Auyl äkımderınıŋ belsendılıgı artpasa, auyl tüŋǧiyqqa bata beredı
Qazaqstanda respublika boiynşa 175 audan bar bolsa, onyŋ ışınde 72 audannyŋ damuy kenjelep qalǧan. Mıne, osy damuy kenjelep qalǧan auyl-aimaqtyŋ mäselesı qazırde jabuly küiınde qalyp otyr. Mamandardyŋ paiymdauynşa, bızdegı jergılıktı äkımdıkter men ministrlıkterde būl mäselelerdı şeşuge kelgende belsendılıgı tömen.
«Analitik» taldau ortalyǧynyŋ sarapşy mamany Toǧjan Şaiahmetovanyŋ aituynşa, aldaǧy uaqytta mūndai damymai qalǧan audandardyŋ äkımdıgıne zamanǧa sai jaŋarǧan mehanizmderdı ūstanuǧa tura keledı. Mamannyŋ baiyptauynşa, bolaşaqta jergılıktı äkımder kenjelep qalǧan auyldaryn damytu üşın jerdıŋ qūnarlylyǧyn köteru, jaiylymdyq jerlerdı dūrys paidalanu, egın şaruaşylyǧyn damytu tärızdı jaittardy zamanaui ülgıde meŋgeruı tiıs.
«Mysaly, elımızde 282 mln gektardan astam jaiylymdyq jer bar. Qynjylarlyǧy, sol kölemdı jaiylymdyq jerdıŋ 40 paiyzyn ǧana ūqsatyp otyrmyz. Al qalǧany paidalanylmai otyr. Keleşekte bız jerımızdıŋ qūnarlylyǧyn köterıp, öndırıstık, önımdılık qabıletın arttyramyz desek, jaŋaşyldyqqa bet būryp, būryn astyq egılgen, qazırde bos jatqan jerlerge köpjyldyq şöpter egu mäselesın qolǧa aluymyz kerek. Jergılıktı äkımşılıkterge būl rette özındık mındetteme jükteu kerek. Jergılıktı äkımder öz auyl-aimaǧynyŋ jai-japsaryn jaqsy bıletındıkten ärbır reformany äkımşılıkter arqyly jürgızsek jön bolar edı»,-deidı ekonomist-sarapşy Toǧjan Şaiahmetova.
Mamannyŋ aituynşa, bolaşaqta auyl-aimaqty damytudy jergılıktı äkımderdıŋ belsendılıgın arttyru arqyly jürgızu tiımdı bolmaq. «Jergılıktı äkımderdıŋ basqaru jüiesın jetıldıru auylǧa bölıngen qarjynyŋ dıttegen jerıne däl jetuıne yqpal eter edı» deidı maman.
«Qazır auylǧa baǧyttalǧan qarjyny orta joldan qaǧyp alatyn deldal holdingter, aksionerlık qoǧamdar jetıp-artylady. Osydan baryp auylǧa bölıngen qarjy aqyr şenınde talan-tarajǧa tüsıp ketetını de ras. Sondyqtan būl jerde äkımderdıŋ qauqaryn arttyrǧan abzal. Ükımetten bölıngen qarjyny oblystyŋ biudjetıne, odan audannyŋ biudjetıne bölu ädısın şektep, qarjy dıttegen jerıne jetuı üşın tıkelei auyldyq äkımdıkterdıŋ biudjetıne audarǧan jön. Bızge auyl äkımderdıŋ belsendılıgın arttyratyn kezeŋ äldeqaşan jettı. Būl bız üşın özektı mäsele» deidı Toǧjan Şaiahmetova.
Mamannyŋ baiyptauynşa, damyǧan jäne damuşy elderde būl mäsele oŋtaily şeşılgen. Tıptı TMD elderı boiynşaa körşı Reseide, Äzırbaijanda, Armeniiada jergılıktı äkımderdıŋ ekonomikalyq özgerısterge sai özındık şeşım qabyldauy, qyzyqty mehanizmder ūsynuy jap-jaqsy rettelgen eken. Būl rette qarjyger Arman Musinnıŋ aituynşa, bızdegı audan äkımderı infliasiiany şekteu maqsatynda bazardaǧy baǧaǧa ie bola almai otyrǧanda özge elderdıŋ äkımderı auyldaryna auqatty investorlardy tartyp ıskerlıkterımen köz qyzyqtyruda.
Qarjygerdıŋ paiymynşa, qazırgı tehnologiialardyŋ damu ǧasyrynda älemde ülken özgerıster bolyp jatyr. Köptegen elder kün jäne jel energiiasyna nazar audaruda. Körşı Resei bolaşaqta 65 paiyz energiiany kün men jelden aluǧa basa nazar audaruda. Özbekstan da osyǧan qatty nazar audara bastady. Köptegen elder joqtan bar jasap otyr. Sondyqtan bolaşaqta bızge de osy köşten qalmau kerek.
«Nanotehnologiia, biotehnologiianyŋ arqasynda ülken mümkındıkterge qol jetkızetın zaman tudy. Bolaşaqta auyl şaruaşylyǧy önımderıne sūranys artady. Sondyqtan bız auyl şaruaşylyǧynyŋ äleuetın arttyrǧanymyz abzal. Osy oraida auyldyq aimaqtardy basqaruǧa bılıktı, bılımdı azamattar tartyluy qajet. Äkımder Ükımetke qyzyqty ūsynystar aityp, jaŋa mehanizmder ūsynyp jaŋaşyldyqqa ūmtyluy kerek. Osyǧan orai jergılıktı äkımdıkterdıŋ özın-özın basqaru jüiesıne naqty qadalaǧau engızu qajet. Äkımderdıŋ özın özı jetıldırıp, jergılıktı jüienı naryqqa sai sauatty basqaruyna mümkındıkter berıluı tiıs. Kerek bolsa olardyŋ bılımın de jetıldırıp otyrǧan jön. Auyl äkımlerınıŋ belsendılıgı artpasa, auyl toqyrai beredı. Sondyqtan naq qazırgı uaqytta audan, auyl kölemındegı basqaru jüiesı jaŋaryp, jaŋǧyryp otyru kerek. Qazaqstan halqynyŋ 46 paiyzy auyldy tūratynyn eskersek, bız üşın jamymai qalǧan auyldardyŋ sanyn arttyru qauıp. Agroekonomikany damytu maŋyzdy. Bolaşaqta tabiǧi taza auyl önımıne degen sūranys älemdık tūrǧyda ösedı. Sol kezde bız köştıŋ soŋynda qalmaudy oilastyrǧanymyz jön»,- deidı Arman Musin.
Qarlyǧaş Sailaubaeva
.
Ūqsas jaŋalyqtar
