Polşada AES qūrylysyn qoldaityndar atom energiiasyny tyǧyryqtan şyǧudyŋ joly retınde atasa, būl jobaǧa qarsylar qauıpıszdık mäselesıne alaŋdaidy. Elde iadrolyq qaldyqtardy saqtau jaiy da şeşılmegen. Soǧan qaramastan Polşa bilıgı aldaǧy 10-20 jylda AES qūrylysy bıtıruge niettenıp otyr.
Europa odaǧy 2050 jylǧa qarai älemdegı alǧaşqy klimattyq beitarap aimaq boludy maqsat etıp otyr. Būl maqsatqa jetu üşın qazba otyndarynyŋ, atap aitqanda, kömır, mūnai men gazdyŋ qoldanyluyn azaitu qajet. Alaida būl oŋai şarua emes. Mysaly, Resei 2024 jyly sanksiialarǧa qaramastan, Europa Odaǧyndaǧy bırqatar elderge mūnai men gazdy 22 milliard euroǧa satqan.
BİLIKTIŊ ŞEŞIMI
Europada jaŋartylatyn energiia közderın paidalanu da artyp keledı. Germaniiada jel men kün energiiasynyŋ ülesı paiyzǧa deiın ösken. Al Polşada būl jaǧdai qiyn. El kömır önerkäsıbıne tym täueldı.
Alaida, Polşa da ziiandy qaldyqtardy azaitu jolynda belsendı qadamdar jasamaq. Būl rette, jaŋartylatyn energiia közderımen qatar, atom energiiasyn damytuǧa da nazar audaruda.
Polşa bilıgı el alǧaşqy atom elektr stansiiasyn saludy josparlap otyr. Būl bastamany Europa Odaǧynyŋ keibır elderı qoldamady. Sondai-aq, ekologiialyq ūiymdar da atom energiiasyna qarsy pıkır bıldırude. Olar atom energiiasyn paidalanudy dūrys emes baǧyt dep sanaidy.
AES salu josparlanǧan oryn Baltyq teŋızınıŋ jaǧalauynda, orman men qūmdauyt töbelerdıŋ arasynda ornalasqan. Polşa būl ıstı öte baiyppen qolǧa alyp, qūrylys ornyn aldyn ala daiyndap, jūmystardy bastap ta kettı.
«Bız būl şeşımnıŋ dūrystyǧyna senemız» - deidı önerkäsıp ministrlıgı ökılı Voiseh Vrohna.
Al Baltyq teŋızı SOS ūiymynyŋ ökılı Tomaş Tribuşevich atom energiiasyna degen ūmtylystardy tolyq aqymaqtyq dep atap öttı. Ekologtar būl jobany synǧa aluda.
«ATOM ENERGETİKASY – ESKIRGEN TEHNOLOGİIа»
Mūnda atom energiiasyn öndıru 10 jyldan keiın, iaǧni rekordtyq merzımde bastaluy tiıs. Jobanyŋ qūny resmi derekter boiynşa şamamen 45 milliard euro. Jergılıktı azamattyq belsendıler 3 jyl būryn AES salu josparlary belgılı bolǧan kezde dereu qarsy şyqqan.
«Menıŋşe, atom energetikasy – eskırgen tehnologiia. Qazır jaŋartylatyn energiia közderı siiaqty basqa da zamanaui ädıster bar. Sondai-aq, būl baǧytta ülken progress baiqaluda» - deidı Baltyq teŋızı SOS ūiymynyŋ ökılı Hanna Tribuşevich.
Baltyq teŋızı SOS ūiymynyŋ ökılderınıŋ aituynşa qazır AES qūrylysy üşın auqymdy orman alqaby bölşektelıp, joiyluda.
Polşa kömırdı qoldanudan AES qūrylysyn salu arqyly bas
«Bızdegı zertteuler körsetıp otyrǧandai, qazırgı Polşa energetikalyq balansyna atom energiiasy qajet. Sebebı būl energetikalyq qauıpsızdıktı qamtamasyz etuge mümkındık beredı» - deidı önerkäsıp ministrlıgı ökılı Voiseh Vrohna.
«ATOM ENERGİIаSY – DARA JOL»
Polşadaǧy AES mäselesı saiasi sipatqa da ie. Üş jyl būrynǧy ükımet AES qūrylysyn josparlaudy bastasa, al qazırgı ükımet būl jobany qoldaudan bas tartyp, onyŋ salynatyn jerıne antiiadrodyq plakattar ılgen.
Su jaǧasyndaǧy şaǧyn Hocheva qalasynda pıkır ekıge bölıngen. Bıreuler atom energiiasyn qoldaidy, al keibıreuler qarsy şyǧuda.
Polşa bır kezderı keŋestık ülgıdegı atom elektr stansiiasyn saludy bastady. Bıraq 1990 jyldardaǧy eldegı narazylyqtar men Keŋes Odaǧynyŋ qūlauy saldarynan būl joba toqtatyldy. Qazırgı uaqytta jobanyŋ ornynda sonyŋ qalqiǧan qirandylaryn köruge bolady.
Bügınde köptegen europalyq elder atom energetikasynan bas tartty, mysaly, Germaniia men İspaniia. Al İtaliia 30 jyldyq üzılısten keiın atom energiiasyna qaita oraludy josparlauda. Polşa men Türkiia osy salada europalyq jaŋaşyldar retınde atom energetikasyn damytuǧa niettı.
Alǧaşynda AES qūrylysyn qoldamaǧan jergılıktı fermerlerdıŋ qazır közqarasy özgergen. Olar atom energiiasyn jalǧyz balama retınde qarastyryp otyr.
«Kömır men gazdy qoldanuǧa bolmaidy, atom energiiasy – ony qoldanbaudyŋ dara joly» - deidı fermer Iozef Koşirog.
OTYN QALDYǦY JÄNE AES QŪNY
Jürgızılgen saualnamaǧa qaraǧanda poliaktardyŋ 90 paiyzdan astamy AES qūrylysyn qoldaidy delınedı. Degenmen, būl mäselege qatysty bırneşe sūraqtar bar. Mysaly, radioaktivtı qaldyqtardy qaida saqtau kerek ekenı älı şeşılgen joq.
«Ūzaq merzımdı saqtaudy qajet etetın iadrolyq qaldyqtardyŋ sany öte az jäne būl älemdık masştabta maŋyzdy emes. Men būl qaldyqtardy qauıpsız saqtau üşın tereŋ qoimalardy tabamyz dep senemın», - deidı önerkäsıp ministrlıgınıŋ ökılı Voiseh Vrohna.
Jospar öte auqymdy, bıraq Polşada atom energetikasymen jūmys ısteu täjıribesı joq. Jergılıktı belsendıler jobanyŋ qiyndyqtary jetkılıktı türde eskerılmegen dep küdıktenedı.
«Būl atom elektr stansiiasy aitylǧannan äldeqaida qymbatqa tüsedı dep boljap otyrmyz. Qūrylysy 10 jyl emes, mümkın 20 jylǧa sozylady, al eŋ jaman jaǧdaida odan da ūzaq uaqyt aluy mümkın», - deidı Baltyq teŋızı SOS ūiymynyŋ ökılı Agneşke Olşevska-Gren.
