Ordaly otyzdy eŋserıp, qamal aluǧa bekıngen eldıŋ egemendıgın saqtau tek ūlylarǧa tän ıs. Qily zamandy bastan ötkerıp, şūǧylaly şuaqty künge qol jetkızgen qazaqtyŋ kezektı ret qūlaşyn keŋge jaiyp, qaryştap qadam basuy tektı jūrttyŋ tegeurındı äreketınıŋ arqasynda oryn aldy. Auyz toltyryp aitarlyq ısterdıŋ barlyq bastauy ūlttyŋ bedelın qūlatpai, bederın joǧaltpasyn degen niette jasalǧan bıregei jobalardy ıske qosu arqyly jüzege asty. Sonyŋ aiqyn dälelı – «Ūltyq ruhani jaŋǧyru» ūlttyq jobasy.
Alty alaştyŋ asyǧy alşysynan tüssın degen niette qūrylǧan bas jospardyŋ ämırı küllı respublika kölemınde jürıp otyr. Ūlttyŋ müddesın bır arnaǧa ūiystyrudy közdegen būl jūmystar Almaty oblysynda da atqaryluda. Būl turaly Almaty oblysy «Ruhani jaŋǧyru» ortalyǧynyŋ basşysy Erasyl Tolymbekūly aityp berdı.
Memlekettıŋ mereiı üstem boluy üşın jasalǧan arnaiy jobanyŋ negızı «Tūlǧalyq damu», iaǧni bılımnıŋ saltanat qūruy, sananyŋ aşyqtyǧy, ūlttyq bıregeilıktı saqtaudy jäne halyqaralyq pozisiialardy nysanaǧa alǧan «Ūlttyŋ damuy» sondai-aq memlekettıŋ, azamattyq qoǧamnyŋ jäne jergılıktı qoǧamdastyqtyŋ damuy syndy üş baǧyttan qūralǧan.
Üş taǧanyn temır qazyǧy retınde alǧan bas qūjat özıne tän jetı mındettı jauaptylardyŋ aldyna jıpke tızıp berdı. Tiıstı ortalyqtar men basqarmalar mındetterdı mınsız atqaruǧa ötken jyldyŋ soŋyna taman jospar bekıtılgennen –aq kırısıp kettı. Bügıngı künı mändı ıster ataqarlyp ta jatyr.
«Ūlttyq joba aiasynda qoǧamdaǧy barlyq ısterdıŋ tiianaqty atqaryluyna basa män berılgen. Barşaǧa aian üş baǧyt, jetı mındet, jiyrma bır körsetkış pen alpys alty ıs-şaradan tūratyn būl bıregei bastama būrynǧydan erek. Almaty oblysynda byltyr jyldyŋ ortasynan bastap ıske kırıstık. Är baǧyt boiynşa ūzyn-sany 15-ke tarta jobalarymyz ben apta saiyn ötetın ıs-şaralarbar. Onyŋ barlyǧy Aqparat jäne qoǧamdyq damu ministrlıgı men «Ruhani jaŋǧyru» departamentınıŋ kelısımımen bekıtılgen», - deidı Erasyl Tolymbekūly.
Ūlttyq müdde jolynda eŋbek etıp jürgen azamattyŋ sözıne süiensek, bügıngı künge deiın üşınşı baǧyttyŋ negızınde Almaty oblysynda qala jastarynyŋ arasynda «Dästür men ǧūryp» baiqauy ūiymdastyrylyp, ötkızılgen. 40-tan asa bala baq synaǧan saiystyŋ negızgı maqsaty keler ūrpaqqa jetı atasyn tanuǧa yqpal etu. Sol arqyly darhan qazaqtyŋ danalǧy men daralyǧyn nasihattau.
«Baiqau türınde ūiymdastyrylǧan jarysqa qala mektepterınde oqityn oquşylar qatysty. Saiys ekı kezeŋnen qūraldy. Bırınşı kezeŋde qatysuşylar özınıŋ jetı atasyn jatqa aityp, är bırıne jekelei toqtalyp ötse, ekınşı kezeŋde olar özderınıŋ qalaulary boiynşa tektınıŋ tūqymy ekenın körsetu negızınde batyr, jauynger, aqyn, ia küişı, ǧūlama, bi babalarynyŋ bolmysyn bügıngı qoǧamdy qūrauşy ūltqa öz közqarasytarynda sahnalandyrylǧan körınıspen jetkızdı. Saiys talaptaryn müdırmei oryndaǧan, synnan sürınbegen qatysuşy jüldelı oryndarǧa ie boldy. Barlyq jarystar syndy qazylar alqasynyŋ şeşımımen bas jülde, bırınşı, ekınşı jäne üşınşı oryn iegerlerı anyqtaldy. Jeŋımpazdarǧa arnaiy baǧaly syilyqtar tabys etıldı. Qazaq «jetı atasyn bılmegen – jetesız» dep jatady. Osyny basşylyqqa ala otyryp, saliqaly ūrpaqtyŋ sanasyna qasterlı ūǧymnyŋ män – maŋyzynyŋ orasan zor ekenın ūqtyru bızdıŋ basty mındetımız boldy»,-dedı Erasyl Tolymbekūly.
Sonymen qatar, ūlttyq bıregeilıktı saqtau boiynşa, Almaty oblysynyŋ äkımşılık ortalyǧy Qonaev qalasynda respublikalyq «Ükılı dombyra» küişıler saiysy ötkızıldı.
Sözden marjan tergen, körkem oidy kestelegen aqyndardyŋ saiysy jer –jerde jyl saiyn ötedı. Būl dästürlı şaraǧa ainaldy. Al, küişıler köbıne tasada qalyp jatty. Sol sebeptı de, «Ūlttyq dobyra künı» aiasynda respublikalyq küişıler arasynda jarys ūiymdastyrdyq. Jambyl, Türkıstan, Qaraǧandy, Aqmola, Şyǧys Qazaqstan, jaŋadan qūrylǧan Abai jäne Jetısu oblystary men özgede aimaqtardan bır-bır küişıden jarysqa qatysty degen Erasyl Tolymbekūly osylaişa, jas küişıler Qonaev qalasynyŋ aspanyn taŋnan qara keşke deiın küimen terbegenın tılge tiek ettı.
Ūlttyq jobanyŋ şeŋberınde atqarylatyn ıster mūnymen tausylmaq emes. Üsıtımzdegı jyldyŋ 25-27 tamyz aralyǧynda dästürge ainalǧan, Almaty oblysy «Ruhani jaŋǧyru» ortalyǧynyŋ töl jobasy «IQ doda» ziiatkerlık saiysy bastau alady. Jobada közdelgendei qazaqstandyq bıregeilık pen ziiatkerlık äleuettı arttyruǧa baǧyttalǧan şara memlekettık tıldı damytuǧa da özındık ülesın qosuda. Öitkenı töl şaranyŋ erekşelıgı üş jyl qatarynan tek qana qazaq tılınde ötkızılıp keledı.
«Oiyn jetı kezeŋnen tūrady. Onyŋ ışınde, Qazaqstan jäne düniejüzı tarihy, el mädenietı, ata zaŋ, tıl, tıptı arnaiy derekqorlardan sūraqtar kezdesedı. Halyq arasynda qyzǧuşylyq tudyryp jürgen bılımdıler bäsekesıne qatysam deuşıler sany tolassyz, qazırdıŋ özınde 18 top jarysqa qatysuǧa qūlyq tanytyp otyr. Atalmyş dodaǧa 18 ben 63 jas arasyndaǧy Qazaqstan Respublikasynyŋ kez kelgen tūrǧyny qatysa alady»,-dep atap öttı ol.
Ūlttyq jobanyŋ negızgı nysanasy –jastar. Sondyqtanda keler ūrpaqtqa kemel bolaşaǧyn öz qolymen qūruyna yqpal etu közdelgen. Osy oraida, «Täuelsızdık ūrpaqtary» atty baǧyt josparǧa kırıktırlıgen. Osynyŋ töŋıregınde Almaty oblysynda «Ūlt tärbiesı» degen auqymdy joba jolǧa qoiyldy. Onda oblys aumaǧyndaǧy NEET sanatyndaǧy jastar men 9-11 synyp oquşylary qamtyldy.
Almaty oblysy ekıge bölınbei tūrǧan kezde bastalǧan joba 700-ge juyq mekteptegı barlyq oqyşylardy qamtydy. Sonymen qatar jūmyssyz jastarǧa da jön körsetıp, jol sıltegen jaiy bar.
«Ülken ömırge endı qadam basqaly otyrǧan mektep tülekterı üşın arnaiy proforentasiialyq jūmys jürgızdık. Būl baǧyt būrynǧydan özgerek. Bız jastarǧa qandai mamandyq türlerı bar ekenın. Zaman talabyna , bügıngı qoǧamnyŋ aǧymyna sai nennı taŋdau kerek, ūtar tūstary qaisy sony özımız jıktep tüsındırdık. Tek oquşylarǧa aityp qana qoimai, ata-analaryna da tüsındırme jūmystar ötkızdık. Kezdesu soŋynda oilary özgerıp, taŋdaǧan baǧyttaryn aiqyndap jatqandar köp kezdestı. Osynyŋ özı qolǧa alǧan ısımızdıŋ jemıstı nätijesı dep aitsaq artyq aitandyq emes. Sondai-aq, auyldardaǧy jūmyssyz jastarmende kelelı kezedsu jasadyq. Olarǧa türlı biznes jobalardy ıske asyruǧa arnalǧan memlketten berıletın qoldaular men granttar turaly ügıt-nasihat jūmystaryn jürgızdık. Sonyŋ arqasynda keibırı «Zhas Project» jobasyna qatysty. Olai aituyma tolyqtai negız bar. Bügıngı künı atalmyş jobaǧa Almaty oblysy jastarynan kelıp tüsken ötınımder sany 2 myŋnan asyp jyǧylady. Ötınım bergender qatarynda NEET sanatyndaǧy jastarda bar. Būlda bolsa kelelı ıstıŋ özındık körsetkışı der edım», -deidı.
Joǧaryda atalǧandai ūlttyq jobanyŋ örısı keŋ. Mäselen, mūndaǧy baǧyttardyŋ bırınde mesenattar salǧan jäne jöndegen nysandarda kırıktırılgen. Almaty oblysy atymtai jomart azamattardan kende emes. Bırı jasyryn, bırı jariia qaiyrymdylyqtan qalys qalmaǧan el aǧalary jobanyŋ kökjiegın keŋeituge özındık ülesın qosyp jür. Aimaqta josparǧa säikes, 15 nysannyŋ kelbetı jomart jürek ielerınıŋ qoldauynyŋ arqasynda retke keltırıluı tıis. Qazırgı taŋda onyŋ 8-ı qoldanysqa berılgen. Aldaǧy uaqytta qalǧan 7 nysan boi tüzemek. Aita keteiık, būl obektılerdıŋ ışınde türlı sporttyq keşender, balalar oiyn alaŋy, demalys oryndary, tıptı mädeni nysandarda bar.
Erasyl Tolymbekūlynyŋ aituynşa, jyldyŋ soŋynda atalǧan azamattarǧa alǧys nyşany retınde «Qareket et batyrym!» atty Beisen Qūranbek atyndaǧy oblystyq marapattau jobasynda arnaiy alǧys hattar men estelık syilyq tabystalady. Jäne de resupblika kölemınde ötetın «Jomart jürek» saiysyna öŋır atynan mesenattarymyzdy türlı atalymdar boiynşa ūsynamyz. Ötken jyly 12 azamatty ūsynyp, olardyŋ 6-y jeŋımpaz atanǧan bolatyn, biyl 15 adamdy ūsynyp otyr. Olardyŋ nätijesı jyl soŋynda belgılı bolady.
Sanaly ūrpaq qalyptastyru üşın äuelı sauatty boluymyz şart. Osyny eskergen ükımet basy «Oqityn ūlt» degen tarmaqty jobaǧa qosty. Öŋırde sanaly ūlttyŋ, ūrpaǧy sauatty boluy üşın san türlı ıster atqaryldy. Onyŋ basym bölıgı ötken jyly ıske asyrylǧan.
«Byltyr Taldyqorǧan qalasynda üş jerge Wendig qūrylǧysyn ornattyq. Būl apparat tolyqtai avtomattandyrylǧan. Işınde alty bölım bar. Kıtaptar är bölımge bölınıp qoiylǧan. 5 sūraqqa berılgen uaqyt ışınde dūrys ärı naqty jauap bergen adam özı qalaǧan kıtapty ala alady. Būl jobamyz ömırşeŋ dep aituǧa negız bar. Bügıngı künı atalǧan bastama respublikada üzdıkter qatarynnan körınude. Qūrylǧy «City Plus» oiyn-sauyq ortalyǧynda, bırı №9 mekteptıŋ sūrauy boiynşa atalǧan bılım ūiasynda tūr, al üşınşısı Iliias Jansügırov atyndaǧy Jetısu universitetınde ornatylǧan»,-dep atap öttı.
Tasyn türtse tarihy söileitın osynau mekennıŋ şölı men şöleitınıŋ de özındık syry, aŋyzǧa bergısız şyndyǧy, häm töl tarihy bar. Būlda qazaqtyŋ qai perzıntıne bolmasyn qūndy derek, asyl mūra ekenı dausyz. Sol sebeptı oblysta «Oqityn ūlt» jobasy aiasynda «Ölketanuşylar» korpusyn damytu boiynşa kelelı ıster atqaryluda. Mūnda, qoinauy köŋ tarihtyŋ syryna toly darhan dalanyŋ derekterı toptastyrylmaq. Solaişa, bır däuırdı tärbieleitın jinaq jaryq köredı dep kütılude.
Tyŋnan türen salǧan joba biyl ekınşı ret jalǧasyn tapqaly otyr. Būǧan deiın ötken jyly «Jetısu öŋırınıŋ aŋyz-äŋgımelerı» degen jinaq jaryq körgen. Onda auyzdan-auyzǧa taraǧan el arasyndaǧy däiekter jinaqtalǧan. Bır myŋ danadan tūrǧan jinaq, mekteptegı oqulyqtarǧa qosymşa hristamatiia retınde ūsynylǧan edı.
«Jaŋa deŋgeige köterılgen memlekettıŋ bügıngı baǧyndyrǧan mejesı, keler alar asuy būrynǧydan özgeşe ekenın «Ūlttyq ruhani jaŋǧyru» ūlttyq jobasy däleldep otyr. Bastysy «Bır üidıŋ balasyndai, bır qoldyŋ salasyndai» memleket müddesınıŋ jolynda ūiysa bılsek, «Qazaqstan» atty kemenıŋ jelkenın mäŋgı köteruıne kepıl bolarymyzǧa şübä joq»,-dep sözın tüiındedı Erasyl Tolymbekūly.
Rasynda, ūlyqtalar ısterımız köp bolsa, ūltymyz ūly köşten qalmasy anyq.
Anar SABYROVA,
«Adyrna» ūlttyq portaly
