Äielderge raqymşylyq jasau - professor Qoǧamovtyŋ pıkırı

3513
Adyrna.kz Telegram
https://adyrna.kz/content/uploads/2022/09/61d5a6b5-95c8-433c-b9fd-7664af524dd5.jpeg

Zaŋ ǧylymdarynyŋ doktory, M.S. Närıkbaev atyndaǧy KAZGIýU professory, qūrmettı zaŋgerı Marat Qoǧamov «Erler men äielderdıŋ teŋ qūqyqtarynyŋ jäne teŋ mümkındıkterınıŋ memlekettık kepıldıkterı turaly» QR Zaŋyn jäne qylmystyq sikldegı qūqyq salasyn zerttep, eldegı genderlık jäne qylmystyq saiasatynyŋ özara bailanysy turaly öz pıkırımen bölıstı. «Men äielderge qylmystyq qūqyqty qoldanu turaly öz közqarasymdy ūsynudyŋ är mümkındıgın qoldanamyn. Onyŋ mänı-äleumettık nemese tüzetu jūmystaryna basa nazar audara otyryp, jazanyŋ jaŋa, jeŋıldetılgen türlerın engızu. Men äielderdı qamauǧa aludyŋ, bas bostandyǧynan aiyrudyŋ jaqtauşysy emespın», - dedı ol «Argumenty i fakty Kazahstan» gazet maqalasynda.

«Bır jaǧynan, elde ekı jynystaǧy adamdardyŋ kez-kelgen äleumettık qyzmetke teŋ qūqyǧy bar ekendıgı taŋqalarlyq, būl genderlık kemsıtuşılıkke jol bermeidı. Ekınşı jaǧynan, erler men äielderde ärtürlı hromosomalar jiyntyǧy, tabiǧi rölder jäne psihikalyq qūrylymy bar biologiialyq zaŋdardan qūtylu mümkın emes. Därıgerlerdıŋ aituynşa, aurudyŋ damuy men emdeudegı aiyrmaşylyqtar. Sondyqtan QR Prezidentı janyndaǧy Äielder ısterı jäne otbasylyq-demografiialyq saiasat jönındegı Ūlttyq komissiia qyzmetınıŋ maŋyzy zor. Bıraq būl erekşelıkter qoǧamdyq ömırdıŋ barlyq salalarynda jäne sot törelıgın jüzege asyruda ülken röl atqaratyn memlekettık qūrylymda eskerıluı kerek.

Qylmystyq qūqyq mamany bola otyryp, men äielder men erlerdı qylmys subektısı retınde bır-bırımen teŋestırgenın köremın, būl köptegen sūraqtar tuǧyzady. Qamau oryndaryndaǧy äielder üşın jaǧdailardy jeŋıldetu bölıgınde – balalar jas bolǧan kezde jasyna, jüktılıgıne, anasyna qatysty keibır eskertpeler bar. Eger qazaqtardyŋ ädettegı qūqyǧynyŋ bastaulary men dästürlerıne, professor Salyq Zimanov qazaqstandyq zaŋ ǧylymynyŋ maqtanyşy jinaǧan materialdarǧa qaita oralsaq, onda sol kezdegı äielderge degen ızgılıktı jäne janaşyr qarym-qatynas bolǧany anyq bolady. Ras, sol kezde olar qylmys jasaǧany da bolmady, dalada türmeler de bolǧan joq.

Men äielderge qylmystyq qūqyqty qoldanu turaly öz közqarasymdy ūsynudyŋ är mümkındıgın qoldanamyn. Onyŋ mänı-äleumettık nemese tüzetu jūmystaryna basa nazar audara otyryp, jazanyŋ jaŋa, jeŋıldetılgen türlerın engızu. Men äielderdı qamauǧa aludyŋ, bas bostandyǧynan aiyrudyŋ jaqtauşysy emespın. Tıptı auyr jäne asa auyr qylmystar jasaǧany üşın jaza küdıktıden sottalǧanǧa deiın, onyŋ tölem qabılettılıgıne qaramastan jasaluy tiıs. Tergeu prosedurasy, sot saraptamalarynyŋ ädısterı erekşe boluy kerek. Koloniialarda äielderdı ūstau erejelerın qaita qarau qajet, onda olardyŋ negızgı qajettılıkterı, kem degende, jeke gigienany saqtau kezınde eskerılmeidı. Būl äieldı qorlap qana qoimai, mekemelerde jol berılmeidı, onyŋ maqsaty, tıptı bas bostandyǧynan aiyru jaǧdaiynda da, adamǧa laiyqty ömırlık nūsqaulardy ornatu, damytu.

Jazasyn ötegennen keiın äielderdıŋ qoǧamǧa qaita qosyluyna jäne qaita äleumettenuıne kömektesu üşın olarǧa ılesıp jürudı qamtamasyz etu öte maŋyzdy. Mūnda densaulyq, tūrǧyn üidıŋ boluy, jūmys orny, tuystarymen, balalarmen qarym-qatynasty qalpyna keltıru turaly qamqorlyq bar... Mūnyŋ bärın jergılıktı atqaruşy bilık pen ükımettık emes ūiymdar öz moinyna ala alady jäne aluǧa tiıs.

Qorytyndylai kele, men äielderge raqymşylyq jasaudy qoldaimyn. Elde maŋyzdy künder men aituly oqiǧalarǧa orailastyrylǧan raqymşylyq az bolmady. Eger Prezidentımız saiasi erık-jıger tanytyp, Parlamenttı qoldasa, būl adam qūqyqtaryn saqtau salasyndaǧy alǧa qarai jasalǧan ülken qadam, jaŋa Qazaqstan jolyndaǧy naqty qadamdardy közbe-köz körsete otyryp, älemdık maŋyzy bar presedent bolar edı. Bızdıŋ qoǧamǧa joǧary qūndylyq - adam bostandyǧy men onyŋ almastyrylmaityndyǧyn tüsınu negızınde bırıguge kömektesedı».

Zaŋ ǧylymdarynyŋ doktory, M.S. Närıkbaev atyndaǧy KAZGIýU professory, QR qūrmettı zaŋgerı Marat Qoǧamov

Pıkırler