Ukrainadaǧy qaqtyǧys saldarynan älem elderı astyq defisitın sezıne bastady. Qambalar bos tūr. Memleketter özderınıŋ azyq-tülık qauıpsızdıgın oilap, jantalasuda. Biyldan - fermerler men auyl şaruaşylyǧynyŋ jaŋa däuırı bastaldy dep aituǧa bolady. Azyq-tülık mūnaidan da maŋyzdy. Tıptı köptegen elder özderınde ışkı zapas qalsyn dep, taǧam eksportynan bas tarty. Ol naryqta jetıspeuşılık tuǧyzyp jatyr. Küzde qiyn kezeŋ bastalady.
Älemdegı agrarly alpauyt kompaniialar, fondtar bolaşaqty naqty boljai alady. Qazır olar balama jobalar ızdei bastady. Osy jolda köbı Qazaqstanǧa köz tıgıp otyr.
Sebep? Qazaqstan egıstık kölemı boiynşa älemdegı altynşy el. Memleket syrttan investisiialar men jaŋa tehnologiialar tartuǧa müddelı. Zaŋdary men salyq rejimı öte qolaily. Qazaq jerındegı egıstıkke tek investisiia, jaŋa tehnologiialar men logistikalyq şeşımder ǧana jetıspei tūr. Al ol halyqaralyq kompaniialarda bar.
Sondyqtan Qazaqstan Prezidentı Qasym-Jomart Toqaevqa basqa elder tarapynan qyzyǧuşylyq köp.
2021 jyly qazaq auyl şaruaşylyǧy 7,4 trillion teŋgege önım (dändı daqyldar, mal, kökönıs, jemıs) öndırgen. Bızdıŋ mümkındıgımızben salystyryp qaraǧanda, būl öte az.
Qazırgı egıstık kölemı 22,9 mln gektar. Endı onyŋ aumaǧyn jalpityp köbeite berudıŋ qajetı şamaly. Tek jerdıŋ sapasyn arttyryp, egu, oru men baptaudyŋ jaŋa tehnologiiasyn öndıru kerek. Bız egıske sudy tym ünemsız jūmsap, ysyrap etıp otyrǧan elmız. Tamşylap suǧaru tehnologiiasy tek azyn-aulaq teplisalarda ǧana qoldanylady.
22,9 mln gektardy bız qalai böldık?
Dändı jäne dändı-būrşaqty daqyldar 16 mln gektardy alady. Onyŋ ışındegı bidai ülesı– 12,9 mln ga. Maily daqyldar 3,1 mln ga, azyqtyq daqyldar – 3,1 mln ga, maqta – 109,9 myŋ ga, kürış – 96,8 myŋ ga, qant qyzylşasy – 21,7 myŋ ga, kartop – 195,8 myŋ, kökönıs (qiiar, pomidor) - 168,6 myŋ ga, baqşa daqyldary (qarbyz, qauyn) – 110,0 myŋ ga.
Körıp tūrǧanymyzdai, egıstıktıŋ jartysynan astamy bidaiǧa berılgen. Qazaqstan öz-özın asyrai alady. El Prezidentın şaqyryp otyrǧan arabtar, agrokeşenımızge investisiia salyp, bolaşaq zor ūsynysty igeruge daiyn ekenın baiqatty.
Qazaqstan osy investisiialardy tarta alsa, aimaqtaǧy eŋ äleuettı el bolaiyn dep tūr. Tek mūnai, metall men uranǧa iek arta bermei, agrorlyq alpauyt bolu öz qolymyzda. Ol üşın investisiiamen qatar, jaŋa tehnologiiany engızu öte maŋyzdy.
Eger bız auylşaruaşylyǧy önımderı kölemın jylyna 50 mlrd dollar deŋgeiıne jetkıze alsaq, onda bolaşaǧymyz myqty bolady. Qazır 14-15 mlrd dollar şamasynda tūrmyz. Būl kenjelep qalǧan elderdıŋ körsetkışı jäne osy baǧyttaǧy damuymyzǧa erekşe küş salu kerek.
Saud Arabiiasyndaǧy kelıssözder - är qazaqtyŋ bolaşaǧyna äser etetın asa maŋyzdy sät. Bızdıŋ Prezident myqty diplomat jäne arabtarǧa ne kerek ekenın bıledı. Arab qarjygerlerı myqty analitikter, olar da Qazaqstannyŋ qazırgı jaǧdaiyn bılıp otyr. Osy tüsınıkterden bız üşın tiımdı kontrakttar alsaq, onda auylşaruaşylyǧynyŋ jaŋa däuırınde Qazaqstan da köşten qalmaityny anyq.
