Bügın sūraqty osylai tötesınen qoidyq. Büitpesımızge jäne bolmady. Ötkende «Vremia» gazetı Ükımette kün tärtıbı özgergendıgı, endıgıden bastap ministrler būrynǧydai jūmysqa saǧat 10:00-den emes, 09:00-den bastap keletını turaly dardai qylyp maqala jazdy.
https://time.kz/articles/zloba/2019/03/05/po-samye-pomidory
«Po samye pomidory!» atty maqalada Prezident pärmenımen jaŋa jasaqtalǧan Ükımettıŋ su jaŋa tızgınşısı Asqar Ūzaqbaiūlynyŋ taŋǧy 4-ten tūryp qytai tılın üirenetının jazypty. Orys tılındegı maqalanyŋ söilemderın sözbe-söz qazaqşaǧa audaryp bereiık, aldymen.
«Dälızdegılerdıŋ (Ükımettıŋ dälızın aitady) aituynşa, ol (Asqar Mamin deidı) kün saiyn taŋǧy 4-te tūryp, dene jattyǧularyn jasaidy. Onysyn aiaqtai salysymen aǧylşyn jäne qytai tılderın üirenuge otyrady. Al keşkısın qanşada jatatyny belgısız deidı». Būl jaŋaǧy «Vremia» gazetınıŋ jazǧany.
Solai mıne. Ötken jolǧy Ükımettı, Baqytjan Saǧyntaev basqarǧan Ükımettı tük bıtırmedı dep söktık. İt terısın bastaryna qaptap, aqyry otstavkaǧa jıberdık. Jıberdık deimız-au, Prezident jıberdı. «Asekeŋ, sözge saraŋ. Az söileidı. Istıŋ adamy» dep sengende, Asekeŋ de alysqa barmaityn siiaqty. Şamasynyŋ jetkenı – äteşten erte oianyp alyp, qytai tılın üirenu bolsa, jetısken ekenbız dedık.
Jalpy, qazaq şeneunıkterınıŋ arasynda qytai tılıne degen süiıspenşılık bügın paida bolǧan joq. Qytai tılın erekşe yqylaspen üirenıp jürgen jalǧyz Asekeŋ emes. Osyǧan deiın de saiasattyŋ basy-qasynda jürgen saiasatşylardyŋ bırsypyrasynyŋ esım-soilary belgılı bolǧan.
2015 jyl. Kärım Mäsımov. Premer-ministr
Qazırgı Ūlttyq qauıpsızdık komitetınıŋ töraǧasy Kärım Mäsımov ol kezde Ükımetbasy edı. Qytaiǧa memlekettık ıs-saparmen bardy. Uchjen deitın qytai qalasynda ötken Düniejüzılık internet-konferensiianyŋ aşyluynda söz söilep, özınıŋ qytai tılınde söilei alatynyn körsettı. Tıl mamandary onyŋ qytaişasyn aksentsız dep baǧalady.
https://www.youtube.com/watch?v=Av9iaZSRLBw
2016 jyl. Dariǧa Nazarbaeva. Vise-premer-ministr
«Bız öz balalarymyzǧa kemınde üş tıldı üiretuımız kerek. Kemınde. Sebebı, jaqyn bolaşaqta bızdıŋ bärımızge qytai tılın bılu kerek bolady. Qytai bızdıŋ Ūly körşımız. Būl bızdıŋ taǧdyrymyz. Qazır azdaǧan kıdırıster bolǧanymen, Qytai asa qarqyndy damyp keledı. Qytai – ol Qytai. Ol eşqaida asyqpaidy. Ol «100 jyl» kategoriiasymen oilaidy. Qytai bızdıŋ dosymyz. Saudadaǧy maŋyzdy ärıptesımız. Ol bızdıŋ ekonomikamyz üşın eŋ ırı investor».
Dariǧa Nazarbaeva būl sözderdı 2016 jyldyŋ aqpanynda aitty. Ükımettıŋ keŋeitılgen otyrysynda söiledı. Ol kezde Dariǧa Nūrsūltanqyzy vise-premer-ministr edı.
2018 jyl. Nūrsūltan Nazarbaev. Prezident
«Biyl NİM ekınşı şet tılın oqytuǧa köştı. Jahandanu kezeŋınde şet tılın bılu – maqtanyş emes, qajettılıkke ainaldy. Eŋ köp taralǧan tıl – aǧylşyn tılı. Ekınşı orynda ispan tılı. Al bız üşın qytai tılı maŋyzdy.
Iаŋni, aǧylşyn tılın bılu köptegen mümkındıkterge jol aşady. Jponiiada da, Qytaida da biznes aǧylşyn tılınde. Alaida milliardtyq ekonomika qytai tılınıŋ üstemdık alatynyn aitady. Men üirenıp körmedım. Bıraq, qazaqtar üşın basqa tıldermen salystyrǧanda jeŋılırek bolady deidı».
Preziden Nazarbaev būl sözderdı byltyr jeltoqsan aiynda aitty. Nazarbaev intellektualdy mektepterınıŋ 10 jyldyǧyna arnalǧan jiynda, jastardyŋ, mektep oquşylarynyŋ aldynda tūryp söiledı.
2018 jyl. Dariǧa Nazarbaeva. Senator
«Qytai tılın üirenıŋder. Men talap etemın. Menı osy sözım üşın ūltşyldar sögedı. Bıraq men bolaşaq osynda dep esepteimın. Qytai naryǧy şeksız mümkındıkterge ie. Halyq sanyn qaraŋyzdar. Sızder ol jaqta ne jasasaŋyzdar da, sızder milliarder bolyp şyǧasyzdar.
Orys tılın ūmytuǧa bolmaidy. Bız bır ekonomikalyq aimaqtamyz. Kedendık odaǧymyz bar. Şekaradan eş kedergısız ötemız. Būl ülken mümkındık. Būny paidalana bıluımız kerek. Eger bır käsıp bastasaŋyzdar, sol naryq üşın qyzyqty ma, sony oilanyŋyzdar».
Dariǧa Nūrsūltanqyzy būl sözderdı Almatyda aitty. Jastarmen kezdesude aitty. Özı aitqandai-aq, Dariǧa Nazarbaeva qoǧamnyŋ synyna qaldy. Qazaq tılın jetıstırıp bılmeitın, «Sälem Rossiia» dep Mäskeude konsert beretın Senatordyŋ qazaq jastaryna aitqan aqyly ädıre qaldy.
Tüiın.
Jalpy, keibır derekterge sensek, qazırgı uaqytta Qytaida 12 myŋnan astam qazaqstandyq bılım alyp jatyr eken. Būl osydan 10 jyl būrynǧymen salystyrǧanda 5 ese köp.
2018 jyldyŋ qazan aiynda Qaraǧandydaǧy mektepterde qytai tılı fakultativ pän retınde oqytyla bastaǧany da habarlandy. Qytai tılın üirenu turaly Prezident te, Prezidenttıŋ qyzy da aitty.
2017 jyly Qazaqstan men Qytai arasyndaǧy bailanystyŋ ornaǧanyna 25 jyl uaqyt toldy. 1991-2019 jyldar aralyǧynda ekı memleket arasynda köptegen diplomatiialyq kelısımder jasaldy.
Osy künde Qazaqstannyŋ Qytai aldyndaǧy qaryzy 1,2 milliard dollarǧa jetken. Būl sandy basqa basqa emes, jaŋaǧy qytai tılın üirenıp jatqan Asekeŋnıŋ bırınşı orynbasary, Qazaqstannyŋ qarjy ministrı Älihan Smaiylovtyŋ özı aitqan.
Ol az deseŋız, osy jaqynda Qazaqstan Ükımetı Qytaidan 2 milliard iuan taǧy qaryz aldy. Būl degenıŋız teŋgege şaǧyp eseptegende 100 milliard teŋgege juyqtaidy. Nege deisız ǧoi? Ekı el arasyndaǧy şekeradaǧy ötkızu punktterın jetıldıru üşın.
2005-2017 jyldar aralyǧynda Qytai Ükımetı Qazaqstanǧa 14,7 milliard dollardyŋ investisiiasyn salǧan.
2017 jyldyŋ 1-aqpanyndaǧy derek boiynşa, Qazaqstandaǧy Qytai käsıporyndarynyŋ sany 2800-ge juyqtaǧan. Onyŋ 1000-ǧa juyǧy tek Qytaidyŋ ǧana qatysuymen aşylǧan. Ol käsıporyndarda jūmys jasaityn qazaqstandyqtarǧa qytai tılın bılu mındettelgen.
Jalpy BŪŪ deregıne sensek, qazır älemde 1 milliard adam qytai tılınde söileidı eken. Al qazaqstandyq studentter üşın Qytai Reseiden keiıngı ekınşı orynda tūrǧan el. Joǧaryda aitqanymyzdai, 12 myŋnan astam student qytaida bılım alyp jatyr.
Qazaqstanda alǧaş ret qytai tılı kafedrasy 1989 jyly aşylǧan. Qazır Qazaqstannyŋ köptegen joǧarǧy oqu oryndarynda qytai tılın oqytu jalǧasuda. 2007 jyly Qazaqstanda jappai Konfusii instituttary aşyla bastady. Būl bız köterıp otyrǧan mäselenıŋ bır parasy ǧana....
Joǧaryda aitqanymyzda-aq, qytai tılın üirenu qazaq şendılerınıŋ arasynda sänge ainalǧan. Būl qajettılık pe älde mındet pe? Nemese ekı ortadaǧy sauda integrasiiasynan ba, älde kollonialdyq leptıŋ sezıle bastaǧanynan ba? Özıŋız oilanyŋyz...
https://time.kz/articles/zloba/2019/03/05/po-samye-pomidory
«Po samye pomidory!» atty maqalada Prezident pärmenımen jaŋa jasaqtalǧan Ükımettıŋ su jaŋa tızgınşısı Asqar Ūzaqbaiūlynyŋ taŋǧy 4-ten tūryp qytai tılın üirenetının jazypty. Orys tılındegı maqalanyŋ söilemderın sözbe-söz qazaqşaǧa audaryp bereiık, aldymen.
«Dälızdegılerdıŋ (Ükımettıŋ dälızın aitady) aituynşa, ol (Asqar Mamin deidı) kün saiyn taŋǧy 4-te tūryp, dene jattyǧularyn jasaidy. Onysyn aiaqtai salysymen aǧylşyn jäne qytai tılderın üirenuge otyrady. Al keşkısın qanşada jatatyny belgısız deidı». Būl jaŋaǧy «Vremia» gazetınıŋ jazǧany.
Solai mıne. Ötken jolǧy Ükımettı, Baqytjan Saǧyntaev basqarǧan Ükımettı tük bıtırmedı dep söktık. İt terısın bastaryna qaptap, aqyry otstavkaǧa jıberdık. Jıberdık deimız-au, Prezident jıberdı. «Asekeŋ, sözge saraŋ. Az söileidı. Istıŋ adamy» dep sengende, Asekeŋ de alysqa barmaityn siiaqty. Şamasynyŋ jetkenı – äteşten erte oianyp alyp, qytai tılın üirenu bolsa, jetısken ekenbız dedık.
Jalpy, qazaq şeneunıkterınıŋ arasynda qytai tılıne degen süiıspenşılık bügın paida bolǧan joq. Qytai tılın erekşe yqylaspen üirenıp jürgen jalǧyz Asekeŋ emes. Osyǧan deiın de saiasattyŋ basy-qasynda jürgen saiasatşylardyŋ bırsypyrasynyŋ esım-soilary belgılı bolǧan.
2015 jyl. Kärım Mäsımov. Premer-ministr
Qazırgı Ūlttyq qauıpsızdık komitetınıŋ töraǧasy Kärım Mäsımov ol kezde Ükımetbasy edı. Qytaiǧa memlekettık ıs-saparmen bardy. Uchjen deitın qytai qalasynda ötken Düniejüzılık internet-konferensiianyŋ aşyluynda söz söilep, özınıŋ qytai tılınde söilei alatynyn körsettı. Tıl mamandary onyŋ qytaişasyn aksentsız dep baǧalady.
https://www.youtube.com/watch?v=Av9iaZSRLBw
2016 jyl. Dariǧa Nazarbaeva. Vise-premer-ministr
«Bız öz balalarymyzǧa kemınde üş tıldı üiretuımız kerek. Kemınde. Sebebı, jaqyn bolaşaqta bızdıŋ bärımızge qytai tılın bılu kerek bolady. Qytai bızdıŋ Ūly körşımız. Būl bızdıŋ taǧdyrymyz. Qazır azdaǧan kıdırıster bolǧanymen, Qytai asa qarqyndy damyp keledı. Qytai – ol Qytai. Ol eşqaida asyqpaidy. Ol «100 jyl» kategoriiasymen oilaidy. Qytai bızdıŋ dosymyz. Saudadaǧy maŋyzdy ärıptesımız. Ol bızdıŋ ekonomikamyz üşın eŋ ırı investor».
Dariǧa Nazarbaeva būl sözderdı 2016 jyldyŋ aqpanynda aitty. Ükımettıŋ keŋeitılgen otyrysynda söiledı. Ol kezde Dariǧa Nūrsūltanqyzy vise-premer-ministr edı.
2018 jyl. Nūrsūltan Nazarbaev. Prezident
«Biyl NİM ekınşı şet tılın oqytuǧa köştı. Jahandanu kezeŋınde şet tılın bılu – maqtanyş emes, qajettılıkke ainaldy. Eŋ köp taralǧan tıl – aǧylşyn tılı. Ekınşı orynda ispan tılı. Al bız üşın qytai tılı maŋyzdy.
Iаŋni, aǧylşyn tılın bılu köptegen mümkındıkterge jol aşady. Jponiiada da, Qytaida da biznes aǧylşyn tılınde. Alaida milliardtyq ekonomika qytai tılınıŋ üstemdık alatynyn aitady. Men üirenıp körmedım. Bıraq, qazaqtar üşın basqa tıldermen salystyrǧanda jeŋılırek bolady deidı».
Preziden Nazarbaev būl sözderdı byltyr jeltoqsan aiynda aitty. Nazarbaev intellektualdy mektepterınıŋ 10 jyldyǧyna arnalǧan jiynda, jastardyŋ, mektep oquşylarynyŋ aldynda tūryp söiledı.
2018 jyl. Dariǧa Nazarbaeva. Senator
«Qytai tılın üirenıŋder. Men talap etemın. Menı osy sözım üşın ūltşyldar sögedı. Bıraq men bolaşaq osynda dep esepteimın. Qytai naryǧy şeksız mümkındıkterge ie. Halyq sanyn qaraŋyzdar. Sızder ol jaqta ne jasasaŋyzdar da, sızder milliarder bolyp şyǧasyzdar.
Orys tılın ūmytuǧa bolmaidy. Bız bır ekonomikalyq aimaqtamyz. Kedendık odaǧymyz bar. Şekaradan eş kedergısız ötemız. Būl ülken mümkındık. Būny paidalana bıluımız kerek. Eger bır käsıp bastasaŋyzdar, sol naryq üşın qyzyqty ma, sony oilanyŋyzdar».
Dariǧa Nūrsūltanqyzy būl sözderdı Almatyda aitty. Jastarmen kezdesude aitty. Özı aitqandai-aq, Dariǧa Nazarbaeva qoǧamnyŋ synyna qaldy. Qazaq tılın jetıstırıp bılmeitın, «Sälem Rossiia» dep Mäskeude konsert beretın Senatordyŋ qazaq jastaryna aitqan aqyly ädıre qaldy.
Tüiın.
Jalpy, keibır derekterge sensek, qazırgı uaqytta Qytaida 12 myŋnan astam qazaqstandyq bılım alyp jatyr eken. Būl osydan 10 jyl būrynǧymen salystyrǧanda 5 ese köp.
2018 jyldyŋ qazan aiynda Qaraǧandydaǧy mektepterde qytai tılı fakultativ pän retınde oqytyla bastaǧany da habarlandy. Qytai tılın üirenu turaly Prezident te, Prezidenttıŋ qyzy da aitty.
2017 jyly Qazaqstan men Qytai arasyndaǧy bailanystyŋ ornaǧanyna 25 jyl uaqyt toldy. 1991-2019 jyldar aralyǧynda ekı memleket arasynda köptegen diplomatiialyq kelısımder jasaldy.
Osy künde Qazaqstannyŋ Qytai aldyndaǧy qaryzy 1,2 milliard dollarǧa jetken. Būl sandy basqa basqa emes, jaŋaǧy qytai tılın üirenıp jatqan Asekeŋnıŋ bırınşı orynbasary, Qazaqstannyŋ qarjy ministrı Älihan Smaiylovtyŋ özı aitqan.
Ol az deseŋız, osy jaqynda Qazaqstan Ükımetı Qytaidan 2 milliard iuan taǧy qaryz aldy. Būl degenıŋız teŋgege şaǧyp eseptegende 100 milliard teŋgege juyqtaidy. Nege deisız ǧoi? Ekı el arasyndaǧy şekeradaǧy ötkızu punktterın jetıldıru üşın.
2005-2017 jyldar aralyǧynda Qytai Ükımetı Qazaqstanǧa 14,7 milliard dollardyŋ investisiiasyn salǧan.
2017 jyldyŋ 1-aqpanyndaǧy derek boiynşa, Qazaqstandaǧy Qytai käsıporyndarynyŋ sany 2800-ge juyqtaǧan. Onyŋ 1000-ǧa juyǧy tek Qytaidyŋ ǧana qatysuymen aşylǧan. Ol käsıporyndarda jūmys jasaityn qazaqstandyqtarǧa qytai tılın bılu mındettelgen.
Jalpy BŪŪ deregıne sensek, qazır älemde 1 milliard adam qytai tılınde söileidı eken. Al qazaqstandyq studentter üşın Qytai Reseiden keiıngı ekınşı orynda tūrǧan el. Joǧaryda aitqanymyzdai, 12 myŋnan astam student qytaida bılım alyp jatyr.
Qazaqstanda alǧaş ret qytai tılı kafedrasy 1989 jyly aşylǧan. Qazır Qazaqstannyŋ köptegen joǧarǧy oqu oryndarynda qytai tılın oqytu jalǧasuda. 2007 jyly Qazaqstanda jappai Konfusii instituttary aşyla bastady. Būl bız köterıp otyrǧan mäselenıŋ bır parasy ǧana....
Joǧaryda aitqanymyzda-aq, qytai tılın üirenu qazaq şendılerınıŋ arasynda sänge ainalǧan. Būl qajettılık pe älde mındet pe? Nemese ekı ortadaǧy sauda integrasiiasynan ba, älde kollonialdyq leptıŋ sezıle bastaǧanynan ba? Özıŋız oilanyŋyz...
Serık Aidynūly
«Adyrna» ūlttyq portaly
https://www.nur.kz/1782142-vstaet-v-4-utra-i-ucit-kitajskij-kak-askar-mamin-izmenil-hod-vremeni-v-pravitelstve.html https://www.nur.kz/1758181-ucite-kitajskij-azyk-dariga-nazarbaeva-obratilas-k-molodezi.html https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/govoryat-legko-nazarbaev-posovetoval-kazahstantsam-izuchat-358816/ https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/dariga-nazarbaeva-nedalekom-buduschem-vsem-pridetsya-288543/ https://www.youtube.com/watch?v=Av9iaZSRLBw
