Bereke Düisebekov: «Käsıpkerler tekseruden bosatyldy»

Elımızdegı pandemiialyq jaǧdaiǧa bailanysty Prezident Qasym-Jomart Toqaevtyŋ tapsyrmasymen Ükımette ekonomikalyq ösımdı qaita qalpyna keltıru jönınde keşendı jospar äzırlendı. Osy josparǧa säikes, Şymkent qalasynda daǧdarysqa qarsy ıs-qimyl jospary bekıtıldı. Şymşaharda şaǧyn şaǧyn jäne orta biznestıŋ jekelegen sanattary üşın salyqtyq jeŋıldıkter berıldı jäne 3 jylǧa tekseruden bosatyldy. Būdan bölek, Şymkent qalasynyŋ käsıpkerlık jäne industiraldy-innovasiialyq damu basqarmasynda jaŋalyq jeterlık. Sonyŋ bärın bılu üşın basqarma basşysy Bereke Düisebekovpen sūhbattasqan edık. -Bereke Talǧatūly, özıŋız basqaryp otyrǧan basqarma qalamyz megapolis statusyn alǧannan keiın, iaǧni, 2018 jyldyŋ 11 şıldesınde qūrylǧan edı. Sodan berı önerkäsıptı damytu jäne jaŋa jūmys oryndaryn aşu, investisiialar tartu, biznestı memlekettık qoldau, sauda jäne şaǧyn, orta biznestı damytu baǧyttarynda jūmys jasap kelesızder. Qazırde qalamyzda basqarmaǧa aimaq qaraidy? -İä, basqarmanyŋ qūrylǧanyna köp uaqyt bola qoiǧan joq. Degemen, uaqyttyŋ aǧymymen köşten qalmauǧa tyrysyp jūmys ıstep kelemız. Bügıngı taŋda «Şymkent ÄKK» AQ, onyŋ ışınde  «Oŋtüstık» jäne «Tassai» industrialdy aimaqtary, «Oŋtüstık» arnaiy ekonomikalyq aimaǧy, kölık-logistikalyq aimaǧy qūrylǧan. - Önerkäsıp boiynşa ösımge toqtalsaŋyz... -Işkı önımnıŋ kölemı 2020 jyldyŋ 4 aiynda 196,0 mlrd. teŋgenı qūrap, aldyŋǧy jyldyŋ tiıstı merzımımen salystyrǧanda 2 paiyzǧa artqan (2019 j. 4 aiy – 159,9 mlrd. tg.). 2020 jyldyŋ soŋyna deiın 598 mlrd. teŋgege jetu kütılude. Önerkäsıp salasynda ülesı 81,8 paiyzdy qūraityn öŋdeu önerkäsıbınde 160,3 mlrd. teŋgenıŋ önımı öndırılıp, ösım – 1,5 paiyzdy qūrap otyr (2019j. 4 ai – 129,5 mlrd. tg.). -Käsıpkerlıktı qoldau kartasy qalai jüzege asyryluda? -Qazaqstan Respublikasyn industriialyq-innovasiialyq damytudyŋ                  memlekettik baǧdarlamasy şeŋberınde öŋırlık käsıpkerlıktı qoldau kartasyna 398,6 mlrd. teŋgenı qūraityn 6,5 myŋnan astam jaŋa jūmys oryndarymen 61 joba engızılgen. Ekınşı besjyldyqta jalpy qūny 98,2 mlrd. teŋgege 2,5 myŋnan asa jaŋa jūmys oryndarymen 42 joba ıske qosyldy. 2020 jyly jalpy qūny 23,9 mlrd. teŋgege 454 jaŋa jūmys oryndarymen                     6 jobany jüzege asyru josparlanuda. Olar: 1.««Amir-A» JŞS – Metallurgiialyq zauyttyŋ qūrylysy; 2.«Rahat-Şymkent» JŞS – Qant qosylǧan jäne keskış pechenesın öndıru jelısı;

3. «B.A.E.R.» JŞS – Medisinalyq däke jäne taŋu materialdaryn öndıru keşenınıŋ qūrylysy;
4. «New technology Ltd» JŞS – Dizeldı-generatorly zauyt qūrylysy;
5. «Nūr-kz» JŞS – Tüstı metall būiymdaryn qūiu kışı zauytynyŋ qūrylysy;
6. «Korporasiia «Amanta» JŞS – Gazoblok şyǧaratyn zauyt qūrylysy.

-Qala aumaǧyndaǧy İndustrialdy aimaq pen «Oŋtüstık» arnaiy ekonomikalyq aimaǧynda ıske asyp nemese josparda bar jobalardy aityp berıŋızşı.   -«Oŋtüstık» arnaiy ekonomikalyq aimaǧynyŋ jalpy aumaǧy 200 ga. Aimaqta qūny 29,9 mlrd. teŋgenı qūraityn, 1 630 jūmys oryndarymen                  16 joba jüzege asyrylǧan. Onyŋ ışınde 2020 jyldyŋ aqpan aiynda «SP «Lux Shoes» JŞS-nyŋ aiaq kiım tabandaryn şyǧaru jobasy ıske qosylyp, onda             20 jaŋa jūmys orny aşyldy. Jyl soŋyna deiın «B.A.E.R.» JŞS – Däkeden taŋu materialdar öndırısı jobanyŋ jüzege asyryluy josparlanuda. Qazırgı taŋda qala äkımdıgı tarapynan aimaqtyŋ aumaǧyn 500 ga deiın keŋeitu boiynşa jūmystar jürgızılude. Şymkent qalasynda 2 industrialdy aimaq: «Oŋtüstık» – 337 ga jäne «Tassai» - 89 ga jūmys jasaidy. Atalǧan industrialdy aimaqtarda (2010-2021 jyldar aralyǧy) 110,8 mlrd. teŋgege 121 jobany jüzege asyryp, 6,5 myŋǧa juyq jūmys ornyn aşu josparlanǧan («Oŋtüstık» İA – 91 joba, 71,8 mlrd. teŋge,                5167 j.o., «Tassai» İA – 30 joba, 39,1 mlrd. teŋge, 1333 j.o.). 2010-2019 jyldary aimaqtarda 72 joba ıske asyrylyp, 63,8 mlrd. teŋge investisiia tartylǧan jäne 4,0 myŋǧa juyq jūmys orny aşyldy («Oŋtüstık» İA – 58 joba, 37,4 mlrd.teŋge, 3923 j.o., «Tassai» İA – 14 joba, 28,4 mlrd. teŋge, 631 j.o.). Atalǧan industrialdy aimaqtarda 2020 jyly 20,0 mlrd. teŋgege 9 jobany jüzege asyryp, 564 jūmys ornyn aşu josparlanǧan. Sonymen qatar, industrialdy aimaqtardyŋ jer uchaskelerı 100% jobalarǧa tolyp, ärı qarai damytu maqsatynda 306 gektar jerge jaŋa «Jūldyz» industrialdy aimaǧyn qūru jūmystary bastaldy. Atalǧan industrialdy aimaqta negızınen qūrylys, metallurgiia jäne jihaz önerkäsıbın damytu közdelgen. Būlardan bölek, Şymkent qalasynyŋ Qazaqstannyŋ Euraziia aumaǧynda kölıktık-logistikalyq haby retınde qalyptasuy maqsatynda arnaiy logistika aimaǧy jobasy jüzege asyryluda. Aimaqqa myna kompaniialar enetın bolady: -«Kazakhstan Logistic group» JŞS; -«Continental Logistics Shymkent» JŞS; -«NPO «Zerde» JŞS; -«Euro Transit service Managerment» JŞS; -«Arman Iýg Grupp» JŞS. -Qarapaiym zattar ekonomikasy baǧdarlamasynyŋ engızılgenıne de bırşama uaqyt öttı. Būl baǧytta nendei jūmystar ıstelınıp jatyr? -Qalada «Qarapaiym zattar ekonomikasy» baǧdarlamasy aiasynda 79,5 mlrd. teŋgege 96 käsıporyn jobasymen ötınış berılıp, bügıngı taŋda 10,6 mlrd.teŋgege    52 joba ekınşı deŋgeilı bankten nesie aluǧa maqūldansa, 21 joba ekınşı deŋgeilı bankterdıŋ qarauynda, al 8 joba bankterdıŋ qarauyna qūjattar jinau,                   15 käsıporyn biznes-jospar daiyndau, jaŋa tehnologiialar men tyŋ ideialar ızdeu satysynda. -Jyl basynan berı megapoliske qanşa investisiia tartyldy? -Jyl basynan berı qalaǧa 47,2 mlrd. teŋge investisiia tartyldy. Onyŋ ışınde tıkelei şeteldık investisiia kölemı – 3,1 mlrd. teŋgenı qūraidy. -Şeteldık investorlardyŋ qatysuymen ıske asyrylyp jatqan jobalar turaly aitsaŋyz... -Qala aumaǧynda şeteldık investorlardyŋ qatysuymen 2,0 mlrd. AQŞ dollaryn qūraityn 12 investisiialyq jobalar jüzege asyryluda. Atap aitqanda, 2020 jyly ıske asyrylatyn jobalar:

1. «Amir-A» JŞS – metallurgiia zauytynyŋ qūrylysy - 50,0 mln.$;
2. «Qytai-Qazaqstan marganes industriialyq toby» JŞS – Mn S17 markaly ferrosilikomarganes öndırısın ūiymdastyru - 7,8 mln.$);
3. «Avelar solar tehnolodji» JŞQ – quaty 50MVt KES qūrylysy - 20,0 mln.$;
4. «Rahat Şymkent» JŞS – Qant pechenesınıŋ öndırısı – 8,2 mln.$.

-Iske asyrylyp jatqan jobalar şe? - 1. «Highvill Kazakhstan» – Zamanui köpqabatty üilerdıŋ qūrylysy –                                  900 mln.$;

2. «Kinder World International» - bılım beru klasterın salu qūrylysy: balabaqşa, mektep, kolledj, universitet - 20,0 mln.$;
3. «Dentafill Kazakhstan» JŞS – därılık jäne gigienalyq qūraldar şyǧaratyn zauyt salu - 2,6 mln.$;
4. «Polpharma» – Farmasevtikalyq preparattar öndırısın jaŋǧyrtu – 36,2 mln. $

Qala aumaǧyndaǧy perspektivalyq jobalar:

1. «Hill Resources» – Bazalyq mailar öndırısı - 600 mln. $;
2. «Hyosung corpotation» – ajyratqyştar men aiyrǧyştardy qūrystyru öndırısı – 14,6 mln. $;
3. «Lianfu Group» – Energiia ünemdeitın avtobustar şyǧaratyn zauyt salu - 340 mln. $.;
4. «Servier» – Därılık preparattardy öndıru - 29,2 mln. $.

-«Biznestıŋ jol kartasy-2020» biznestı qoldau men damytudyŋ memlekettık baǧdarlamasy aiasynda qanşa qarjy igerıldı? -2020 jyly «Biznestıŋ jol kartasy-2025» baǧdarlamasy aiasynda 6 164,0 mln. teŋge qarastyrylyp, bügıngı taŋda 156 joba boiynşa 414,7 mln.teŋge igerılgen. Al, memlekettık granttar beru baǧytyna 205,0 mln. teŋge qarastyrylǧan. Al «Eŋbek»  nätijelı jūmyspen qamtudy jäne jappai käsıpkerlıktı damytudyŋ 2017-2021 jyldarǧa arnalǧan memlekettık baǧdarlamasy şeŋberınde  2020 jyly 816,1 mln. teŋge qarastyrylǧan. Bügıngı taŋda 110,0 mln. teŋgege 6 jobaǧa şaǧyn nesieler berılgen. -Jastar men äielder käsıpkerlıgıne de äjeptäuır qoldau körsetılıp jatqanyn bılemız... -Jastar men äielder käsıpkerlıgıne qoldau körsetu baǧyty boiynşa jergılıktı biudjetten 200,0 mln. teŋge jäne öz kezegınde «Damu» Qory tarapynan qosymşa 200,0 mln. teŋge bölınıp, jalpy nesie qorjyny 400,0 mln. teŋgenı qūrap otyr. Bügıngı taŋda 7 joba boiynşa 69,8 mln. teŋgege qoldau körsetılgen. -Sauda, şaǧyn jäne orta biznestıŋ jaǧdaiy ne bolyp jatyr? -Jalpy tırkelgen şaǧyn jäne orta käsıpkerlıktıŋ ışınde jūmys ıstep tūrǧan şaǧyn jäne orta käsıpkerlık subektılerınıŋ ülesı 87,2% paiyzdy qūrap, jūmyskerlerdıŋ sany 159,4 myŋ adamdy qūraidy. -Qalada äleumettık maŋyzy bar azyq-tülık tauarlary baǧasy östı me, tömendedı me? -Jyl basynan äleumettık maŋyzy bar azyq-tülık tauarlarynyŋ baǧa indeksı 105,4 paiyzdy qūrady.  Sondai-aq 9 äleumettık maŋyzy bar azyq-tülık tauarlaryna baǧa ösımı bar. 1) piiaz – 21% (114 tg. – 138 tg.) 2) I sūrypty ūn –8,8% (147 tg. – 160 tg.) 3) kartop – 20,7% (111 tg. – 134 tg.) 4) jūmyrtqa – 6,5% (276 tg. – 294 tg.) 5) qaraqūmyq – 6,3% (299 tg. – 318 tg.) 6) tauyq etı – 3,3% (808 tg. – 835 tg.) 7) säbız –  9,2% (120 tg. – 131 tg.) 8) qant – 0,5% (194 tg. – 195 tg.) 9) sary mai – 3,2% (2173 tg. – 2242 tg.)   9 tauar baǧasy tömen: 1) süzbe – 39,4% (1868 tg. – 1132 tg.) 2) rojki – 23,9% (272 tg. – 207 tg.) 3) qyryqqabat – 38,3% (107 tg. – 66 tg.) 4) kürış  – 24,9% (361 tg. – 271 tg.) 5) süt – 11,5% (235 tg. – 208 tg.) 6) airan – 8,3% (252 tg. – 231 tg.) 7) ösımdık maiy – 3,3% (427 tg. – 413tg.) 8) siyr etı – 2,9% (1948 tg. – 1890 tg.) 9) nan – 0,7% (145 tg. – 144 tg.)   1 tauarda baǧa auytquy joq (tūz –50 tg.) -Qala bazarlarynyŋ bırazynda qūrylys jūmystary jürgızıldı.  Sol boiynşa mälımet bere ketseŋız. -Megapoliste «Akbar», «Bekjan», «Şymkent Tūlpar», «İsatai» (Alatau) jäne «Kültai ana» bazarlarynda qaita qūrylymdau jūmystary aiaqtalǧan. Jalpy, qala aumaǧynda jūmys ıstep tūrǧan sauda bazarlarynyŋ sany – 38 (2017 jyly «Kültai ana» bazarynyŋ nysanaly maqsaty özgertılıp, «Sever» sauda ortalyǧy bolyp qaita qūryldy), onyŋ ışınde 25-ı ämbebap, 13-ı mamandandyrylǧan. Orta eseppen qazırgı taŋda qūrylys jūmystaryn jürgızıp jatqan «Qazybek» bazary 1,2 mlrd. tg. al, qaita qūrylymdau jūmystary «Ortalyq qyrǧy bazar» jäne «Aina» sauda nysandarynda orta eseppen jekelegen türde 4,0 mlrd. tg. qūrap otyr. Bügınde «Avto Nūr», «Aina», «Darhan», «Qaplanbek», «Kömeş būlaq», «Köktem» jäne «Ortalyq qyrǧy» bazarlarda qaita qūrylymdau jūmystary bastalǧan. Sonymen qatar, Mal bazary jäne Qazybek bazarlaryn qala syrtyna köşıru josparlanyp otyr. - Käsıpkerlerge qandai jeŋıldıkter berıldı? - Şymkentte ekonomikalyq ösımdı qaita qalpyna keltıru jönınde Prezidenttıŋ tapsyrmasyna orai daǧdarysqa qarsy ıs-qimyl jospary bekıtılıp, şaǧyn şaǧyn jäne orta biznestıŋ jekelegen sanattary üşın salyqtyq jeŋıldıkter berıldı jäne 3 jylǧa tekseruden bosatyldy. Atap aitqanda: - ırı sauda nysandary, kinoteatrlar, teatrlar men sport nysandary bır jylǧa zaŋdy tūlǧalar men jeke käsıpkerler mülık salyǧynan bosatyldy; - jalpyǧa bırdei belgılengen salyq salu tärtıbınde jūmys ısteitın jeke käsıpkerler tabys salyǧynan bosatyldy; - aǧymdaǧy jyldyŋ 15 nauryzynan 15-mausymyna deiın ösımpūldardy esepteu toqtatyldy; - salyq eseptılıgınıŋ merzımı 3 toqsanǧa auystyryldy; - Tamaq önımderın öndıru kölemı boiynşa şikızat bazasyn ösıru jäne onyŋ sapasyn arttyru maqsatynda joǧary sapaly biologiialyq önım importyna qosymşa qūn salyǧynan bosatyldy; - 2020 jyldyŋ soŋyna deiın auyl şaruaşylyǧy maqsatyndaǧy jerlerge salyq töleuden bosatyldy. -Daǧdarysqa qarsy ıs-qimyl josparynda qandai mäseleler qaralǧan? - Jobada daǧdarys nätijesınde neǧūrlym zardap şekken käsıpkerlık subektılerın anyqtap, atalǧan käsıpkerlık subektılerınıŋ qyzmetın qalpyna keltıru jäne jaŋa käsıporyndar qūru üşın memlekettık baǧdarlamalar şeŋberınde jeŋıldetılgen nesieler beru. Käsıpkerlerdıŋ qoldanystaǧy nesielerın qaita qarjylandyru. Otandyq tauar öndıruşılerdı yntalandyru. Jūmys oryndaryn saqtau jäne qūru, kadrlardy daiarlau jäne qaita daiarlau. Mikroqarjy ūiymy men «Biznes üşın ükımet» ortalyǧyn qūru jäne käsıpkerlık subektılerın servistık qoldau. Daǧdarystan ötu jönındegı memlekettık qoldau şaralary turaly aqparattyq qamtu syndy qoldau şaralary qarastyrylǧan. Qala äkımı Mūrat Äitenov te Şymkent qalasynda zaŋǧa säikes Äkımdık pen «Atameken» käsıpkerler palatasymen bırlesken Mikroqarjy ūiymy qūrylyp, onyŋ jarǧylyq kapitalyn qalyptastyruǧa tiıstı qarajat bölınuı kerektıgın eskerttı. Sonymen bırge jergılıktı käsıpkerlerdı öŋırlık baǧdarlama aiasynda paiyzdyq mölşerlemesı tömen nesiemen qamtamasyz etu üşın jergılıktı biudjetten 1,0 mlrd. teŋge bölu qarastyrylu qajet. Sondai-aq, daǧdarysqa ūşyraǧan käsıporyndardy jäne jaŋa käsıporyndardy aşuǧa baǧyttalǧan jobalardy 4% paiyzdan aspaityn nesiemen qarjylai qoldau körsetılmek. Käsıpkerlıktı qoldau şaralary şeŋberınde 725 jobaǧa jeŋıldetılgen nesieler ūsynu arqyly 3760 jūmys oryn saqtalyp, 940 jaŋa jūmys oryndary qūrylatyn bolady. Al jūmyspen qamtu baǧdarlamaryn jüzege asyru nätijesınde 15 233 adam jūmyspen qamtylyp, käsıpkerlık sauattylyqty arttyru boiynşa 3176 adam käsıpkerlık negızderıne oqytylatyn bolady.

Sūhbattasqan Möldır Kenjebai,

"Adyrna" ūlttyq portaly