Biylǧy jyl elımız üşın eleulı de kürdelı oqiǧamen bastaldy. Ūlan ǧaiyr qazaq dalasy taǧy da bır auyr kezeŋdı basynan ötkerıp, dürbeleŋge tap boldy.
5-şı qaŋtar künı Jaŋaözende bastalǧan beibıt şeru Qazaqstannyŋ är öŋırınde jedel tarap, arty şielenıs pen qandy qaqtyǧysqa ūlasty. Elımızdıŋ süiegın syzdatyp, "qaiǧyly qaŋtar" atymen este qalǧan sol bır kezeŋnıŋ auyr estelıkterı tarih paraǧynda mäŋgı saqtalmaq. Odan ötken kez kelgen memleket sabaq alyp, kemşın tūstaryn tüzeuge bet alady. Būl dümpu Qazaqstandy ǧana emes, barşa älemnıŋ nazaryn özıne audartty. Barşa el qazaq halqynyŋ beibıt tūrǧyndarymen tıleules ekenın bıldırıp, alaŋdauşylyq tanytty. Osyǧan bailanysty "Tälım TV" arnasynyŋ direktory Mūhamedjan Tazabekov: " Eldıŋ nazary bızde... Synaqtan süirınbei ötsek, maqtap, mereke qylady, berekemız qaşsa, bılgışsıp, keleke qylady"-degen edı. Rasymen elımız soŋǧy kezdegı oqiǧalardan sabaq alyp, jaŋa betbūrystardy jasamaq. Al osy oqiǧalar kımnıŋ kesırınen, neden, qalai paida boldy?
Ärine, būl sūraqtar barşa halyqtyŋ kökeiınde jürgenı anyq. Älı eŋsesın tıktei almai, pūşaiman hälde otyrǧan el aǧalary qanşama. Eldı dürlıktırıp, beibıt künnıŋ aspanynda halyqqa jazyqsyz oq jaudyrǧan bülıkşıler qaidan şyqty? Olardyŋ basşysy kımder? San saual sanadan aǧylyp jatqany anyq. Äitkenmen, Qazaqstandaǧy soŋǧy jaŋalyqtarǧa säikes baǧdarlamalar älı şyqpady. Alaida, būl oqiǧa naqty kımderdıŋ kesapatynan tuyndaǧany mälım. Onyŋ köpşılıgı terroristter, bosqyndar, naşaqorlar, eŋbek migranttary. Qazırgı taŋda qylmyskerlerdıŋ jalpy 10 000- ǧa juyǧy ūstalyp otyr. Almaty qalasynda qylmyskerlerge qarsy qylmystyq ızdeu älı de jalǧasyp jatyr.
Almaty - Qazaqstannyŋ eŋ ülken, alyp şahary bolǧandyqtan, san türlı ūlt pen ūlysty kezdestıru qiyn emes. Olardyŋ qanşalyqty resmi türde tırkelgenı beimälım. Alaida, 2013 jylǧy esepke jügınsek, 65 000 eŋbek migranty tırkelgen. Migranttardyŋ denı - Özbekstan azamattary. Olardyŋ köbısı jeke käsıpkerlerdıŋ qolyŋda jūmys jasaidy. Jūmys jasau merzımderı 1 - 12 aidyŋ şamasy ǧana. Al biylǧy jyly būl körsetkış edäuır azaiǧan. 2021 jyldyŋ 1 qaraşasyna säikes jergılıktı atqaru organdarynyŋ rūqsatymen 16 059 şetel azamaty jūmys ıstep jatyr. Eŋbek migranttary: Qytai - 4068, Türkiia - 2069, Özbekstan - 1782, Ündıstan - 1212, Ūlybritaniia - 1047 adam kelgen. Jaldamaly jūmysşylardyŋ erıkkennen el aralap jürmegenderın jaqsy tüsınuge bolady. Otbasynyŋ qamy üşın, tırşılık jany üşın şetel asyp, tırlık qylyp jür. Al endı keibırınıŋ "adamnyŋ alasy ışınde" demekşı qandai piǧylmen elımızde jürgenın däldep aitu qiyn. Qylmyskerlerdıŋ denı şetel azamattary ekenı jasyryn emes. Olardyŋ negızgı maqsaty elımızge kelıp, bülık şyǧaryp, jädıgerımızdı qiratyp, tarihymyzǧa daq tüsırgısı kelgenı me? Mıne, olardan tönetın basty qauıp osy bolyp otyr. Sol üşın memleketımızge qosymşa zaŋdardy küşeitu qarastyrylu kerek. "Mynau ne üşın keldı?" "Qaidan jür?" dep qadaǧalaityn bır zaŋnyŋ şyǧuy tiıs. Zertteulerge süiensek, düniejüzılık ǧalymdar migranttardyŋ märtebesın zaŋdastyru qylmys deŋgeiıne erekşe äser etedı degen qorytyndy jasaǧan. Qazaqstannyŋ eŋbek migranttary arasyndaǧy qylmys körsetkışterı migrasiianyŋ tranzaksiialyq baǧasynyŋ joǧary boluy – biurokratiialyq kedergılerdıŋ köptıgı, räsımderdıŋ kürdelılıgı, jeke qauıpsızdıktıŋ qajettılıgı jäne qiyn logistika sekıldı jaittardyŋ kesırınen joǧarylaitynyn anyqtap otyr.
Migrasiia turaly söz qozǧaǧanda, bız mūnyŋ kürdelı, qarama-qaişylyqqa toly, ärdaiym özgerıp otyratyn ürdıs ekenın tüsınuımız kerek. Eŋbek migranttary jönınde tolyq aqparattar jelıge onşa jariia etıle bermeitının eskersek, onyŋ tolyqtyrar tūsy älı de köp ekenın aŋǧaruǧa bolady. Sol sebeptı, BAQ-taǧy migranttar turaly bır paiymdy, jaǧymsyz pıkırmen berılgen jazbalardy syni türde qabyldau kerek. Jaǧymsyz äserden de bölek migrasiia – progrestıŋ negızgı qozǧauşy küşı bolyp qala bermek.
Basymyzǧa qandai ıs tūspesın bız myna qūndylyqtardy jadydan şyǧarmauymyz kerek: "elımızdıŋ bolaşaǧy jarqyn bolu üşın - bılım men sananyŋ ılgerıleuı, elge degen süiıspenşılık qūndylyqtaryn qūldyrtpaǧanymyz jön! Äitpese, orny tolmas oqiǧaǧa taǧy märte kuä bolmasymyzǧa kım kepıl? Elımızdıŋ bırlıgı bekem boluy basty satyǧa oiysu kerek!
Ainūr Meiırbekova
