Densaulyq saqtau salasyndaǧy kürdelı mäselelermen osydan 10 jyl būryn äke-şeşem qatar-qatar auyrǧan kezde kezdestım. Äkem jürek dertımen, anam onkologiiamen auyrdy. Äke-şeşe dertı, oqu (magistratura), jūmys (gazetten bölek qymyz-şūbat satu), otbasylyq mäseleler jan-jaqtan qūrsauǧa alǧanda köp ūzamai özımnıŋ de densaulyǧym syr berdı. Ol turaly säl keiınırek jazarmyn.
Anamnyŋ auruy qauıptırek qoi dep sol kısıge bar köŋılımdı audardym. Hirurg operasiia üşın 60 myŋ teŋge sūrady. On jyl būryn būl qomaqty aqşa edı. Men tapqanym sol bolyp säl jetkızbei berdım. Soǧan renjıgen älgı därıger dūrys keŋes bermegen. Bırden himiia alu kerektıgın eskertpegen. Bılmestıkpen bastapqy kezeŋdegı aurudy osylai asqyndyryp aldyq. Özım de ol kezde köp närsenı ūqpaityn jas bala ekenmın.
Ol azdai himiia alu üşın kvotaǧa qūjat jinaimyz. Tolyp jatqan analizder tapsyramyz. Bırın tapsyryp, nätijesın alǧanda bastapqy tapsyrǧandardyŋ uaqyty ötıp ketıp jatady. Bır qūjat dūrys bolmasa, därıgerler kerı qaitaryp jıberuge är kez äzır tūrady. Osylai salpaqtap jürgende mereke künder, demalystar da kedergı. Jan men tän azabyn tartqan adamǧa kün tügel, är saǧat, saǧat emes-au, minut-sekundtyŋ özı ötpei qoiady emes pe? Sol kezden bastap bızdegı sany köp demalystardy suqanym süimeidı.
Ötkende jurnalist Banu Däuletbaevanyŋ jazbasyn oqyp otyryp, sol bır azapty künderdı basymnan qaita ötkergendei küi keştım. Arada 10 jyl ötse de, qazaq medisinasy bır qarys ta aldyǧa jyljymapty ǧoi. Baiaǧy sol taz qalpy. Qysqasy, osylai anda-mūnda süiretılıp jürgende em-dom alatyn uaqytty ötkızıp alamyz. Himiia uaqytyn keşıktıruge bolmaidy. Rak kletkalary himiiaǧa boi üiretıp alyp, tıptı bas bermeitın bolyp alady. Osylai qūjat jinap salpaqtap jürıp aurudy odan saiyn asqyndyryp aldyq. Men anammen alysyp jürgende äkem jürekten qaitys bolyp kettı. Onsyz da “şyqpa, janym, şyqpa” dep otyrǧan anamdy būl jaǧdai tıptı küiretıp kettı. Älsırep tıptı himiia qabyldai almaityn jaǧdaiǧa jettı. Bauyry jaramaityn bolyp şyqty. Äkeden airylǧanym qatty batty, endı anadan da airyluym mümkın ekenın sezgen qu janymdy qoiarǧa jer tappai zar qaqsap jügırdım. Barmaǧan, baspaǧan auruhana tabaldyryǧy qalmady. Anam bara jatqanda ümıttenıp, köŋıldenıp üiden şyǧyp, qabyldamaǧanda eŋsesı bırden tüsıp ketetın edı.
“Endı bır himiia alyp, rak kletkalarynyŋ közın joiuǧa mümkındıgımız bolyp qalar” dep ümıttendım. Bır künı Respublikalyq Onkologiia jäne radiologiia ortalyǧynyŋ jetekşı därıgerı “ümıtıŋdı üz, endı bärıbır öledı” dep dörekı türde betke aityp tastady. Jüregım tılım-tılım boldy. Eŋ qiyny - būl sözdı esık artynda tūrǧan anamnyŋ estıp qoiǧany. Odan keiın tıptı şeşemnıŋ betı berı qarauy qiynǧa tüstı. Ömırımde mūndai auyr sözdıŋ soqqysyn eşqaşan almaǧan bolarmyn, bälkım...
Men bala kezden äke-şeşımdı quanyşqa, baqytqa jetkızsem dep armandap östım. Bıraq ol armanym orta joldan opat boldy. Sol kezde ömırımnıŋ mänı joǧalǧandai küi keştım. Ärine, äke-şeşemnıŋ qazasyna tek därıgerler, medisina jüiesı kınälı dep aita almaimyn. Türlı-türlı äleumettık-ekonomikalyq, tūrmystyq sebepter bar. Bıraq jemqor, dörekı, sauatsyz därıgerler būl prosesstı jedeldetıp jıberdı.
Mysaly, äkemnıŋ jemqorlyq saldarynan densaulyǧyna bailanysty zeinetke şyǧa almai Jambyl oblysyndaǧy mekemelerdıŋ tabaldyryǧyn tozdyryp, qanşama aq ter, kök ter bolǧany esıme tüsse, sol zamatta qūlazyp ketemın. Ömır men ölımnıŋ ortasynda jürgen adamdardan ūialmai qalai aqşa dämetedı? Jurnalistpın dep men aralasqan soŋ ǧana eŋ tömengı tölemdegı zeinetke şyǧardy. 1-şı nemese 2-şı deŋgeilısın alu kerek, 3-şı deŋgeidegı zeinetke äreŋ şyǧaryp berdı. Özı auru adamdy myŋ türlı ötırık qūjattarmen sabyltyp qoiǧany, olardy jinap kelgennıŋ özınde ılık tauyp qabyldamai qoiuy (“Uaqyty ötıp ketken” dep) qalai aşulandyrmaidy? Jüregı sap-sau adamnyŋ özı osydan keiın-aq derttı bolmasyna, kım kepıl? Mıne, bızdıŋ bylyqqa batqan jüiemız… Sol bylyq älı künge jalǧasyp keledı eken. Dym özgerıs joq. Ökınıştı…
"Adyrna" ūlttyq portaly
