Resei syrtqy saiasat mekemesın ūzaq jyldardan berı basqaratyn saiasatkerdıŋ elderdıŋ täuelsızdıgıne qatysty Qazaqstan basşysynyŋ pıkırımen kelıspeuın aituy el qoǧamynda reaksiia tudyrdy. Alaida deputattar ondaida el pozisiiasyn bıldıruge qauqarsyz bolyp şyqty. Pıkır aitqan bırer deputat Lavrovtyŋ aitqanyn jeke pıkırı retınde tanuǧa beiıl.
Resei syrtqy ıster ministrı Sergei Lavrov «Kommersant» basylymyna bergen sūhbatynda jer tūtastyǧy mäselesı jönınde Qazaqstan basşysy Qasym-Jomart Toqaevpen kelıspeitının mälımdegen bolatyn. Eldıŋ ışkı-syrtqy saiasatyndaǧy maŋyzdy mäselelerge reaksiia bıldıre me degen Mäjılıs deputattary tiıstı sūraqqa jauap beruden jaltaryp baqty.
LAVROVTYŊ SÖZI MEMLEKETTIŊ SAIаSATY EMES PE?
Jurnalistıŋ «Sızge ūlttardyŋ özın-özı anyqtau qūqyǧy men memleketterdıŋ aumaqtyq tūtastyǧyn saqtau bır-bırıne qaişy kelmei me?» – degen sūraǧyna ministr tosyn jauap berdı.
«Qazaqstan prezidentı Qasym-Jomart Toqaevtyŋ sözı esımde. Men onymen kelıspeimın. Keiın bız öz ūstanymymyzdy qazaq dostarymyzǧa tüsındırdık. Onyŋ pıkırınşe, tek aumaqtyq tūtastyqtyŋ ǧana qūqyǧy bar eken. Bıraq men taǧy da qaitalaimyn: eger sızder BŪŪ qatarynda bolsaŋyzdar, onda ūiymnyŋ Jarǧysyn tolyq qūrmetteu qajet. Men dekolonizasiianyŋ mysalyn keltırgen edım. Ol jerde memleketaralyq qarym-qatynastardyŋ prinsipterı turaly Deklarasiiada naqty jazylǧan. Jalpy alǧanda, däl solai boldy, iaǧni aumaqtyq tūtastyq tek öz territoriiasynda tūratyn bükıl halyqtyŋ müddesın körsete alatyn ükımetı bar memleketterge ǧana qatysty qūrmetteledı», - degen RF syrtqy ıster ministrı.
Esterıŋızde bolsa, Qasym-Jomart Toqaev 2022 jylǧy Peterburg halyqaralyq ekonomikalyq forumynda Putinnıŋ aldynda batyl mälımdeme jasaǧan bolatyn. Atalǧan mälımdeme elımızde jäne älemde qyzu talqylanǧan.
Lavrovtyŋ mälımdemesıne bailanysty Mäjılıs deputattary jauap bergısı kelmeitının aŋǧartty. Mysaly Baqytjan Bazarbek «Halyqaralyq saiasatqa aralasqym kelmeidı» dese de prezidenttıŋ pıkırın qoldaitynyn jetkızdı.
«Resei syrtqy ıster ministrı prezidenttıŋ 3 jyl būryn aitqan pıkırmen kelıspeimın dep otyr. Sol kezde prezidenttıŋ pıkırın qoǧam jaqsy qoldady. Bızdıŋ strategiialyq serıktesımız prezidenttıŋ pıkırıne nege qarsy bolyp otyr?» - degen sūraqqa deputattyŋ jauaby mynandai boldy:
– Ol şet memlekettıŋ şeneunıgınıŋ bır pıkırı ǧoi. Oǧan män bermeuımız kerek. Lavrovtyŋ sözı memlekettıŋ saiasaty emes. Mysaly, bız olardyŋ ministrı men memlekettık duma deputaty nemese federasiia keŋesınıŋ müşelerınıŋ är türlı jeke pıkırlerın estıp otyramyz. Bızge jeke adamdardyŋ pıkırı maŋyzdy emes.
– Bıraq Lavrov jeke adam emes, bır eldıŋ syrtqy ıster ministrı ǧoi...
– Tüsınıp tūrmyn ǧoi. Ol memlekettık saiasat emes qoi. Ol memlekettık saiasatty qalyptastyrmaidy. Ol onyŋ ministr retındegı emes, jeke azamat retındegı pıkırı. Sondyqtan bız oǧan män bermeuımız kerekpız. Men öz basym prezidentımızdıŋ pozisiiasyn tolyqtai qoldaimyn. Onyŋ pozisiiasy jönınen aitqan sözı – bızdıŋ syrtqy saiasattan şyǧatyn dünie. Sondyqtan da bızdıŋ syrtqy saiasatymyz nyq, syrtqy saiasattyŋ strategiiasy men onyŋ liniiasy anyq. Jeke öz basym syrtqy saiasattaǧy ıs-ärekettı qoldaimyn. Sebebı bızdıŋ syrtqy saiasatymyzdyŋ kvazimemleketterdıŋ täuelsızdıktı alǧan memleketterdı täuelsız memleket retınde tanymauy öte oryndy. Halyqaralyq konvensiialar bar, onda qandai jaǧdailarda täuelsız memleket retınde tanylatyny jazylǧan. Eger ol talaptarǧa säikes bolmasa, bız BŪŪ şeŋberınen qalai şyǧa alamyz? Şyǧa almaimyz. Jeke öz basym mūndai mälımdemelerge män bermeuımız kerek. Lavrov aitsyn, odan joǧary tūrǧan lauazymdy tūlǧa aitsyn oǧan män bermeu kerek.
«BILMEIMIN...»
Deputat Maksim Rojinnıŋ pıkırı de osy taqylettes ekenı baiqalady.
– Resei syrtqy ıster ministrı Sergei Lavrov Prezident Toqaevtyŋ pıkırımen kelıspeitının aityp otyr. Osyǧan sızdıŋ közqarasyŋyz qalai?
– Közqaras bıreu, kım ne demeidı, bız öz maqsatymyzben ary qarai jūmysymyzdy ısteuımız kerek. Prezidenttıŋ sol kezde aitqan oiyn, logikasyn da men tolyq qoldaimyn. Öitkenı BŪŪ-nyŋ barlyǧymyzǧa ortaq erejelerı bar, bız solardy qoldauymyz kerek. Al endı ony Lavrov aitty ma, joq älde basqa eldıŋ saiasatkerı nemese qarapaiym azamaty aitty ma, ol endı özınıŋ pıkırı. Kelısemın dese, kelısedı, kelıspeimın dese, kelıspeidı. Bız özımızdıŋ baǧytymyzben, öz ūstanymymyzben ary qarai jūmys jasauymyz kerek dep oilaimyn.
– Resei tarapynan bızdıŋ elge qandai da bır qysym bola ma?
– Menıŋ oiymşa şeteldıŋ saiasatkerı pıkır bıldırdı eken dep özgere qoiuymyz dūrys emes. Eger pıkırge bola özgere bersek, onda bız alǧa qoiǧan maqsat pen bolaşaqtan kütken nätijemızge qalai jete alamyz?
– Sergei Lavrovtyŋ pıkırı qauıptı mälımdeme me?
– Bılmeimın. Bälkım bız körmei tūrǧan özınıŋ maqsattary bar şyǧar. Bıraq menıŋşe bızdıŋ prezidenttıŋ sol kezde Ūlytauda ötken qūryltaidan keiın baryp osy pıkırdı aituy bırınşıden, elımızde ülken qoldauǧa ie boldy, ekınşıden, älemnıŋ alpauyt elderınıŋ liderlerınıŋ pıkırımen säikes keledı. Sondyqtan būl jerden eşqendai qauıp körıp tūrǧan joqpyn.
– Bız Reseimen Euraziia ekonomikalyq odaq arqyly odaqtas memleketpız ǧoi. Bıraq reseilık saiasatkerlerdıŋ qazaqtyŋ ūlttyq müddesıne qaişy pıkırdı jiı aituynyŋ sebebı nede?
– Öitkenı olar özderınıŋ müddelerı sai jūmys ıstep jatqan şyǧar? Bälkım olar özderınıŋ ūltynyŋ yǧyna jyǧylu üşın sondai oi aitatyn şyǧar? Cherchildıŋ «Angiianyŋ dosy joq, tek qana müddesı bar» degenı sekıldı olardyŋ da osy baǧytta jasap jürgen äreketterı şyǧar dep oilaimyn. Bıraq ondai pıkır qanşa jerden aitylsa da öz nietımızben, öz maqsatymyzben jürudı toqtatpauymyz kerek sekıldı.
«ALAŊDAUDYŊ QAJETI JOQ»
Deputattardan soŋ tūşymdy jauap ala almaǧan soŋ būrynǧy diplomat, saiasattanuşy Qazybek Beisebaevqa habarlastyq.
– Sergei Lavrovtyŋ pıkırıne qalai qaraisyz? Deputattar asa män berudıŋ qajetı joq dep aityp jatyr. Syrtqy ıster ministrınıŋ sözıne män beru kerek pe, joq pa?
– BŪŪ-nyŋ bır-bırıne qarama-qaişy qaǧidaty bar. Bıreuınde «Är halyq özın bileuge qūqyǧy bar» dep jazylsa, ekınşısınde «Territoriianyŋ tūtastyǧy saqtaluy kerek» dep körsetılgen. Mıne, dau osy ekı qaǧidanyŋ arasynan tuyndap otyr. Är memleket özınıŋ müddesıne bailanysty osy qaǧidanyŋ bırın ūstanady. Mysaly Äzerbaijan men Qytai territoriianyŋ tūtastyǧyn qoldaidy. Sebebı atalǧan memleketter Qarabaq pen Taivan mäselesınde öz müddelerın bırınşı orynǧa qoiyp otyr.
Al Resei sekıldı keibır memleketter «Är halyq özın bileuge qūqyǧy bar» degen ūstanymda. Būǧan ärine taŋǧalatyn eşteŋe joq. Sebebı Reseidıŋ qazırgı taŋdaǧy ūstanymy osyndai. Bıraq atalǧan memleket Serbiianyŋ täuelsızdıgın moiyndauda basqaşa ūstanymda bolady.
– Lavrovtyŋ pıkırıne alaŋdauymyz kerek pe?
– Joq, alaŋdaudyŋ qajetı joq. Bızdıŋ keibır deputattar men äleumettık jelı belsendılerı bıreu bırdeŋe aitsa aiǧai-şu köteredı. Olar aita beredı. Bızde osyndai jaǧdaida jauap beretın prezident jäne syrtqy ıster ministrı men onyŋ resmi ökılı bar. Al endı «anau aitty, mynau aitty» degenge män bersek oǧan uaqytymyz da jüikemız de jetpeidı.
Ūqsas jaŋalyqtar
