Būl turaly bügın Mäjılıs otyrysynda «Aq jol» partiiasy fraksiiasynyŋ deputattyq saualyn Serık Erubaev mälımdedı.
QR Bas prokuroryna QR Ekologiia, geologiia jäne tabiǧi resurstar ministrıne
Kaspii teŋızınıŋ jaǧalauyndaǧy Atyrau jäne Maŋǧystau oblysy sailauşylarmen kezdeskende, sol öŋırdıŋ balyqşy qauymdastyǧynyŋ milliondaǧan aiyppūl tölep, tıptı keibıreulerı sottalyp, türmege qamalǧan azamattar men olardyŋ otbasylarynyŋ jan-aiqaiyn kördık. Oǧan sebep Qazaqstan Respublikasynyŋ Qylmystyq Kodekstıŋ 335, 339 baptarynyŋ öte qataŋdyǧy. Mysal retınde, üilengenıne ekı ai bolǧan Qaraqiia audanynyŋ tūrǧyny Nūrbek degen azamatqa özınıŋ avtokölıgımen balyqşylardyŋ balyǧyn aparyp beruge jaldanǧany üşın 339-şy bappen bes jylǧa sottalyp, mülkı tärkılenıp, 145 mln. 290 myŋ teŋge aiyppūl salynǧan.
Qazaqstan Respublikasy Ministrler Kabinetınıŋ 1994 jylǧy 22 jeltoqsandaǧy qaulysymen, balyq aulau men öndıru obektısı bolyp tabylatyn, öte sirek jäne joiylyp ketu şegınde tūrǧan su jändıkterı türlerınıŋ tızbesı bekıtılgen bolatyn. Qazırgı kezde būl tızbe Ükımetınıŋ 2006 jylǧy 31 qazandaǧy №1034 Qaulysymen bekıtılgen. Osy tızbedegı fauna türlerınıŋ bırı Kütım balyǧy Qazaqstannyŋ Qyzyl kıtabyna engızılgen. Barşaǧa «vobla» degen ataumen belgılı Kaspii torta balyǧyn aulaǧan kezde arasynda Kütım balyǧy da kezdesedı. Bır topqa jatatyndyqtan, olardyŋ aiyrmaşylyqtary da şamaly. Bıraq, tek bır kilogramm Kütım üşın būzuşyǧa 900 000 teŋgedenartyq aiyppūl salynady, eger ol teŋızdıŋ erekşe qorǧalatyn tabiǧi aumaǧynda ūstalsa, aiyppūl somasy 2 mln. 625 myŋ teŋge jäne 12 jylǧa deiın bas bostandyǧynan aiyrylyp, mülkı tärkılenedı! Kütım balyǧy Reseidıŋ Qyzyl kıtabynan 2004 jyly alynyp tastalǧan. Sonymen qatar, Äzerbaijan, İran bazarlarynda dabūl balyq erkın satyluda. Al, bızdıŋ ökılettı organdardyŋ äreketsızdıgınen, balyq aulaumen künın körıp otyrǧan jergılıktı halyq qylmystyq kodekstıŋ qarmaǧyna tüsude. Qūqyqtyq statistikaǧa jügınsek, tek Atyrauda 2021 jyly 89 ıs qozǧalyp, 50 adam jauapkerşılıkke tartylyp, sonyŋ ışınde 335-babymen 21 adam, 339-babymen 29 adam sottalǧan. 2022 jyldyŋ bes aiy ışınde 15 adam sottalyp ketken. Maŋǧystauda da būl körsetkış mäz emes. Būl baptar boiynşa jaza 3 myŋ eseptık körsetkışten bastap, 12 jylǧa deiın türmenı qarastyryp, mülkı tärkılenedı. Adam öltırse de, keibır jaǧdailarda būndai qataŋ jaza taǧaiyndalmaidy. Al, jergılıktı tūrǧyndardyŋ jalǧyz künkörıs közı bolyp otyrǧan balyq aulau käsıbı, qoǧamǧa qanşalyqtyqauıptı? Olardyŋ keltırgen ziiany tabiǧatqa neşe türlı öndırısterden tüsetın zalaldan äldeqaida az. Balyq aulap, janūiasyn asyraǧan balyqşylardyŋ baiyp ketkenı joq. Sondyqtan, qarapaiym balyqşylarǧa osynşama qataŋ jaza taǧaiyndau, şamadan tys dep esepteimız. Jüielı türde brakonerlık maqsatpen balyq aulaǧan azamattardyjauapkerşılıkke tartpau kerek dep otyrǧan joqpyz. Bıraq, būl tızbede kezdeisoq balyqşylardy! janūiasynan aiyrmai, keltırılgen zalalǧa para-par aiyppūl salu jolymen ǧana şektelu kerek dep sanaimyz. Osyǧan bailanysty, Kütım balyǧynyŋ populiasiiasynyŋ qalpyna keluın, jäne balyq üşın sottalǧan azamattardyŋ qorşaǧan ortaǧa qauıpsız ekendıgın eskere otyryp, «Aq jol» fraksiiasy: 1) Kütım balyǧyn sirek kezdesetın jäne qūryp ketu qaupı töngen türlerdıŋ tızbesınen alyp tastap, öndırıstık aulauǧa engızudıqarastyrudy; 2) Elımızde, balyq türlerın aulaǧany üşın sottalǧan azamattardyŋ jazasyn zaŋnama şeŋberınde barynşa jeŋıldetu mäselesın qarap, säikes aiyppūlǧa auystyrudy sūraidy.Qūrmetpen,
«Aq jol» fraksiiasynyŋ deputattary
