Älemde kün saiyn, tıptı saǧat saiyn jaŋa derek, jaŋa aqparat paida boluda. Jaŋa derek är türlı berıluı mümkın. Bırı suret türınde berılse, ekınşı bır derek sandardy söiletedı. Sandar ol şeksız, kez –kelgen oqiǧada oryn alǧan sandyq aqparattardy sanaǧanda şatasyp ketuıŋ mümkın. Sondyqtan osy sandardy saralap, süzbeden ötkızıp, jalpaq tılmen halyqqa tüsındırıp jürgen mamandarymyz jeterlık. Olardyŋ taŋdaǧan baǧyty data jurnalistika, iaǧni kölemı ülken aqparatty zerttep, analizdeu arqyly oqiǧa tabu, ärbır sannyŋ maǧynasyn aşu arqyly aqparat taratu. Qazırde qoǧamǧa auadai qajet jäne bolaşaǧynan köp ümıt küttıretın mamandyqtardyŋ bırı retınde baǧalanuda.
Menıŋ oiymşa data jurnalist bolu oŋai emes. Data jurnalist bolu üşın ūqyptylyq kerek. Bügıngı qoǧamda internettı özen arnasy dep alsaq. Būl internet özenıne jüzdegen, tıptı myŋdaǧan sala arqyly aqparat qūiylyp jatyr. Ol aqparattyŋ qaisysy jalǧan, qaisysy aqiqat ekenıne köz jetkızu kerek. Sondyqtan data jurnalist bolamyn deseŋız ūqyptylyq tanytyp aqparattyŋ şynaiylyǧyna köz jetkızıp alǧanyŋyz jön. Endıgı bır mäsele data jurnalist bolu üşın şydamdy jäne kezeŋ – kezeŋmen ūiymdastyru qabıletıŋız boluy kerek. Bırınşı aqparat jinamas būryn ne turaly jazatynyŋyzdy oilanyp aldymen qaŋqasyn qūrap alu qajet. Kelesı kezekte taqyrypqa qatysty derekter jinaisyz, odan keiın oǧan özgerıs eŋgızesız, esepteisız, nätijesınde sättı, kezeŋ – kezeŋımen ūiymdastyrylǧan derek paida bolady. Būl derek sapaly qūrastyrylyp jasalǧan kölık siiaqty ötımdı jäne qarapaiym qauym köp qoldanatyn, auyzynan tastamai aityp jüretın bolady. Al kezeŋsız, ūiymdastyrusyz paida bolǧan derek bolsa, ol sapasyz, ötımdılıgı tömen, jürısı ūzaqqa barmaityn kölık sekıldı bolady. Qarapaiym qauymnyŋ da terıs pıkırıne ılınetın bolady. Eger sızdıŋ boiyŋyzdan joǧaryda atalǧan qabıletter bar bolatyn bolsa sız data jurnalist boluǧa bır qadam jaqyn tūrsyz.
Jurnalist bolu oŋai emes, onyŋ ışınde data jurnalist bolu tıptı qiyn. Sauatty jaza alsaŋ, ūqypty ärı şydamdy, ızdenıske janyŋ qūmar bolatyn bolsa, kez – kelgen derekten, sannan, suretten oqiǧa, beine körıp, ony türlı baǧyt arqyly şeşım ūsyna alatyn bolsaŋ, sonymen qatar infografika, vizualizasiialau syndy jaŋa formatta beru täsılderın joǧaryda atalǧan qabılettermen ūştastyra alsaŋ senen asqan data jurnalist joq dep oilaimyn. Bıraq ta bır adam sauatty jazǧanymen jaŋa formattardy igermeuı mümkın. Endı bır adam jaŋa formattardy bılgenımen, jazuǧa şorqaqtau boluy mümkın. Sondyqtan bılıktı, sapaly data jurnalist bolu üşın ūzaq täjıribe men 100 paiyz eŋbek kerek. Üirengen, oqyǧan, nietı bar adamǧa qai sala bolmasyn, jüregı qalap tūrsa, qiyndyq soqtyrmaidy.
Sondyqtan būl mamandyq bolaşaqtyŋ mamandyǧy jäne de älı de talai adamnyŋ taŋdauy, sūranysy bolary haq.
Sofia AHMETJANOVA,
"Adyrna" ūlttyq portaly
