«Ruhani jaŋǧyru – ūlttyq joba», «onyŋ avtory – Elbasy N.Ä.Nazarbaev», «joba 2017 jyly jasaldy» degen sekıldı bazalyq aqparattar bärımızge belgılı. Öitkenı sol jyldary Elbasynyŋ maqalasy ǧalamtor jelısıne şyqqan kezde, talasyp oqydyq. Oǧan sebep – jaŋaşyldyqqa ūmtylys pen jaŋa Qazaqstandy jasauǧa degen senım boldy. Oilaǧanymyzdai, maqala jelıde jariialanǧan soŋ ızınşe türlı jobalar jüzege asa bastady. Bırı – tılge qatysty bolsa, endı bırı – jerge, tūlǧalyq damu men jastarǧa kıtap oqytqyzu, qazaqşa audarmany qalyptastyru men halyqty ruhani baiytu boldy. İä, osy sekıldı ūlttyq müddenı damytuǧa arnalǧan türlı jobalar bar. Student bolǧan soŋ ba, ony közımızben de, jelıden de kördık. Dese de älı künge deiın baǧdarlamanyŋ tolyqtai maǧynasyn tüsınbei jürgendeimız. Sol baǧdarlama aiasynda ūiymdastyrylyp jatqan jobalardy synaityndar da tabylady.
Aita ketu kerek, arada 5 jyl ötse de däl osy «Ruhani jaŋǧyru» jobasynyŋ özektılıgı joǧalǧan joq dep oilaimyz. Ony saiasatkerler men eresek adamdar taldap, bırı dūrys qabyldap, endı bırı kerısınşe pıkır bıldırude. Bügıngı jastar «Ruhani jaŋǧyru» baǧdarlamasy turaly ne deidı? Osy oraida baǧdarlamanyŋ maǧynasyn odan saiyn aşa tüsu üşın jastardyŋ pıkırın sūrap bıldık. «Adyrna» ūlttyq portalynyŋ jurnalisı jastardyŋ joba turaly pıkırın nazarlaryŋyzǧa ūsynady.
Daiana Därıbekqyzynyŋ aituynşa, ol üşın būl jerdegı eŋ basty qaǧida –Elbasynyŋ «Bolaşaq jastardyŋ qolynda» degen sözı bolǧan. Ol baǧdarlama aiasynda ūiymdastyrylǧan jobalardy taldai kele, bolaşaq jastardyŋ qolynda ekenın özı arqyly jetkıze aldy.
«Ruhani jaŋǧyru» baǧdarlamasy Elbasynyŋ osydan 5 jyl būryn jaryq körgen maqalasy negızınde jasalǧan. Bızge «Bolaşaqqa baǧdar: Ruhani jaŋǧyru» maqalasy arqyly tanyldy. Būl sözdıŋ maǧynasyna zer salyp qarasaq. Ärbır adamnyŋ özınıŋ ışkı menı men ışkı ruhy bolady. Iаǧni ärbır adam özınen bastap ruhyn jıgerlendırıp, jaŋǧyra bılse, sol arqyly ūlttyq deŋgeige jeter edı. Būl baǧdarlamanyŋ maqsaty nede? Joba jaŋa dünieler men basqa da negızgı mäselelerden qūralǧan. Onyŋ ışınde barşamyzǧa belgılı qazaq tılınıŋ latyn älıpbiıne köşuı bar. Ol endı 100% jüzege aspasa da, qazırgı taŋda köptegen jastardyŋ äleumettık jelılerdegı paraqşalarynan latyn älıpbiınde jazylǧan maqalalardy nemese öz oilaryn oqyp jatamyz. Odan bölek zamanaui muzykalyq toptar äuenderınıŋ atyn, mätınderındegı keibır sözderdı, videorolikterındegı negızgı elementterdı osy latyn älıpbiınde ūsynyp jür. Būl, ärine, quantady. Halyq ta jaqsy oimen qabyldaityn bolǧan. Odan keiın «älemdegı damyǧan 30 eldıŋ qataryna enu». Osy maqsatta jūmystar jasalyp ta jatyr, jasalady da. «Qazaq tılındegı 100 jaŋa oqulyq» jobasyn da aityp ötuge bolady. Osy jobanyŋ arqasynda kıtaptar qazaq tılıne audarylyp, oqyrmanymen qauyşty. Onyŋ ışınde filosofiia, jurnalistika, mädeniettanu, psihologiia, äleumettanu syndy baǧyttardaǧy türlı kıtaptar bar. Sonymen qatar «Qazaqstannyŋ 100 jaŋa esımı» baǧdarlamasyn da aita ketu kerek. Būl jerde elımızdıŋ tükpır-tükpırınen ärtürlı jastaǧy, ärtürlı ūlt ökılderı arasynan halyqqa ülgı bolarlyq tūlǧalardy barşa jūrtqa tanystyrady. Bızde ondai adamdar köp ekenı belgılı. Däl osy jobanyŋ arqasynda bırqatar maman ielerın tani aldyq. Olar da özderıne artylǧan jauapkerşılıktı sezındı, mamandyqtarynyŋ halyq arasynda jäne ūlt üşın qanşalyqty maŋyzdy ekenın tüsındı. «Qazaqstannyŋ kielı geografiiasy» degen de bar. Tızbektep aita bersek, ūiymdastyrylǧan joba köp eken. Men üşın būl jerdegı eŋ basty qaǧida, Elbasy aitqan bır söz boldy. Ol «Bolaşaq jastardyŋ qolynda» degen bolatyn. Bolaşaq rasymen de ärkımnıŋ özınıŋ ruhani jaŋǧyruynan bastau alady jäne bolaşaq bızdıŋ, jastardyŋ qolynda. Kezınde Maǧjan da bızge «Men jastarǧa senemın» dep bekerge senım artqan joq. Sūltanmahmūt ta «qaraŋǧy qazaq kögıne örmelep şyǧyp, kün bolyŋdar» dep jai ündeu jasamady. Bız jauapkerşılıktı moinymyzǧa ala bıluımız kerek. Sol kezde ǧana osy sekıldı baǧdaralamalar el ışınde keŋınen taralyp, maǧynasy tüsınıktı bolady», – deidı ol.Al kelesı keiıpkerımız būl joba qazaqtyŋ bırlıgın nyǧaitu üşın ärı ruhyn ūştap, alǧa jeteleu üşın jasalǧan dep esepteidı. Onyŋ oiynşa, Qazaqstan osyndai jobalar arqyly damuy kerek.
«Ruhani jaŋǧyru» baǧdarlamasyn Elbasymyzdyŋ kemeŋgerlıgımen ärı ızdenımpazdyǧymen jasalǧan Ūly joba dep bılemın. Aita keteiık, «Bolaşaqqa baǧdar-Ruhani jaŋǧyru» maqalasynyŋ negızınde «Ruhani jaŋǧyru» baǧdarlamasy düniege kelgendei. Däl osy bır ǧana baǧdarlama aiasynda 5 jyldan berı köptegen ūly jobalar ıske asyp jatqanyn özıŋız de bıletın şyǧarsyz. Barlyǧy da qazaqtyŋ bırlıgı üşın jasalyp otyrǧan berekelı ıs dep oilaimyn. Negızınde Qazaqstannyŋ ekonomikasy ösıp qana qoimai, ruhani türde de jaŋǧyruǧa tiıs. Būl qazaq üşın ūtymdy ärı oily qaǧidaǧa ainalary anyq», – deidı Möldır Äbieva.Jastar arasynda būl jobany tüsınbegender bolǧanymen, tüsıngenderınıŋ köp ekenı baiqalady. Öitkenı pıkır aityp jatqanda olardyŋ taldau jäne zertteu qabıletterı körındı. Osy oraida Dulatbek Kenjebek te joba turaly oiyn aityp, ızın tarihpen jalǧady. Maqala jazǧannan bölek, tüsındıru şaralary turaly da söz qozǧady.
«Ruhani jaŋǧyru» jaily estımegen eldıŋ balasy joq şyǧar. Barlyǧyna qaŋsyq bolǧan dünienı taŋsyq qylyp jazyp otqan jaramas. İä, ruhani jaŋǧyru eşqandai zaŋnama men jobalarsyz-aq tūran dalanyŋ kez kelgen perzentıne kerek. Ruhymyzǧa jaŋǧyrudan aldyn jan kırgenı abzalyraq. Älsız, resursqa zäru ruh eşqandai da qoǧamǧa paidasyn tigızbesı haq. Halyqtyŋ da ruhyn kemel küşterge süiene otyryp janyn kırgızıp, ruhyn oiatu kerek. Onyŋ aldymen qarynyn toiǧyzyp, äl-auqatyn köterıp, jıgerın tasytyp, qanatyn qomdau kerek. Sol kezde ruhy jaŋǧyrady. Halyqtyŋ tūrmysy tüzelmei tūraqtylyqqa boi aldyra almaidy. Sol ıspettı «Ūly dalanyŋ jetı qyry», «Ruhani jaŋǧyru» syndy maqalalar jalpy halyqqa, jastarǧa jön sılteu, qajettılıkterın öteu syndy jūmystardy atqarǧan. Sonymen qatar būl maqalalar aiasynda şaralar men jobalar ötkızılgen. İä, bıraq ruhtyŋ joǧyn joqtaityn, baryn barlaityn qūndylyq qaisy? Zamana köşkelı berı qazaqtyŋ ruhyn būǧaulap, jūlynyn basyp, tynysyn tosyp, tūmsyǧyna mūryndyq bolǧan solaqai saiasattarǧa tarih kuä. Ärine, ruhymyz janyştaldy, bıraq synbady. Sol juannyŋ jıŋışkerıp, jıŋışkenıŋ üzıler şaǧyndaǧy ruhymyzdyŋ immunitetın bar joǧy jazylǧan ekı maqala kötere ala ma? Ärine, joq. Zamana taqtaişasyna basylǧan bes elı baǧymyz, bes elı sorymyz bar. Sony osy alaqandai ekı dünie parasat paimymyzdan ötkıze ala ma? Ruhani jaŋǧyru degen – atoilap toi jasap, dübırletıp dumandatu emes. Ruhani jaŋǧyru –babalar ruhyna taǧzym, ötken tarihqa üŋılu, būryn ıstegen qatelıktı kelesıde qoldanbau. Sonymen qatar bardy baǧalau, qasaŋ qaǧidalardy jaŋǧyrtu jäne jūrt bolyp qalyptasu jolynyŋ daŋǧyl baǧytyn aişyqtau», – deidı ol.Taǧy bır keipkerımızdıŋ sözınşe, «ūlt – jaŋǧyru», «jaŋǧyru – ūlt» degen egız ūǧym. Ūlt jaŋǧyrsa, damidy, al jaŋǧyru ūlttyq deŋgeide bolsa, tūtastai özgerıs oryn almaq.
«Ruhani jaŋǧyru» degen – är ūlttyŋ oi-sanasynyŋ qaitadan jaŋǧyruy, jaŋaruy. Mysaly, qazaq halqynyŋ ruhani jaŋǧyruyna kelsek. Ol – baiaǧydan kele jatqan salt-dästürımızdı jaŋǧyrtu, tılımızdı baiytu, täuelsızdıgımızdı saqtap tūru, qazaq jastaryn Otandy süiuge şaqyru dep oilaimyn. Ruh degen sözdı estısek, beisanaly türde köz aldymyzǧa Qabanbai, Bögenbei syndy batyrlar elesteidı. Olardyŋ halyqqa beretını de sol – ruh bolyp tūr. Ruh, ūltqa degen mahabbat bar jerde ol halyq senımdı bolady degen pıkırım bar. Ruhy myqty dep keşegınıŋ batyrlaryn ǧana emes, bügıngı elım dep mitingıge şyqpasa da, jastardy tärbielep jürgen ūstazdar men pandemiia kezınde ömırın bäigege tıkse de, halyqtyŋ bolaşaǧyn oilaǧan därıgerlerdı aita alamyn. Aita ketu kerek, «Ruhani jaŋǧyru» baǧdarlamasy bügınde elımızdegı bırqatar özgerısterdıŋ boluyna sebep bolyp otyr. Ony tüsıne jäne zerttei bıluımız kerek. Şyndyǧyna kelgende būl baǧdarlamany joqqa şyǧarudyŋ qajetı joq», – deidı Gülzat Säkenova.Maǧjan Smaǧūl da būl baǧdarlamany köpşılıkke paidaly dep esepteitının jäne jüzege asyrylyp jatqan maqaladaǧy mındetter turaly aityp öttı.
«Men Memleket basşysynyŋ halyqqa arnaityn jyl saiynǧy Joldaulary men jariialaityn maqalalaryn nazardan tys qaldyrmauǧa tyrysamyn. Bälkım, būǧan menıŋ bolaşaq mamandyǧym da özınıŋ janama yqpalyn tigızıp tūrǧan şyǧar. «Ruhani jaŋǧyru» turaly 2017 jylǧy 12 säuırde aqparat portaldarynan estıdım. Öz basym «Ruhani jaŋǧyrudy» sananyŋ jaŋaruy dep tüsınem. Qoǧam üşın, ainalamyzdaǧy qalyŋ jūrtşylyq üşın baǧdarlamanyŋ paidasy köp der edım. Maqalada aitylǧan mındetterdıŋ jüzege asyrylǧany bar jäne jüzege asyrylyp kele jatqany bar. Solardyŋ arasynan qazaq tılı älıpbiın latyn grafikasyna köşıru, gumanitarlyq baǧyttaǧy älemnıŋ maŋdaialdy 100 kıtabyn qazaq tılıne audaru, el damuyna üles qosqan azamattarymyzdy jūrtşylyqqa tanytatyn «100 jaŋa esım» jobalaryn airyqşa atap ötkım keledı. Ärqaisysyn jeke alyp qaraityn bolsaŋ, är jobanyŋ arqalaǧan ülken jauapkerşılıgı men maŋyzyn baiqauǧa bolady. Baǧdarlama öz aldyna qoiǧan maqsatyna jetedı dep senemın. Öitkenı «Ruhani jaŋǧyru» qazaqtyŋ joǧyn tügeldep, sanasyn jaŋǧyrtyp, damytudy qaǧida tūtqan baǧdarlama», – deidı ol.Būdan bölek kezektı keiıpkerımız jobanyŋ baǧyttaryna tolyqtai toqtalyp öttı. Ol baǧyttardy jai ǧana aityp qoimai, mysaldarmen, «100 jaŋa oqulyq», «Dombyra party» degen sekıldı kışıgırım jobalardy sipattap otyryp tüsındırdı. Būdan şyǧatyn qorytyndy – baǧdarlamanyŋ är baǧyty bastan aiaq ūiymdastyrylǧan jäne onyŋ paidaly bolatyny da anyq.
«Ruhani jaŋǧyru» baǧdarlamasy qolǧa alynǧaly baǧdarlama aiasynda bırqatar jūmys jüzege asty dep aituǧa tolyqtai negız bar. Baǧdarlama barysynda 3 baǧyttyŋ bekıtılgenın de bılesızder. Alǧaşqysy, tūlǧalyq damu. Bılım salasynda bäsekege qabılettılık syndy mäselelerdı qolǧa ala otyryp, jastar saiasatyna erekşe köŋıl bölu. Iаǧni, jastardyŋ öz bılımın jetıldıruıne jäne körsetuıne, öz ideiasyn qoǧamdyq ortada aita bıluge, oǧan motivasiia bolarlyq dünielerdı tabuyna kömektesetın köptegen jobalar bar. Tūlǧalyq damuǧa «100 jaŋa oqulyq» degen jobany negızge alsaq bolady. Öitkenı būl da bılım salasyna jasalǧan investisiia. Jastar saiasatynyŋ qolǧa alynuy, olardyŋ pıkırlerın aşyp aituyna barynşa jaǧdai jasaldy. Mysaly, jastardyŋ mädeniet salasyna aralasuyna, jeke şyǧarmaşylyqtaryna den qoiuyna da osy baǧdarlama sebep boldy. Odan bölek jas aqyndar men jazuşylardyŋ şyǧarmalaryn şyǧaruyna da jaŋǧyryp jatqanymyz kömektestı. Ekınşı baǧyty – ūlttyq bıregeilık jäne halyqaralyq märtebenı arttyru. Iаǧni būl jerde ūlttyq qūndylyqtardy saqtau, salt-dästür men ädet-ǧūrypty ūstana otyryp ony halyqaralyq deŋgeide nasihattau. Osy baǧyttyŋ aiasynda «Dombyra party» degen sekıldı jobalar ūiymdastyryldy. Qazaqi kiımder men qūndylyqtarymyzdy nasihattau baǧytynda da türlı şaralar jüzege asty. Odan keiın memlekettıŋ azamattyq qoǧamy jäne jergılıktı qoǧamdastyqtarynyŋ damuy. Iаǧni memlekettıŋ damuynyŋ bırden bır negızı – adami kapital. Ärbır tūlǧa özınıŋ jeke qabıletterın qoldana otyryp, kez kelgen salada bolsyn, (mädeniet, sport degendei) özderınıŋ qabılettı ekenın, bılıktılıgın körsetu arqyly olar älemdık bäsekege qabılettılıgın körsete bıledı. Būl jerde azamattyq qoǧamyn jäne jergılıktı qoǧamdastyqtarynyŋ damuy dep aityp otyrmyz. Būl – jastardyŋ käsıpkerlıktı qolǧa ala otyryp, biznes-jospary sekıldı, banktık qyzmetter qūru arqyly özderınıŋ ısın ärı qarai döŋgeletıp äketuıne kömektesetın jobalar jüzege asty». Būlardan bölek «100 jaŋa esım», «Batyrlar aramyzda», «Jomart jürek» baǧdaralamalary bar. Jastar jyly, Volonterler jyly degen sekıldı ruhani qoldaular da boldy», – deidı Nūrila Jūmadıllä.Al Jıger Jūmahmettıŋ aituynşa, būl baǧdarlama – tabysty el boluymyzdyŋ kepılı.
«Elbasy N.Ä.Nazarbaevtyŋ «Bolaşaqqa baǧdar: ruhani jaŋǧyru» maqalasynda «Ūlttyq salt-dästürlerımız, tılımız ben muzykamyz, ädebietımız, joralǧylarymyz, bır sözben aitqanda, ūlttyq ruhymyz boiymyzda mäŋgı qaluǧa tiıs» degen. Osy söz joldarymen tolyqtai kelısemın. Sebebı taǧylymdy tarihymyzǧa den qoiyp, oqyǧan, susyndap ösken jastarymyzdyŋ terıs aǧymnyŋ jetegı men jyn-oinaqtyŋ arbauynda aldanbasy anyq. Salt-dästürı biık, tılı tūnyq, ruhani qūndylyǧy joǧary, eldık sanasy jaŋǧyrǧan halyqtyŋ tūǧyry ärkez biık, ırgesı berık bolady. «Ruhani jaŋǧyru» – tabysty el boluymyzdyŋ kepılı», – deidı ol.Osylaişa «Ruhani jaŋǧyru» baǧdarlamasy turaly jastardyŋ, onyŋ ışınde studentterdıŋ şynaiy pıkırın bıldık. Ūltym degen jastar aǧynan jaryldy desek te bolady. Baǧdarlamada körgen jaqsy jaqtary men säl osaldau jerlerın tızbektep aityp berıptı. Tıptı, arasynda oiyn naqty faktımen ärı qyzyqty etıp jetkızgenderı de bar. Jastar būrynǧydai emes, bügınde olardyŋ negativke qarsy immunitetterı qalyptasqan, kez kelgen jaǧdaidy pozitivtı tūrǧyda qabyldai alady... Sız de būl jauaptardan keiın Elbasy ūsynǧan baǧdarlamaǧa jaŋaşa közqaraspen qarai bastaǧan şyǧarsyz. Öitkenı öz pıkırın aitqan 7 adamnyŋ oiy 7 türlı. Alaida olar eŋ bastysy baǧdarlamanyŋ negızgı mazmūny men ideiasyn, onyŋ aiasynda ötıp jatqan jobalar men özgerısterdı, ūlt pen bilık arasyndaǧy qarym-qatynas deŋgeiın özderınşe tüsıngen, jäne ony jetkıze aldy. Qazır jastar köp tyŋdaǧanǧa qaraǧanda öz pıkırın aityp, belsendı ömır sürudı qalaidy. Solai ıstep te jür. Sondyqtan osy maqalada bır adamnyŋ türlı pıkırın emes, türlı adamnyŋ bır ǧana baǧdarlama turaly oiyn berdık. Osy arqyly mümkın ärqaisymyz «Ruhani jaŋǧyru» baǧdarlamasyna basqaşa közqaraspen qarap, älı de zerttep, özımız üşın jaŋalyq aşatyn şyǧarmyz.
Aqmaral BEREKET,
«Adyrna» ūlttyq portaly
