Elbasy N.Ä. Nazarbaevtyŋ «Bolaşaqqa baǧdar.Ruhani jaŋǧyru» atty baǧdarlamasynyŋ jalǧasy bolyp tabylatyn «Ūly dalanyŋ jetı qyry» atty maqalasy jariialanyp, soǧan bailanysty ǧalymdar, ziialy qauym ökılderı tarypynan qyzu talqylanyp jatyr. Maqala ekı bölımnen tūrady. Bırınşısı «Ūlt tarihyndaǧy keŋıstık pen uaqyt» dep atalady. Jalpy qazaq halqy «jetı» sanyn erekşe qadırlep qasterlep keledı. Elbasynyŋ maqalasynda da osy qasiettı jetı sandy qasterlep , paidalanǧan. Ūly dalanyŋ jetı qyry da osy qasiettı sanmen bailanysty sipattalady. Iаǧni qazaq halqynyŋ tarihy airyqşa berıledı. Negızgı bölımde Ūly dalanyŋ jetı qyryn aiqyndap beredı, sonyŋ ışınde «Atqa mınu mädenietı», «Ūly daladaǧy ejelgı metallurgiia», «Aŋ stilı», «Altyn adam», «Türkı älemınıŋ besıgı», «Ūly Jıbek joly», «Qazaqstan – alma men qyzǧaldaqtyŋ otany» dep ärqaisysyna erekşe toqtalady.
Aldymen maqalada qazaq halqynyŋ jetı qazynasynyŋ bırı bolǧan jylqyǧa erekşe nazar audarylady jäne jylqyny qolǧa üiretu qazaq dalasynan bastalǧany aitylady. Ūly dalanyŋ metallurgiiasy, iaǧni soŋǧy jyldary tabylyp jatqan tarihi mūralar babalarymyzdyŋ sol kezeŋde ozyq tehnologiialardan habary bar ekendıgınen syr şertedı. Aŋ stilı bızdıŋ atalarymyzdyŋ būrynda öte joǧary öndırıstık täjıribesı bar ekenın baiqatady. Altyn adamnyŋ qazaq jerınde tabyluy älemdık ǧylymyna qosqan ülesı airyqşa ekenın körsetedı. Türkı älemınıŋ besıgı bolyp tabylatyn Qazaqstannyŋ rölı erekşe ekenın atap ötuge bolady. Ūly Jıbek jolynyŋ jahandyq sahnada alar ornyn baǧalaidy. Qazaqstannyŋ tauly aimaqtary alma men qyzǧaldaqtyŋ otany ekenın ǧylymi türde dälelder beredı.
Osy oraida tarihqa üŋıletın bolsaq, joǧaryda atalǧan Ūly Jıbek joly adamzat örkenietıne zor üles qosty. Batys pen şyǧysty, beibıtşılık pen tatulyqty qalaǧan är halyqty bır-bırımen qatynas jasauǧa mümkındık bergen ūly da mädeni jäne sauda-satyq joly boldy. Sol kezde būl joldyŋ halyqtar arasynda ekonomikalyq bailanystardy damytuǧa erekşe septıgın tigızdı. Soǧan orai, Elbasymyzdyŋ maqalasynda atalmyş keruen jolyn tılge tiek etuı öte oryndy. Keleşekte osy joldyŋ sūlbasymen ekonomikalyq bailanystardy qaita jaŋǧyrtudyŋ älemdık deŋgeidegı maŋyzy öte zor.
Maqalanyŋ ekınşı bölımde «Arhiv-2025» jobasy jaiynda aityluy, öte qūptarlyq jäne būl jobanyŋ köptegen tarihşy men ziialy qauym tarapynan qoldau tauyp otyrǧany quantatyn jai. Arhiv – tarih ainasy, bız keleşek ūrpaqqa töl tarihymyzdy qaldyruymyz kerek jäne mūnyŋ özı tarihty tereŋırek zertteuge betbūrys jasaidy. Öitkenı, tarihty bılmei, bolaşaqty baǧdarlau mümkın emes. Ūly dalanyŋ tarihyna qatysty tolǧanatyn keremet tarihi dünieler jatyr.
Qazaq elınıŋ qaryştap örkendep ösuıne, jahandyq örkeniettıŋ maŋyzdy jaqtaryna köŋıl bölınedı, qoǧamda tarihi sananyŋ qalyptasuyna serpın beredı. Osy oraida, Elbasynyŋ «Ūly dalanyŋ jetı qyry» maqalasynda keltırgen derekter men däiekter qazaq ǧylymynyŋ, ata babalarymyzdyŋ jahandyq örkenietke qosqan ülesı airyqşa ekenın baiqatady.
Osy maqala aiasynda bızdıŋ mädeni qūndylyqtarymyzdy qorǧau arqyly mädenietter toǧysynda töl tarihymyz älemge tanylady, basqa ülken örkeniettı eldermen teremız teŋ tüsedı, türkı taipalyrynyŋ jahandyq örkenietke qosqan ülesın zertteuler jürgızu arqyly älı künge deiın zerttelmegen dünielerdıŋ kıltı tabylady, keleşekte keŋ formattaǧy jūmystar atqarylady, tarihşy, şyǧystanuşylarǧa öz tarihymyzdy odan ärı zertteuge jol aşylady, tarihi sananyŋ jaŋaruyna septıgın tigızedı. Bızdıŋ tarihymyz – ūlttyŋ kody, halqymyz öz sanasynan bai qūndylyqtarymyzdy öz jadylarynan şyǧarmai,qasterlep,keleşegıne senımmen qarai alady.
Maqala tarihi sanany jaŋǧyrtudyŋ jaŋa bastamasy bolady, qazaq halqy üşın öte maŋyzdy, taǧlymy mol bolyp, ūly dalanyŋ jetı qyryn odan ärı tereŋırek ūǧynuǧa jäne ruhani bolmysymyzǧa barynşa tereŋırek üŋıluge, onyŋ tüiının şeşuge mümkındık beredı.
Sadyqova R.K.
