«Halyq aldynda jauap beruı kerek edı». Eks-prezidentke arnalǧan jetım sūraqtar

Bügın Qazaq elınıŋ tūŋǧyş prezidentı Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ bilıkten ketkenıne 6 jyl toldy. Joǧarǧy bilıkten öz erkımen ketken ol el qūrmetıne bölenıp, jaqsy jinalsa ortadan oiyp alatyn süikımdı saiasatker bola aldy ma? Qazaqstandy Sovet odaǧynan bastap basqarǧan, bükıl tuǧan-tuysqandarymen bırıgıp eldegı resurstarǧa ielık etken Nūrsūltan Nazarbaev 2019 jyly nauryzdyŋ 19 künı saǧat 19:00-de ol ündeu jasap, memleket basşysy qyzmetınen ketetının mälımdedı. Bıraq Qaŋtar oqiǧasy tūtanǧanşa özıne arnalǧan zaŋdar şyǧartyp, Qauıpsızdık keŋesınıŋ töraǧasy bolyp otyryp aldy. Nūrsūltan Nazarbaev bilıkten ketken 6 jylda özın qalai ūstady? Sondai-aq eks-prezident eldı jailaǧan jemqorlyq üşın jauapkerşılıkke tartyluy kerek pe? Osy jäne özge de sūraqtardy sarapşy men ekonomiske qoidyq. MÄSIMOV NAZARBAEVTYŊ TAPSYRMASYN ORYNDADY MA? Sarapşy Qazybek Beisebaev «Nūrsūltan Nazarbaev bilıkten ketken 6 jylda özın qalai ūstady?» degen sūraqty qoiǧanda bırden Qaŋtar qyrǧynyn eske aldy. «Qolymyzda naqty resmi mälımet joq, bıraq Qaŋtar oqiǧasynyŋ artynda kım tūr, sol aitylmai keledı. Aşyq aitylmasa da qaiǧyly jaǧdaiǧa Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ qatysy bar dep oilaimyn. Naqtyraq aitsam, Qaŋtar oqiǧasyna qatynasqandar eks-prezidenttıŋ adamdary dep esepteimın. Iаǧni, qazırgı bilıktı ornynan alyp, özderınıŋ adamdaryn qoiǧysy keldı. Būǧan deiın «Elde memlekettık töŋkerıs ūiymdastyryldy» dep aityldy emes pe? Bız bärımız qazaq azamaty bolyp Qazaqstannyŋ saiasi jaǧdaiyn jaqsy bılgendıkten töŋkerıstı ūiymdastyrǧan Ūlttyq qauıpsızdık komitetınıŋ töraǧasy Kärım Mäsımov degenge senemız be?» - degen saiasattanuşy Mäsımovtı Nazarbaevqa berılgen adam dep esepteidı. «Būǧan deiın ol bır emes, bırneşe ret «Men Nazarbaevtyŋ kömekşısımın jäne bola beremın» dep aitty. Ärine, bızdıŋ qolymyzda naqty mälımet joq, bıraq osy qisynmen kelgende Kärım Mäsımov Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ tapsyrmasyn oryndady dep oilaimyn. Ol bilıkten ketse de 2022 jylǧy qandy qyrǧyndy Nazarbaevtyŋ ızı dep esepteimın»,- deidı ol. «NAZARBAEVTYŊ NÄN IZI JATYR» Ekonomist Jangeldı Şymşyqov ta eks-prezidentke qatysty sūraqty estıgende Qazybek Beisebaev sekıldı Qaŋtar oqiǧasyn eske aldy. «Nūrsūltan Nazarbaev bilıkten oŋai ketken joq. Onyŋ ketkenı ülken qyrǧynǧa ūlasty, ony bärımız bılemız. Bügınde Qaŋtar oqiǧasy, Qaŋtar qyrǧyny nemese Qaŋtar töŋkerısı dep aityp jürmız. Sonyŋ bärınıŋ artynda kımnıŋ ızı jatyr? Söz joq, Nazarbaevtyŋ nän ızı jatyr», - dep topşylaidy ol. Būl tūsta Jangeldı Şymşyqov Jeltoqsan oqiǧasyn da eske alyp, Nazarbaevtyŋ bilıkten keiıngı äreketterı de kümandy dep esepteidı. «Tıptı onyŋ sonau Jeltoqsannan bergı oqiǧalar Qaŋtarmen aiaqtaldy dep qorytyndylauǧa bolmaidy. Öitkenı tuǧan ınısı Bolat Nazarbaevqa arnalǧan asqa özınıŋ jaqtastaryn jinap, janazanyŋ özın saiasi maqsatqa ainaldyryp jıberdı. Onyŋ älı de bolsa qaita-qaita Mäskeu asyp, Putinge barǧyştauy da tegın emes», - deidı sarapşy. Jangeldı Şymşyqov Qaŋtar oqiǧasyna deiın Nazarbaevtyŋ Qauıpsızdık keŋesı basşylyǧyn keiınge tabystamaǧanyna da nazar audarǧan. «Ol özın Qaŋtar oqiǧasynan keiın ǧana «qarapaiym zeinetkermın» dep jariialady. Endı qarasaq, sonyŋ bärı ötırık bolyp şyqty. Orystarda «Būrynǧy degen bolmaidy» degen qaǧida bar», - degen ekonomist Nazarbaevtyŋ bilık vertikalınde tamyryn tereŋge jıbergenın aitty. «EKS-PREZİDENTKE BAǦA BERUIMIZ KEREK» Qaŋtar qyrǧynynan keiın eks-prezident jauapkerşılıkke tartyluy kerek degen talap qoǧamda jiı aitylatyn boldy. Nūrsūltan Nazarbaev eldı jailaǧan jemqorlyq üşın de jauapkerşılıkke tartyluy kerek pe? Qazybek Beisebaev eks-prezidentke Mao Szedun sekıldı resmi baǧa berıluı kerek dep sanaidy. «Eks-prezidenttıŋ Qaŋtar oqiǧasyna qatysy bar degen resmi mälımet joq. Eger bilık resmi türde Qaŋtar oqiǧasyna Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ qatysy joq dep mälımdese, bız oǧan bailanysty eşteŋe aita almaimyz. Al negızı būl kısı bızdı 30 jyl basqardy, sondyqtan da eks-prezidentke halyq baǧasyn beru kerek. Nazarbaevtyŋ bilık etken kezınde jaqsy nemese kerısınşe jaman boldy ma degen sūraqtarǧa naqty jauap berıluı kerek», - deidı ol. Aituynşa, Qytaidy basqarǧan Mao Szedun bilıkten ketkennen keiın oǧan resmi bilık öz baǧasyn bergen. «Naqtyraq aitsam, Qytai bilıgı «Maonyŋ ıs-äreketınıŋ 70 paiyzy halyqqa paidaly, al 30 paiyzy ziian boldy» dep aşyq aitty. Bızdıŋ elde de Nūrsūltan Nazarbaevqa tiıstı baǧa beru kerek. Būl dünie nege maŋyzdy? Eger de bız täuelsızdıkten keiıngı 30 jylda «Nazarbaev jaily basşy boldy ma, joq älde jaisyz basşy boldy ma?» degen sūraqqa laiyqty baǧa bermesek, onda bız alǧa qarai dami almaimyz. Sol sebeptı Nazarbaevqa baǧa beru elımızdıŋ bolaşaǧy üşın öte maŋyzdy qadam bolmaq. Keibır adamdar üşın qanşa qolaisyz bolsa da, eks-prezidentke baǧa berıluı kerek»,- deidı ol. NAZARBAEV JÄNE 500 MLRD DOLLAR Al Jangeldı Şymşyqov eks-prezident ūrlaǧan, jyrlaǧan aqşasyn halyqqa qaitarmaǧanyn tılge tiek ettı. «Ekonomist retınde aitaiyn, Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ halyqtan ūrlap, şetelge asyrǧan qarjysy kem degende 500 mlrd AQŞ dollaryn qūraidy. Būl qarjylar qaida kettı?» - deidı ekonomist. Aita ketu kerek, el auzynda jürgen būl summa älı tekserudı qajet etedı. Degenmen ony älı eşkım joqqa da şyǧarǧan joq. Şymşyqov mäselenıŋ ideologiialyq qyryna da toqtalǧan. «Bır özı jalpy qazaq ūltynyŋ bükıl dünie tanymy men ömırge degen közqarasyn ulap tastady. Otansüigıştık, adamgerşılık sekıldı qasiettı dünielerdı aqşaǧa aiyrbastap, halyqty tobyrǧa ainaldyrdy. Onyŋ qazaqqa jasaǧan qastandyǧy Goloşekinnen de asyp tüstı desek bolady. Mysaly özımızdı Özbekstanmen salystyratyn bolsaq, olardyŋ halqy ekı esege ösıp, 35 millionnan asty. Al qazaq halqynyŋ sany endı ǧana 20 million adamǧa jettı.  Ol degen söz – halyqty demografiialyq jaǧynan orasan zor kemıttı degendı bıldıredı», - deidı Jangeldı Şymşyqov. Ol Nazarbaev halyqty barynan aiyrdy dep esepteidı. «Sol kezdegı ekonomikaǧa keletın bolsaq, güldengen agrokäsıptık keşen boldy. Aq halatpen jürıp, siyr sauyp, mal şaruaşylyǧymen ainalysqan keşennıŋ bärın jermen jeksen ettı. Sol sebeptı Nazarbaev bilıkten jai ketpeu kerek edı. Halyq aldynda mındettı türde jauap berıp baryp ketuı kerek edı», – deidı ol. Europa elderınıŋ basşylary bilıkten ketken keiın saltanatty jiyndarǧa qatysyp, sūhbat berıp jatady. Eks-prezident soŋǧy ekı Täuelsızdık künı qarsaŋynda halyqty qūttyqtamady. Nūrsūltan Nazarbaev jūrt aldyna nege emın erkın şyqpaidy? Qazybek Beisebaev demokratiialy memleketterde qandai da bır basşy qyzmetten ketse de saiasi ortada jüretının aitady. «Mysaly Fransiianyŋ prezidentı Fransua Olland nemese AQŞ prezidentterı sūhbat berıp, är türlı ıs-şaralarda boi körsetıp qalady. Bızdıŋ eks-prezident eldı 30 jyl basqarsa da qazır jym-jyrt otyr. Kezınde özın «Elbasy» dep atap, «Joq jerden memleket qūrǧan menmın» dep aitty ǧoi. Solai aita tūra soŋǧy jyldary nege jūrt közıne tüspei kettı?» - deidı Qazybek Beisebaev «Mäselen ol basqarǧan 30 jylda elımızdı bai-quatty etuge zor mümkındık boldy. Sol mümkındıktı eks-prezident nege paidalanǧan joq? Mıne, osy jäne özge de sūraqtarǧa jauap bersın», – deidı ol. «Qazır qoǧamda Nūrsūltan Nazarbaevty emosiiamen qatty synaidy. Jyldar öte kele halyqtyŋ eks-prezidentke degen közqarasy özgeruı mümkın be?» degen sūraqqa Qazybek Beisebaev «Äbden mümkın» dep jauap berdı. «Kezınde men Brejnevtıŋ bilıgı kezınde ömır sürgen adammyn. Asüide sol kezdegı Sovet ükımetın basqarǧan tūlǧany qatty synaityn. Keiın Gorbachev bilıktı alǧannan keiın «Oi, mynadan qaraǧanda Brejnev jaqsy eken» dep aita bastady. Barlyq närse salystyru arqyly belgılı bolady ǧoi. Bız bügın Nazarbaevty qalai synasaq ta, eŋ basty mäsele halyqtyŋ jaǧdaiynyŋ qandai bolǧanyna bailanysty bolmaq. Erteŋ halyqtyŋ jaǧdaiy naşarlasa, onda bız ötken zamandy, iaǧni Nazarbaevty saǧynyşpen eske alatyn bolamyz. Būl – äbden mümkın närse. Aldaǧy uaqytta ne bolatyny belgısız», – dedı ol.