Qazırgı uaqtaǧy Şi Jinpin basqaruyndaǧy Qytai bilıgı Şyŋjaŋdaǧy etnikalyq az ūlttarǧa, onyŋ ışınde, qazaq, ūiǧyr, tibet, düŋgenderge solaqai saiasat jürgızıp, ärtürlı ılık-syltaumen oqu-üiretu lagerlerıne (jūrt ışınde konslager atanyp ketken) jappai kırgızıp jatqany aitylyp, jazylyp jürgelı de 2 jylǧa juyqtady.
Bız ärine, Qytaidaǧy qandastarymyzdyŋ, qandas bolǧanda da, ūlty qazaq azamattardyŋ hal-jaǧdaiyna alaŋdaimyz.
Derbes memleket retınde qalyptasyp, älemdık saiasi arenadan özındık ornyn belgılegen bügıngı Qazaqstan şettegı resmi 5 million, beiresmi 10 million qazaqtyŋ ata qonysy. Şekara syzyǧynyŋ arǧy jaǧyndaǧy aǧaiynnyŋ ärbırı üşın Qazaqstan bilıgı alaŋdaidy, araşa tūrady. Būl bızdıŋ bilıktıŋ būljymas mındetı de.
Mıne, Qytaidaǧy repressiialyq saiasat bastalǧaly berı Qazaqstannyŋ Syrty ıster ministrlıgı türlı deŋgeide Qytaidaǧy etnikalyq qazaqtarǧa araşa tüsıp-aq, keledı. Ony terısteuge jäne haqymyz joq.
Qazaqstan Respublikasynyŋ 2011 jylǧy 22-şıldesındegı №477-IV Zaŋy bar. Ol – «Halyqtyŋ köşı-qony turaly» Zaŋ. Osy zaŋda şettegı etnikalyq qazaqtardyŋ Qazaqstanǧa köşıp-keluınıŋ talap-erejelerı egjei-tegjeilı jazylǧan. Bız sonyŋ ışınde bır-ekı tūsyn mysal eteiık, endeşe...
Joǧarydaǧy Zaŋnyŋ 1-tarauy, 1-babynyŋ 13-tarmaǧynda bylai dep jazylǧan eken:
«Oralman – tarihi otanynda tūraqty tūru maqsatynda Qazaqstan Respublikasyna kelgen jäne osy Zaŋda belgılengen tärtıppen tiıstı märtebe alǧan, Qazaqstan Respublikasy egemendık alǧan kezde onyŋ şegınen tys jerde tūraqty tūrǧan etnikalyq qazaq jäne onyŋ Qazaqstan Respublikasy egemendık alǧannan keiın onyŋ şegınen tys jerde tuylǧan jäne tūraqty tūrǧan ūlty qazaq balalary».
Zaŋnyŋ būl tarmaǧy «Oralman» degen sanatqa naqty kımderdıŋ jatatynyn anyq körsetıp tūrsa kerek.
«Oralman – tarihi otatyna, iaǧni Qazaqstanǧa tūraqty tūru maqsatynda kelgen, etnikalyq qazaq jäne onyŋ ūlty qazaq balalary» dep taiǧa taŋba basqandai jazylǧan.
Odan ärı, Zaŋnyŋ «Halyqtyŋ köşı-qony salasyndaǧy memlekettık saiasattyŋ negızgı qaǧidattary men mındetterı» dep atalatyn 4-babynyŋ, 9-tarmaǧynda bylai deidı:
«Etnikalyq qazaqtardyŋ tarihi otanyna qonys audaruyna järdemdesuge» Qazaqstannyŋ qūzyrly organdary mındettı dep jazylǧan.
Mıne, Qazaqstannyŋ Syrtqy ıster ministrlıgı, Işkı ıster ministrlıgı jäne özge de jauapty memlekettık organdar osyny negızgı ala otyryp, osy künge deiın şama-şarqynda jūmys jasap keldı. Onyŋ barlyǧy būqaralyq aqparatta aşyq jariialanyp jatty.
Būl rette qoǧamdyq ūiymdar da Qytai bilıgınıŋ qudalauyna tüsken qandastardyŋ mäselesın memlekettık jäne halyqaralyq mınberlerge jetkızdı. Sonyŋ ışınde, «Adyrna», «Jebeu», «Atajūrt», «Qytai zertteu instituty», «El-Amanat» t.b. memlekettık emes ūiymdardyŋ, qoǧamdyq qorlardyŋ jūmystaryn atap aituǧa tūrarlyq.
Deitūrǧanmen, qazır äleumettık jelıde, qoǧamdyq ortada Qytaidaǧy etnikalyq qazaqtardyŋ mäselesın Qytaidaǧy ūiǧyrlar mäselesımen bailanystyrudy, sol arqyly endı-endı memleketaralyq deŋgeide rettelıp kele jatqan qandastar mäselesın, qazaq mäselesın qasaqana qaita uşyqtyrudy közdegen ūiymdar men jekelegen azamattar bas köterıp, ün qata bastady.
Maqsattary – Qytaidaǧy ūiǧyr problemasyn qazaqtyŋ, Qazaqstannyŋ esebımen şeşu bolsa kerek. Bız solai ūqtyq.
Basqasyn aitpasaq ta, jarty ǧūmyryn şettegı qazaqtyŋ Qazaqstanǧa köşıp keluıne arnaǧan, sol jolda adal qyzmet etken, Zaŋ jobalaryn äzırleuge bır kısıdei-aq aralasqan Auyt Mūqibek degen azamat bar. Qazır «Nūr Otan» partiiasynda keŋesşı qyzmetınde jūr.
Mıne, sol Auyt Mūqibek juyrda «Feisbuk» jelısındegı jeke paraqşasynda mynadai jazba jariialady. Aldymen sol jazbany oqyp körıŋızder:
Tūranda türık oinaǧan ūqsap otqa,
Türıkten basqa ot bolyp jan tuyp pa?
Köp türık enşı alysyp tarasqanda,
Qazaqta qara şaŋyraq qalǧan joq pa?
Maǧjan Jūmabaev
Sondyqtan, Türkınıŋ qara şaŋyraǧy bolǧan bız qandastarymyz ǧana emes, bükıl türık tektı ūlttarǧa bolsuymyz, qol ūşyn beruımız kerek.
Türkı balasy bır-bırıne ürke qarasa, aldy-aldyna şyqqan antūrǧannyŋ saqaly qūsap, bytyrap jürse, baiaǧy sol "Şetınen bölıp al da bilei berdıŋ" qūrbany bolyp qala bermeimız be?!
Kerek bolsa, QR "Azamattyq turaly" zaŋyna tolyqtyru engızıp, öz erkımen ūltyn QAZAQ dep jazdyrǧysy keletın Türkı tektes ūlttar men olardyŋ ūrpaqtaryn jeŋıldetılgen tərtıppen Qazaqstan azamattyǧyna qabyldauǧa qoryqpai jol aşuymyz tiıs.
Qazırgı taŋda Şyŋjaŋda saiasi qysym astynda qalǧan Türkı balasyna Türkı tektes Təuelsız Memleketterdıŋ memlekettık emes ūiymdary tıze qosa otyryp, "Adam qūqyqtarynyŋ jalpyǧa bırdei deklarasiiasyn" negızge ala otyryp, bolyssa, Qytaidyŋ aiaǧy aspannan keler edı dep oilaimyn.
Qaşanǧy būǧyp, jaltaqtai beremız?!
Memleketı bar ūlttyŋ eşkımnen imenetın, özın qor sanaityn jönı joq! Qūldyq sana -- qūdyqqa qūlatady.
Qazaqqa düniege eskı sovettık, qytailyq közqaraspen emes, bükıl türkılık biıkten qaraityn mezgıl əldeqaşan jettı!!!
Auyt Mūqibek
17.02.2019
Auyt Mūqibektıŋ būl jazbasy bızdı türlı oiǧa jeteledı. Şettegı qazaqtyŋ mäselesın özınıŋ jeke bas mäselesınen artyq qoiatyn azamattyŋ būl qaitkenı dedık. Sosyn jazbany ärı oqyp, berı oqyp, aqtap aludyŋ amalyn ızdedık. Bälkım, Auyt Mūqibek myrza «Türkı bırlıgı» ideiasyn söz etpek bolǧan şyǧar dedık.
Olai desek, nege Auyt Mūqibek būl ideiasyn osyǧan deiın jazǧan joq? Nege Qytaidaǧy ūiǧyrlar men qazaqtar mäselesın bırıktırgısı keletın älgı jatpiǧyldy toptardyŋ tırılıp şyqqan kezınde jazyp otyr?
Endı Auyt Mūqibektıŋ jazbasyndaǧy myna bır söilemderge köz jügırteiıkşı:
«QR "Azamattyq turaly" zaŋyna tolyqtyru engızıp, öz erkımen ūltyn QAZAQ dep jazdyrǧysy keletın Türkı tektes ūlttar men olardyŋ ūrpaqtaryn jeŋıldetılgen tərtıppen Qazaqstan azamattyǧyna qabyldauǧa qoryqpai jol aşuymyz tiıs».
Būl jerde Auyt Mūqibek myrza ūltyn qazaq dep jazdyryp alǧan kez kelgen adamǧa, meilı ol ūiǧyr bolsyn, meilı ol düŋgen bolsyn, azamattyq beruımız kerek degendı aşyq aityp otyr.
Ras, qazır Qytai bilıgı «ūiǧyr terrorizmı» degen tüsınıktı Qytai tügılı älemdık deŋgeide därıptep boldy. Şegıne jetkızdı. Küllı Europa közıne ūiǧyrdy terrorist, radikal retınde tanytty. Ökınışke orai, solai boldy. Sol prosess endı-endı bastalyp jatqanda Auyt Mūqibek nege «ūiǧyrdy» aqtap söilegen joq? Nege türkı jūrty typ-tynyş jatty? Qazır mäsele asqynǧany bylai qoiǧanda, şegıne jettı. Endı älemnıŋ aldynda ūiǧyrdy aqtap alu prosessın bastau kımge ūpai äpermek? Ärine, ūiǧyrǧa.
Memleketaralyq kelıssözder nätijesınde Qytai bilıgı saiasi üiretu lagerlerınen etnikalyq qazaqtardy bırte-bırte bosatyp jatqany belgılı. Endı-endı tynyştalyp, bır ızge tüsıp kele jatqan mäselege radikaldy sipat beru kımge tiımdı? Taǧy da ūiǧyrǧa...
Auyt Mūqibek myrzanyŋ däl osy ūiǧyr taqyryby qozdaǧan tūsta «tūtas türkı bırlıgı» degen jalaŋ syltaudy söz etıp, «ūiǧyrǧa da azamattyq bereiık» degenın aqyly bar adam bırden ūqty. Būl kımge tiımdı? Taǧy da ūiǧyrǧa!
Auyt Mūqibek ūsynǧan būl ūsynys Qytaidaǧy ūiǧyrdyŋ mäselesın qazaqtyŋ, Qazaqstannyŋ esebınen şeşudıŋ sūranyp tūrǧan joly.
Joǧaryda aittyq, Auyt Mūqibek myrza Astanadaǧy «Nūr Otan» partiiasynda keŋesşı qyzmetın atqaryp jür.
Sonymen söz tüiını. Būl Auyt Mūqibektıŋ jeke ūsynysy ma? Älde «Nūr Otannyŋ» resmi pozisiiasy ma? Jeke ūsynysy bolsa, Auyt Mūqibek myrza nege onyŋ anyqtap jazbaǧan? Älde bıldei bır bilık basyndaǧy partiianyŋ resmi keŋesşısı osyndai olqy pıkırdı aita bere me? Būǧan «Nūr Otan» partiiasy resmi jauap beruı kerek!
Auyt Mūqibektıŋ būl jazbasy bızdı türlı oiǧa jeteledı. Şettegı qazaqtyŋ mäselesın özınıŋ jeke bas mäselesınen artyq qoiatyn azamattyŋ būl qaitkenı dedık. Sosyn jazbany ärı oqyp, berı oqyp, aqtap aludyŋ amalyn ızdedık. Bälkım, Auyt Mūqibek myrza «Türkı bırlıgı» ideiasyn söz etpek bolǧan şyǧar dedık.
Olai desek, nege Auyt Mūqibek būl ideiasyn osyǧan deiın jazǧan joq? Nege Qytaidaǧy ūiǧyrlar men qazaqtar mäselesın bırıktırgısı keletın älgı jatpiǧyldy toptardyŋ tırılıp şyqqan kezınde jazyp otyr?
Endı Auyt Mūqibektıŋ jazbasyndaǧy myna bır söilemderge köz jügırteiıkşı:
«QR "Azamattyq turaly" zaŋyna tolyqtyru engızıp, öz erkımen ūltyn QAZAQ dep jazdyrǧysy keletın Türkı tektes ūlttar men olardyŋ ūrpaqtaryn jeŋıldetılgen tərtıppen Qazaqstan azamattyǧyna qabyldauǧa qoryqpai jol aşuymyz tiıs».
Būl jerde Auyt Mūqibek myrza ūltyn qazaq dep jazdyryp alǧan kez kelgen adamǧa, meilı ol ūiǧyr bolsyn, meilı ol düŋgen bolsyn, azamattyq beruımız kerek degendı aşyq aityp otyr.
Ras, qazır Qytai bilıgı «ūiǧyr terrorizmı» degen tüsınıktı Qytai tügılı älemdık deŋgeide därıptep boldy. Şegıne jetkızdı. Küllı Europa közıne ūiǧyrdy terrorist, radikal retınde tanytty. Ökınışke orai, solai boldy. Sol prosess endı-endı bastalyp jatqanda Auyt Mūqibek nege «ūiǧyrdy» aqtap söilegen joq? Nege türkı jūrty typ-tynyş jatty? Qazır mäsele asqynǧany bylai qoiǧanda, şegıne jettı. Endı älemnıŋ aldynda ūiǧyrdy aqtap alu prosessın bastau kımge ūpai äpermek? Ärine, ūiǧyrǧa.
Memleketaralyq kelıssözder nätijesınde Qytai bilıgı saiasi üiretu lagerlerınen etnikalyq qazaqtardy bırte-bırte bosatyp jatqany belgılı. Endı-endı tynyştalyp, bır ızge tüsıp kele jatqan mäselege radikaldy sipat beru kımge tiımdı? Taǧy da ūiǧyrǧa...
Auyt Mūqibek myrzanyŋ däl osy ūiǧyr taqyryby qozdaǧan tūsta «tūtas türkı bırlıgı» degen jalaŋ syltaudy söz etıp, «ūiǧyrǧa da azamattyq bereiık» degenın aqyly bar adam bırden ūqty. Būl kımge tiımdı? Taǧy da ūiǧyrǧa!
Auyt Mūqibek ūsynǧan būl ūsynys Qytaidaǧy ūiǧyrdyŋ mäselesın qazaqtyŋ, Qazaqstannyŋ esebınen şeşudıŋ sūranyp tūrǧan joly.
Joǧaryda aittyq, Auyt Mūqibek myrza Astanadaǧy «Nūr Otan» partiiasynda keŋesşı qyzmetın atqaryp jür.
Sonymen söz tüiını. Būl Auyt Mūqibektıŋ jeke ūsynysy ma? Älde «Nūr Otannyŋ» resmi pozisiiasy ma? Jeke ūsynysy bolsa, Auyt Mūqibek myrza nege onyŋ anyqtap jazbaǧan? Älde bıldei bır bilık basyndaǧy partiianyŋ resmi keŋesşısı osyndai olqy pıkırdı aita bere me? Būǧan «Nūr Otan» partiiasy resmi jauap beruı kerek!
«Adyrna» ūlttyq portaly
