Bügın QR Parlament Senatynda Palata spikerı Mäulen Äşımbaevtyŋ töraǧalyǧymen Jergılıktı ökıldı organdarmen özara ıs-qimyl jasau jönındegı keŋestıŋ otyrysy öttı.
Is-şaraǧa senator-mäjılısmendermen qatar «Qazaqstan mäslihattary deputattarynyŋ bırlestıgı» RQB töraǧasy Töleubek Mūqaşev bastaǧan 20 öŋırdıŋ mäslihat töraǧalary qatysty.
Onda Senat pen mäslihattardyŋ özara bırlesken ıs-qimylynyŋ kökeikestı mäselelerı, «Qazaqstan Respublikasyndaǧy jergılıktı özın-özı basqaru turaly» Zaŋ jobasy talqylandy. Sondai-aq Memleket basşysy Qasym-Jomart Toqaevtyŋ jergılıktı özın-özı basqaruǧa qatysty tapsyrmalarynan tuyndaityn mındetter paiymdalyp, atqarylmaq jūmystyŋ basym baǧyttary aiqyndaldy.
Jiyndy aşqan M.Äşımbaev el Prezidentı belgılegen mındetterdı jüielı türde ıske asyru üşın küş bırıktırudıŋ maŋyzdylyǧyna toqtaldy. Ol boiynşa jaŋa formasiiadaǧy zaŋdardy qabyldau ısıne mäslihat deputattaryn tartudyŋ maŋyzy zor, al senatorlar öŋırlerdı damytuda jergılıktı infraqūrylymnyŋ qordalanǧan problemalaryn jüielı türde şeşuge yqpal etuge tiıs.
Öz sözınde «Qazaqstan mäslihattary deputattarynyŋ bırlestıgı» RQB töraǧasy Töleubek Mūqaşev osy otyrystyŋ ötuıne bastamaşy bolǧan Senat jetekşısıne bırlestık atynan alǧys bıldırıp, jaŋadan sailanǧan mäslihatşylardyŋ qyzu jūmysqa kırısıp ketkenın jetkızdı.
«Salaǧa qatysty ärbır ötkır mäsele bızdıŋ qyraǧy nazarymyzda. Qazırgı zaŋ jobasynyŋ küştı jäne älsız jaqtarynyŋ SWOT-taldauyna qaraǧanda, qalalar men auyldarda mäslihattar men jergılıktı bilık tarmaqtarynyŋ qosarlasqan gibrid jüiesınıŋ formasyn saqtau qatelıkterge jol aşyp otyr. Qazaqstannyŋ jergılıktı özın-özı basqarudy damytudyŋ 2025 jylǧa deiıngı konsepsiiasynda közdelgen jergılıktı özın-özı basqaru äkımşılıgınıŋ qūzyretı, ūiymdastyryluy jäne qyzmetınıŋ ereje-tärtıbınıŋ zaŋ jobasynda qarastyrylmauy da dūrys emes. Al mūndai ūrymtal da olqylyqqa bastaityn tūstar qabyldanyp, ötıp ketpeuı kerek. Būlardy qazırden şeber oilastyryp qoimasaq, aldaǧy uaqytta qalalyq jäne auyldyq eldı mekenderdıŋ onsyz da kürdelı ahualy men oŋ damuyna kerı äserın tigızedı» dedı RQB töraǧasy.
Onyŋ aituynşa, Memleket basşysynyŋ «Jaŋa Qazaqstan» ūstanymy deputattardyŋ bılım-bılıgın köteru men tūrǧyndarmen qarym-qatynasty qaita qūru, mäslihatşynyŋ mandatyn kerı şaqyryp alu instituttaryn engızudı talap etedı.
«Būdan bylai mäslihatşylar men senatorlar, mäjılısmenderdıŋ jaŋa jaǧdaidaǧy qyzmet tiımdılıgınıŋ – eŋ aldymen öz okrugınde sapaly äleumettık infraqūrylymdy ūiymdastyruşylyǧynan körınetının bılıp otyrmyz. Menıŋşe, aldaǧy uaqytta köptegen äleumettık infraqūrylym nysandary halyqtyŋ talaby men memlekettık baǧdarlamalardy özara üilestıru arqyly salynatyn bolady. Būl da bolsa deputattardyŋ aktivist azamattarmen bırge aumaqtyq äkımdıkter jūmysyna tūraqty monitoring pen baqylau jasauynyŋ maŋyzdylyǧyn būrynǧydan da arttyra tüsedı» dep atap öttı T.Mūqaşev.
Otyrys barysynda bırlestık müşelerı – Qostanai oblystyq mäslihatynyŋ töraǧasy S.Eşanov, Maŋǧystau oblysy mäslihatynyŋ töraǧasy J.Mataev, Almaty qalasy mäslihatynyŋ töraǧasy M.Otynşiev jäne jaŋadan qūrylǧan Abai oblysy mäslihatynyŋ töraǧasy Q.Süleimenovtıŋ söz alyp, baiandama jasaǧanyn atap ötu kerek. Olardyŋ oilary Parlament pen mäslihattardyŋ osylaişa özara tyǧyz jūmys jasauynyŋ tiımdılıgıne kelıp toǧysty. Tek osylai ǧana memlekettık saiasatty jüzege asyruda jüielılıktı qamtamasyz etuge bolady. Aitalyq, Abai oblysy mäslihatynyŋ töraǧasy «Tyǧyz yntymaqtastyqqa jūmys jasaudaǧy basty maqsatymyz – jergılıktı memlekettık basqaru turaly zaŋdardy tiımdı jäne sapaly qabyldauǧa yqpal etu. Zaŋnama boiynşa, naqtyraq aitsaq, zaŋnama normalary boiynşa, agrarlyq mäsele, mal şaruaşylyǧy, jer qoinauyn paidalanu mäselelerı boiynşa sūraqtar tuyndauda. Bızde zaŋdardy bekıtuge, özgerıster engızuge qatysuǧa nietımız bar ekenın atap ötkım keledı. Sebebı aimaqtarda keibır zaŋdar qaita qaraudy talap etedı» dep tüiındedı.
Jiyn ūsynystarsyz da bolmady. Mäselen, RQB töraǧasy T.Mūqaşev bylai dep tūjyrdy:
«Deputattar elde bolyp jatqan barlyq oqiǧalardyŋ bel ortasynda jür. Al abyroi saqtap, öz mındetımızdı käsıbi atqaru üşın ärbır mäslihat müşesı de töraǧasynan bastap üzdıksız özın-özı tūlǧalyq tärbieleu men damytyp oqytu rejimıne köşpei bolmaidy. Endıgı qoǧam sūranysyndaǧy deputat – bılımdı de bılıktı, professional deputat. Ol ünemı jaŋa bılımdı ızdestıru, özındık syni jäne strategiialyq oilauyn, memleketşıl dünietanym-sanasyn jäne basqaruşylyq qūzyrettılıgın qalyptastyruy tiıs».
Aita keteiık, ıske asyrylǧan reformalardyŋ arqasynda jalpy deputattyq korpustyŋ ökılettıkterı edäuır keŋeidı. Ekı palataly Parlamenttıŋ jūmysy da özgerdı. Osy qatarda qazırgı mäslihatşylardyŋ alǧaşqy buyndarǧa qaraǧanda bırqatar artyqşylyqqa ie bolyp jatyr. Mysaly, būrynǧylar «hatşy» ǧana bolsa, endıgıler būl ökılettılıkke «töraǧa» märtebesınde kelıp otyr. Sonymen qatar mäslihat ökılderı tūŋǧyş ret Senattyŋ Jergılıktı ökıldı organdarmen özara ıs-qimyl jönındegı keŋes qūramyna endı. Al T.Mūqaşev osy Keŋes töraǧasynyŋ orynbasarlyǧyn atqarady.
Būdan ärmen jiyn mäslihatşylardyŋ Senattyŋ äraluan salalyq komitetterımen kezdesulerge ūlasty. Sol jüzdesuler soŋynda «Qazaqstan mäslihattary deputattarynyŋ bırlestıgı» RQB men MTQB «Parlamentarizm instituty» ŞJQ RMK arasynda özara ärıptestık turaly memorandumǧa qol qoiyldy. Būl qūjatqa säikes aldaǧy uaqytta İnstitut zaŋnama tiımdılıgın taldau barysynda olardy öŋırlerdegı mäslihattardyŋ nazarynan ötkızıp, är aimaqtyŋ erekşelıkterı men ūsynystaryn eskerıp otyratyn bolady.
Otyrys barysynda bırlestık müşelerı – Qostanai oblystyq mäslihatynyŋ töraǧasy S.Eşanov, Maŋǧystau oblysy mäslihatynyŋ töraǧasy J.Mataev, Almaty qalasy mäslihatynyŋ töraǧasy M.Otynşiev jäne jaŋadan qūrylǧan Abai oblysy mäslihatynyŋ töraǧasy Q.Süleimenovtıŋ söz alyp, baiandama jasaǧanyn atap ötu kerek. Olardyŋ oilary Parlament pen mäslihattardyŋ osylaişa özara tyǧyz jūmys jasauynyŋ tiımdılıgıne kelıp toǧysty. Tek osylai ǧana memlekettık saiasatty jüzege asyruda jüielılıktı qamtamasyz etuge bolady. Aitalyq, Abai oblysy mäslihatynyŋ töraǧasy «Tyǧyz yntymaqtastyqqa jūmys jasaudaǧy basty maqsatymyz – jergılıktı memlekettık basqaru turaly zaŋdardy tiımdı jäne sapaly qabyldauǧa yqpal etu. Zaŋnama boiynşa, naqtyraq aitsaq, zaŋnama normalary boiynşa, agrarlyq mäsele, mal şaruaşylyǧy, jer qoinauyn paidalanu mäselelerı boiynşa sūraqtar tuyndauda. Bızde zaŋdardy bekıtuge, özgerıster engızuge qatysuǧa nietımız bar ekenın atap ötkım keledı. Sebebı aimaqtarda keibır zaŋdar qaita qaraudy talap etedı» dep tüiındedı.
Jiyn ūsynystarsyz da bolmady. Mäselen, RQB töraǧasy T.Mūqaşev bylai dep tūjyrdy:
«Deputattar elde bolyp jatqan barlyq oqiǧalardyŋ bel ortasynda jür. Al abyroi saqtap, öz mındetımızdı käsıbi atqaru üşın ärbır mäslihat müşesı de töraǧasynan bastap üzdıksız özın-özı tūlǧalyq tärbieleu men damytyp oqytu rejimıne köşpei bolmaidy. Endıgı qoǧam sūranysyndaǧy deputat – bılımdı de bılıktı, professional deputat. Ol ünemı jaŋa bılımdı ızdestıru, özındık syni jäne strategiialyq oilauyn, memleketşıl dünietanym-sanasyn jäne basqaruşylyq qūzyrettılıgın qalyptastyruy tiıs».
Aita keteiık, ıske asyrylǧan reformalardyŋ arqasynda jalpy deputattyq korpustyŋ ökılettıkterı edäuır keŋeidı. Ekı palataly Parlamenttıŋ jūmysy da özgerdı. Osy qatarda qazırgı mäslihatşylardyŋ alǧaşqy buyndarǧa qaraǧanda bırqatar artyqşylyqqa ie bolyp jatyr. Mysaly, būrynǧylar «hatşy» ǧana bolsa, endıgıler būl ökılettılıkke «töraǧa» märtebesınde kelıp otyr. Sonymen qatar mäslihat ökılderı tūŋǧyş ret Senattyŋ Jergılıktı ökıldı organdarmen özara ıs-qimyl jönındegı keŋes qūramyna endı. Al T.Mūqaşev osy Keŋes töraǧasynyŋ orynbasarlyǧyn atqarady.
Būdan ärmen jiyn mäslihatşylardyŋ Senattyŋ äraluan salalyq komitetterımen kezdesulerge ūlasty. Sol jüzdesuler soŋynda «Qazaqstan mäslihattary deputattarynyŋ bırlestıgı» RQB men MTQB «Parlamentarizm instituty» ŞJQ RMK arasynda özara ärıptestık turaly memorandumǧa qol qoiyldy. Būl qūjatqa säikes aldaǧy uaqytta İnstitut zaŋnama tiımdılıgın taldau barysynda olardy öŋırlerdegı mäslihattardyŋ nazarynan ötkızıp, är aimaqtyŋ erekşelıkterı men ūsynystaryn eskerıp otyratyn bolady.
