Mūratbek Esenǧazynyŋ qysqaşa tarihyn aita keteiık:
Mūratbektıŋ atasy Almas Omarov qypşaq ruynan. Keşegı Alaşorda ükımetınıŋ basty ideology, Ahmet Baitūrsynovtyŋ senımdı serıkterınıŋ bırı bolǧan. 1918 jyly Alaş ükımetınıŋ qūramynda Leninnıŋ qabyldauynda bırge bolady.
1919 jyly Torǧai Alaş uälaiatynyŋ milisiia bölımınıŋ bastyǧy bolyp tūrǧanda qyzyldarmen soǧysyp, mert bolady.
Sovet ükımetı ornaǧannan keiın älbette, Almas Omarovtyŋ balalary, tuma-tuystary köp japa şektı.
Mūratbek bala kezınen atasynyŋ erlık ısterın eldegı auzy dualy qarttardan estıp öskenı belgılı. Mekteptı jaqsy bıtırgen soŋ jalpyǧa bırdei äskeri mındetın ötkeredı de QazMU-dyŋ himiia fakultetıne oquǧa tüsedı. 4 kursta oqyp jürgende, äigılı Jeltoqsan köterılısıne qatysyp, kurstastarymen bırge alaŋǧa barǧandary üşın tergeuge alynǧan edı.
1990 jyly Aron Atabek jäne Raşid Nütüşevter qūrǧan "Alaş" ūlttyq demokratiialyq partiianyŋ belsendı müşesı boldy. Bılımdı, sözge şeşendıgımen közge tüstı. Özı qūralpy jastardy ertıp keldı.
Onyŋ "Alaş" partiiasyna keluınıŋ bır sebebın joǧaryda aitqan atasy Almas Omarovqa bailanysty bolatyn.
"Alaş" partiiasy bırden radikaldyq baǧytta boldy. Basqa qūrylǧan partiia men qozǧalystar sovet ükımetınıŋ qūramynda "konfederasiia" dep jürgende alaştyqtar Sovet Odaǧynyŋ qūramynan şyǧyp ketudı basty maqsat sanady.
1990 jyldyŋ 13 qaŋtarynda qazırgı Sas atyndaǧy balalar teatrynyŋ ǧimaratynda, sol kezdegı 1-hatşy Nazarbaev Almaty qalasynyŋ jastarymen alǧaşqy aşyq kezdesuın ötkızdı.
Odan keiın ondai kezdesuler bolǧan emes. Sol jiynda Aron Atabektı tūŋǧyş kördık. Ol kezde Jeltoqsan köterılısıne qatysuşylardy Nazarbaev "huligandar, ūlttar arasyna jık saluşylar,norkamandar, būzylǧandar" dep dünie jüzıne milliondap taraityn "Drujba narodov" jurnaly, basqa da ırı basylymdar arqyly jar salyp qoiǧan edı.
Eşkım bılmeitın jas ǧalym jıgıt Aron Atabek köpşılıktıŋ aldynda "Jeltoqsanda qaza bolǧan qazaq batyrlaryn bır minut ünsız eske alaiyq" dep aidy aspanǧa bır-aq şyǧardy.
Nazarbaev amalsyz ornynan köterıluge mäjbür boldy.
Arty belgılı, Arondy qudalau bastaldy. Eren er Mäskeuge ketuge mäjbür boldy. Ol jaqta da tynyş jürmei "Alaş i Kazahskaia nasiia" degen kıtapşasyn 100 000 tirajben şyǧaryp, Qazaqstanǧa taratyldy. Milisiialar talai ret tartyp ta aldy.
Jalyndy küresker, qiyndyqtan qaitpaityn, qara nardai qaisar Aron Atabek ülken tirajben "HAK" gazetın şyǧara bastady. Kärışal Asanov siiaqty şynşyl jazuşylardyŋ Nazarbaevqa qatysty maqalalary şyǧa bastaǧasyn, qazaq bilıgı resei bilıgımen auyz jalasyp, Aron Atabektı Mäskeuden ūrlap äketuge äreket jasady. Mäskeulık "ne formaldar" aralasyp, aram oilary jüzege aspai qaldy.
Nazarbaev tarapynan qatal qysymǧa duşar bolǧan Alaş partiiasynyŋ jümystary ärine, tūralap qaluy da zaŋdy edı. Onyŋ üstıne meşıtke şabuyl jasady degen jala aiyppen Qazaqstandaǧy belsendı Alaştyqtar bır jyl türmege otyrǧyzyldy. Jetekşısı Aron Atabek quǧyndalyp şetke ketse, partiia belsendılerı tügeldei türmege otyrǧyzylsa, partiia jūmysy qaidan jürsın?!
Alaştyqtardyŋ ülken jeŋısı - tolyq şynaiy täuelsızdık talap ettı.
Sol jolda qaisarlyq, tabandylyq körsete aldy. Nazarbaev özınıŋ menmendıgın jeŋıp, Aron Atabek siiaqty küresker, memleketşıl azamattardy janyna alǧanda, qazırgıdei masqara küige tüspegen bolar edı. Özınıŋ jaǧympaz ainalasy qoldan "tırı Qūdai" jasap, jeme-jemge kelgende satyp otyr.
Būl taqyrypqa keiın keŋırek oralamyz!
Qazır belsendı MŪRATBEK ESENǦAZY turaly ǧoi äŋgımemız!
Alaştyqtardyŋ taǧy bır jeŋısı, sol uaqyttan bırge küresıp kele jatqan qyz-jıgıtterdıŋ bır üidıŋ balasyndai tatu-tättı, bauyrdai aralasyp, bır-bırıne kömektesıp, ülkendı aǧalap, kışını ınılep tūratyn kışıpeiıldıgınde. 15 jylyn nazarbaev konslagerınde ötkızıp, qūr süldesı şyqqan, bıraq ruhy synbaǧan qateptı qara nar Aron Atabektı de ızdegen osy qarapaiym alaştyqtar bolatyn.
Olar özderıne jarnama jasamaidy. "Oŋ qolyŋnyŋ bergenın, sol qolyŋ körmesın" degen prinsiptı ūstanady. Aronnyŋ qasynda soŋǧy demı bıtkenşe bırge boldy.
Endı, Mūratbekke qaita oralaiyq!
Qaŋtardyŋ basynda erjürek qala, Jaŋaözennen bastau alǧan tolqular bükıl Qazaqiiany dür sılkındırgen edı.
Almatyda da būl şeruler beibıt türde bastalǧan bolatyn.
Jastar 3 qaŋtarda jaŋaözendıkterge qoldau körsetu maqsatynda alaŋǧa şyǧyp jürdı.
Sol künı Aron Atabektıŋ 40 kündık asyna jinalǧan qauym da alaŋǧa baryp, jastarǧa qoldau körsetpek nietpen Dulati köşesı boiymen tömen tüsıp kele jatqanda arnaiy jasaqtyŋ şabuylyna ūşyrady.
15-20 adam qamauǧa alynyp, sol künı tüngı saǧat 4-te onlain arqyly ötken sot bıraz jastarǧa 15 sötkıge jabu ükımın şyǧardy.
Mūratbek Esenǧazyny da 15 sötkıge qamady.
5 qaŋtarda keşkı saǧat 17:00 uaqyt şamasynda türme vertuhailary aiaq astynan şeşım şyǧaryp "politzakliuchionnyilar na vyhod"- dep bärın bosatyp jıberedı.
Mūratbek alaŋǧa kelıp, örtengen äkımşılık ǧimarattaryn körıp, ışı qan jylap, qatty qamyǧyp, jedel qareketke köşedı.
1986-nyŋ Jeltoqsan qyrǧynyn körgen ol arty jaqsylyqqa aparmaitynyn tüsınıp, ainalasyna beibıt şeruge şyqqandardy jinap, beibıt şeru bolsyn, arandatuşylarǧa ermeŋder, mülıkterdıŋ bärı özımızdıkı, ainalamyzdy taza ūstaiyq dep ündeu tastaidy. Olardyŋ bärı videoǧa jazylyp qalǧan.
6 qaŋtarda beibıt şeruge qarsy kele jatqan äskeri toptyŋ aldynan şyǧyp polkovnikke şeruşılerdıŋ beibıt ekenın tüsındırıp beredı. 6 erkek, bır äiel adam 7 jan jandaryn şüberekke tüiıp barypty. Polkovnik qazaq jıgıtı eken "keşe arandatuşylar bızge oq atty.
Bügın körıp tūrmyn... ülken adamdar ekensızder, şerulerıŋızdı jalǧastyra berıŋızder. Arandatuşylardy aralaryŋyzǧa kırgızbeŋızder! Eger de menıŋ janymdaǧy serıkterıme oq tietın bolsa, qarap tūrmaimyn ǧoi. Ondai jaǧdaida renjımeisızder. Onyŋ üstıne äkem de qarapaiym qarusyz halyqqa oq atpa... degen” deptı de "bız qazır ketemız. Basqalar kelıp atyp jatsa, bylai qarai qaşyŋdar!" dep, Baiseiıtova köşesın meŋzeidı. Arandatuşylar 6-qaŋtar da alaŋǧa kelmegen. Olar qan-qasaptyŋ bolaryn aldyn-ala bılıp otyrǧan. 5 qaŋtarda alaŋǧa qaru äkelıp ülestırgender özderı taiyp tūrady.
Mūratbek Esenǧazylar jastardy qyryp almau maqsatynda özderınıŋ bastaryn qauıp-qaterge tıgıp, qanşama adamnyŋ ömırın saqtap qala aldy. Būnyŋ bärı keiın aitylady.
Qala basşylary belsendı azamattar men qoian-qoltyq qimyldar jasaǧanda qyrǧynnyŋ aldyn aluǧa bolar edı.
Baibek auzyn toltyryp aitatyn “nūr-otan" partiiasynyŋ müşelerı, Almatydan sailandy degen jeputattar qaida boldy? Eldıŋ basyna auyr künder tuǧanda elımen bırge bolmaǧan masyldardan ne ümıt, ne qaiyr bolmaq!?
Toqaev Nazarbaevtyŋ qatelerın qaitalamauy tiıs. Şūǧyl türde jaǧympazdardan aryluy kerek.
Bır satqan adam ekınşı rette satatynyn tüsınu kerek.
P.S. M.Esenǧazynyŋ advokaty Ǧalym Nürpeiısov öte kışıpeiıl jıgıt eken.
Mūratbek bosap şyǧuyna özınıŋ ülesın qosqan Abzal Qūspan ınıme de alǧysymyz zor!
Keşe türmedegı adamdarmen keştıŋ bır uaǧyna şeiın kezdesulerınen soŋ telefon arqyly söilesıp edım. Qatty şarşap tūrǧanyn körıp qatty aiadym.
Jaralylardyŋ jaǧdaiyn köru, zarlaǧan analardyŋ dauysyn estu oŋai bolyp pa? Bır kün prokuratura aldynda körgenımızdıŋ özı bızge auyr tidı.
Qazır Abzal Qūspandarǧa naqty derektermen qoldau körsetu kerek.
Bolar eldıŋ balasy boluǧa jazsyn.
Amankeldı Jūmaşūly
