlyǧy, ärine, qomaqty türde qarjylandyryluda. Al negızgı formattarǧa kelsek, «jekkörınıştı arnalar» sirek kezdesetın jädıger retınde saqtalyp otyr», – dep qorytyndylady İgor Iаkovenko.
2025 jylǧa arnalǧan Resei biudjetınde memlekettık telearnalardy, BAQ-ty jäne internet-jobalardy qarjylandyruǧa 137,2 milliard rubl qarastyrylǧan. Būl ötken jylmen salystyrǧanda 15,9 milliard rublge köp.
Newtimes.ru jäne «Novaia gazeta» şoluşysy Andrei Kolesnikov Reseidegı memlekettık BAQ-tyŋ yqpaly azaidy degen qorytyndy jasauǧa asyqpau kerek ekenın eskerttı.
Onyŋ pıkırınşe, mūnda ekı negızgı faktor bar.
«Bırınşısı dästürlı mediaǧa (teledidar, gazetter) degen qyzyǧuşylyqtyŋ tömendeuı, olardyŋ auditoriiasynyŋ azaiuy. Ekınşı faktor – jastar saiasi jäne äskeri mazmūndaǧy kontentten şarşaǧan. Degenmen, memlekettık BAQ älı de bolsa el tūrǧyndarynyŋ negızgı oilau baǧytyn anyqtap, talǧamy men tüsınıgın būzuda», - deidı Andrei Kolesnikov.
«Kreml diskursynyŋ äleumettık jelılerge jäne jalpy media dep atauǧa bolatyn barlyq platformalarǧa belsendı türde enıp jatqanyn tüsınu qajet. Mysaly, Telegram-daǧy Z-arnalar soǧysqa jäne putinge qarsy resurstarmen sättı bäsekelesude. Al YouTube-tıŋ būǧattaluy balama arnalar men strimderdıŋ körılımın aitarlyqtai tömendettı. «Komsomolskaia pravdany» memlekettıŋ qarjylandyruy – būl tabloidtıŋ būrynnan-aq Putindı qoldaityn jäne äskeri közqarastardy belsendı taratumen ainalysqanyn körsetedı. Iаǧni, ıs jüzınde ol memlekettık BAQ (menıŋşe, olarda köptegen jeŋıldıkter bar). Sondyqtan «qūpiiany» «aiqyn» etu qisyndy» - dedı Andrei Kolesnikov.
Balama aqparat aludy qalamaityndar ony almaidy, dep tüsındıredı jurnalist.
«Mūnda adamdarǧa soǧysty qoldauǧa mümkındık beretın belgılı bır qorǧanys mehanizmderı ıske qosylady. Eger memleket solai dūrys dep tapsa, demek, men de qoldaimyn, sebebı memleket jaqsyraq bıledı degen oi qalyptasady. Köp adam propagandany şyndyqtan ajyrata almaidy jäne şyn mänınde, mūny jasauǧa tyryspaidy da. Menıŋşe, taǧy bır maŋyzdy faktor bar: būl – jeke ömırge şoǧyrlanu (soǧystan "şarşau" sezımınıŋ bır körınısı). Adamdar soǧystan barynşa alşaq boluǧa tyrysyp, jeke ömırıne köŋıl böledı», - dep qorytyndylady Andrei Kolesnikov.
