Negızı adamzattyŋ problemasy bızdıŋ problemamyz emes sekıldı. Älemnıŋ damuyna qosyp jatqan ülesımız joq. Bıraq "Baiqoŋyrymyz" bar. Al, örkeniettı elder adam ömırın jeŋıldetetın barşa ǧylymi jaŋalyqtardyŋ basynda jür. Osylai kete berse üşınşı älem elderı "Vechno dogoniaiuşii" ekonomikasy bar eldıŋ deŋgeiınen aspaityn sekıldı.
"Bennu" atty asteroidtyŋ jerge jaqyndap kele jatqanyna köz jetkızdı. Kün ǧalamşarynda myŋdaǧan asteroidtar bar. Bıraq däl osy asteroidtyŋ orny erekşe. NASA būl asteroidtyŋ 2160-2190 jyldar aralyǧynda jer planetasyna soqtyǧatynyn matematikalyq eseppen däleldep şyǧardy. Eger mūndai kölemdegı ırı asteroid jerge qūlasa, atom bombasynyŋ jarylǧanyndai qasıret äkeluı mümkın. Qaida, qai qalaǧa qūlaityny da belgısız.
Ūzaq keŋesten keiın ǧalymdar asteroidqa 2016 jyly "Osirius" atty arnaiy sputnik jıberdı. 2018 jyly sputnik asteroidqa jaqyndady. Onda bırneşe maqsat bar:
1. Asteroidta paidaly qazbalar bar ma degen sūraqqa jauap tabu.
2. Jerge jaqyndap kele jatqan asteroidtyŋ ūşu traektoriiasyn özgertu.
3. Asteroidta tırşılık belgısı būryn bolǧan ba, qazır bar ma degen sūraqtarǧa jauap tabu.
4. Fizika, himiia, biologiianyŋ adamzat balasyna belgısız jaŋa zaŋdaryn aşu.
5. Asteroidqa arnaiy apparatpen 4-5 sekundqa bır ret soqtyǧyp, grunttaryn alu.
Qyzyq sputnik asteroidqa jaqyndaǧanda bastaldy. Sputnik qonaiyn dese, 10-20 metrlık tas sekıldı qyrtystar bar. Tegıs emes. Ol tastarǧa soqyǧyssa sputnik ısten şyǧuy mümkın.
Sodan älgı "Osirius" sputnigı 1 jyl boiy sputniktı ainalyp ūşyp, ärbır 5sm qyrtysyna deiın zerttep, asteroidtyŋ fizikalyq kartasyn jasady. Eseptep, qonatyn jerın belgıledı. 2020 jyly sputnik "Bennuǧa" qonyp, grunttaryn aldy. Suretke tüsırdı. Qazır sol gurntty arqalap, 325 million km qaşyqtyqtan jerge qaita ūşyp keledı. 2023 jyly sputnik asteroid grunttarymen jerge qonady. Odan keiıngı missiia - asteroidty jerge jaqyndatpai ūşu traektoriiasyn özgertu bolmaq. Paidaly qazba bolsa ony igerudıŋ joldaryn aşuǧa küş salady.
Aitpaqşy, asteroidqa "Bennu" atyn bergen AQŞ-tyŋ 3 klass oquşysy. NASA kez kelgen bastamasyna oquşylar arasynda şyǧarmaşylyq esse jazudy ūiymdastyryp, aspan denelerı men sputnikterge at qoiu räsımın mektep oquşylarynyŋ fantaziiasyna qaldyrady. Ülgı alarlyq jaqsy dästür.
Bauyrjan SERIKBAEV,
"Adyrna" ūlttyq portaly
