Qytai ydyraidy-rastaimyn. Bıraq, Qytai territoriiasy bölşektenbeidı. Mäsele tek saiasi küşterdı ärtaraptanuynda ǧana. Qytai ıs jüzınde ekı-üş saiasi tarapqa bölındı. Qazırgı Qytai tūrmysynyŋ tömendeuı avtoritarizmdı totalitarizmge ainaluy mümkındıgın tömendetedı. Qytai tynyştalmaidy.
Ekı-üş tarap küresı - demokratiiaǧa jol aşady. Liberalizm men naryq saiasi demokratiia olardyŋ ūranyna ainalady. Bilıktıŋ ärtaraptanuyn, qūqytyq jüienıŋ derbestenuın, liberaldyq erkındıktı talap etedı. Jalpy alǧanda Qytaidyŋ tūrmysy soŋǧy on, on bes jylda köp täuırlengen. Äsırese, teŋız jaǧalauynyŋ Işkı Qytai ölkelerdıŋ qarny toiǧan han ūlttylar ırı qala qyzyǧyna odan ary batqysy keledı. Ol ekzistensialdyq erkındık. Olardyŋ oiynda, jynystyq, dındık,materialdyq qūndylyqtar ielenu erkındıgı jäne aşyq gedonizm.
Han ūltyndaǧy kelesı özgerıs- olar bilıkten asa qoryqpaidy. Qytai jalǧyz bala elı, iaǧni erke bala, betı qaitpaǧan nemereler elı. Qytailyqtar «asa ırı qala djungliler tūrǧyndary». Polisiia ırı qala balasyn jappai jazalauǧa bara almaidy. Qytaida alty asa ırı qala bar. Sol alty ırı qalalarda 20 millionnan tūrǧyny bar. 20 milliondyq qalalar tūrǧyndary tym kırpiiaz, şamkes, bilıkke bırıgıp aşulanuy yqtimal. Olardyŋ tūrmys deŋgeiı ekı-üş-bes ese täuır, basqa Qytaidan köŋıl küiı mülde joǧary jäne bölek. Olardyŋ būqara psihologiiasy da bölek. Olar bırıgıp aşulansa Qytaidyŋ taǧdyryn şeşedı. Sol asa ırı qala jastary- triger, qosauyz myltyqtyŋ bıltesı siiaqty. Solar bolaşaqta tynyştyqty būzǧaly tūr.
Demokratiia men naryqqa ekı küş itermeleidı: atalǧan yqpaldy saiasi küş Qytaidyŋ ekonomikalyq jäne saiasi elitasynyŋ bır bölıgı, belgılı bır jaǧdaida saiasi koniuktura olarǧa jeŋıs äkelıp beruı yqtimal. Qazırgı Qytai bilıgı qatelık jasap, sol asa ırı qalalarynyŋ tūrǧyndarynyŋ yzasyn tuǧyzuy mümkın. Menıŋ bıluımşe, Qytai bilıgı pälendei adekvatty emes. Jaǧdaidyŋ qanşalyqty nasyrǧa şabuyn boljai almaidy.
Qalai bolsa da Qytaidyŋ bileuşı tobynyŋ konsensusy memlekettıŋ bırtūtastyǧy üşın belgılı kompromispen qatar saiasi qauypsızdık pen saiasi küşterdıŋ derbestıgıne, olardy tırşılıne kepıldık kerek etedı.
Ekonomikalyq qarqynnyŋ baiaulap toqyrauy reformalardyŋ kerektıgın däleldeidı- ol qūqyqtyq jäne saiasi reformalar maŋyzdylyǧy. Saiasi elita bır jaǧdaidan qauyptenedı- halyq köşege şyǧyp ketedı au dep. Qytaida maoizm qaita ornamaidy- ol naqty. Sonymen bırge, qazırgı Qytai bilıgı ekonomikanyŋ qarqyndy damuyna jaǧdai jasai almaidy- jaǧdai odan ary tıptı ūşyǧady. Alternativanyŋ bırı - militarizm men qarsylastaryn joiu, olardyŋ menşıkterın bölıp alu. Korrupsiia, qomaqty qarjylardy şet elderde jasyru. Būl qatqyl kurska bet alu degen söz. Qytai AQŞ pen Evropalyq Odaqpen konfrontasiiaǧa daiyn emes.
Ekınşı jol- saiasi sergeldeŋ, yrdu -dyrdu, qalamiqa.
Üşınşı jol - saiasi, qūqyqtyq reformalar arqyly konsensus kelısım baǧytqa bet būru.
Al Qytai qai joldy taŋdaidy.Bızdıŋ oiymyzşa: ol aralas resept, dūrys pen būrys: saiasi logikaǧa asa baǧynbaityn joldy taŋdaidy. Qytaidyŋ damuy bırneşe sergeldeŋ kezeŋge bölınedı.
Būl jaǧdaidan qazaqqa ne qauyp, ne paida? Bızge eŋ qolailysy- Qytaidyŋ reformalar jolyna tüsuı. Sebebı: bırınşı jäne ekınşı jol alternativasy bızge öte qauyptı. Üş versiiada belgılı jaǧdailar sol jaqtyŋ qazaǧyn Qytai dürbeleŋınen bosatuy yqtimal. Bıraq demokratiialyq Qytai ūlttyq azşylyqqa teŋ därejede erkındık, iaǧni qazaqqa aman-esen repatriasiia qūqyn beredı.Qazaqtyŋ bır az bölıgı Atamekenge sau etedı.
«Adyrna» ūlttyq portaly
