Bızdıŋ elımızde ärbır adamnyŋ, onyŋ ışınde mümkındıgı şekteulı jandardyŋ bılım aluǧa qūqyǧy bar. İnkliuzivtı bılım berudı tabysty engızu moraldyq negızı salauatty qoǧamda ǧana mümkın. Al qazırgı taŋda qoǧamymyzda mūndai moraldyq negız bar ma? Qazır öskeleŋ ūrpaq inkliuziia siiaqty jauapty qadamǧa daiyn ba? Būl sūraqtardy köptegen äleumettanuşylar, psihologtar, mūǧalımder qoiady, būl bızge osy taqyrypqa qyzyǧuşylyqtyŋ artqanyn körsetedı. Joǧaryda aitylǧandarǧa süiene otyryp, bız aldymyzǧa maqsat qoidyq – qazırgı jastardyŋ inkliuzivtılık mäselesınıŋ tüsınıgın anyqtau.
İnkliuzivtı bılım beru basqa balalarmen aiyrmaşylyǧy bar jäne qabıletı bar balalardyŋ fizikalyq qatysuynyŋ sinonimı bolyp sanalmaidy. İnkliuzivtı bılım men tärbie berude tiıstı jaǧdailar jasau materialdyq, fizikalyq, pozisiialyq aspektılerdı qosa alǧanda barlyq aspektılerdı qamtidy. Mūndai jüiedegı orta men mümkındıkter ärtürlı kemıstıgı bar barlyq balalardy qamtityndai deŋgeide boluy kerek.
Köptegen oqu oryndary inkliuzivtı bılım beruge köşude, sebebı qazır qoǧamdy gumanistık tūrǧydan tüsınude jahandyq özgerıster oryn aluda. Qoǧamdyq sananyŋ gumanistık ideiasy qazırgı älem bır-bırıne täueldı jäne özara ärekettesetın, barlyq ömırlık közqarastardyŋ teŋdıgın moiyndaityn, dästürler qūrmetteletın jäne jaŋaşyldyqtar qabyldanatyn, adamdar arasynda dialogtyq jäne teŋ qūqyly qarym-qatynastar ornaityn ūǧymǧa negızdelgen. adamnyŋ qandai mümkındıkterı bar (intellektualdyq, fizikalyq jäne t.b.).
Soŋǧy uaqytta ömırdıŋ qūndylyǧy turaly ideialardyŋ qoǧamdyq sanany baiau, bıraq tūraqty türde qalai meŋgerıp jatqanyn baiqauǧa bolady. Basqalarǧa ūqsamaityn, ömır süru jäne qoǧamdyq belsendılık üşın mümkındıkterı şekteulı, damuy men ömırı tiptık şeŋberge säikes kelmeitın adamdarda äleumettık qyzyǧuşylyqtyŋ būrylysy bar.
İnkliuzivtı közqaras tūrǧysynan mügedektık äleumettık mäsele bolyp tabylady jäne «mügedek» ūǧymynyŋ özı mümkındıgı şekteulı adam qorşaǧan ortanyŋ şekteulerıne bailanysty qandai da bır äreketterdı oryndauǧa qabıletsızdıgımen betpe-bet kelgen sätte tuyndaidy. İnkliuzivtı qoǧamda adamdy emes, qorşaǧan ortany tüzetuımız kerek. Osylaişa, inkliuziv infraqūrylymdy ǧana emes: bılım berudı, jūmys oryndaryn, qoǧamdyq keŋıstıkterdı de qamtityn ūǧymǧa ainaluda.
Mügedekter kündelıktı kemsıtuşılıkke jäne qoǧam ömırıne basqalarmen teŋ därejede qatysuǧa kedergı keltıretın kedergılerge tap bolady. Mysaly, olardyŋ memlekettık mektepterge baru, jūmysqa ornalasu, qoǧamda öz betınşe ömır süru, dauys beru, sporttyq jäne mädeni ıs-şaralarǧa qatysu, äleumettık qorǧau, sot törelıgıne qol jetkızu, emdeudı taŋdau qūqyqtarynan aiyrylady. , jäne banktık şot aşu, mūraǧa qaldyru nemese mülıktı satyp alu siiaqty qūqyqtyq qatynastarǧa erkın tüsu.
Sözdıŋ keŋ maǧynasynda inkliuziia tek bılım beru salasyn ǧana emes, sonymen bırge äleumettık qatynastardyŋ barlyq spektrın qamtidy: jūmys, qarym-qatynas, oiyn-sauyq. Barlyq jerde qoljetımdı jäne meiırımdı atmosfera qūrylyp, qorşaǧan orta men qoǧamdyq sananyŋ kedergılerın eŋseru kerek.
Qoǧamnyŋ äleumettık-mädeni mümkındıkterı, bılım beru keŋıstıgı, adamgerşılık ūstanymdary tūrǧysynan inkliuzivtı bılım beru jüiesı kün saiyn keŋeiıp keledı.
Qazırgı taŋda mümkındıgı şekteulı jandy qabyldauǧa bärı bırdei daiyn emes. Bıraq adamdardyŋ būl problemany köretının, qoǧamnyŋ inkliuziia mäselesın şeşu üşın söileuge, oilauǧa jäne äreket etuge daiyn ekenın tüsınu är adamdy yntalandyruy kerek. Mūndai etikalyq konsepsiia kez kelgen adamnyŋ ömırınıŋ qūndylyǧyn osy düniedegı jalǧyz jäne jalǧyz retınde bekıtedı. Adamnyŋ damuynda kemıstıgı bar-joǧyna qaramastan onyŋ tolyqqandy ömır süruge sözsız qūqyǧy, sondai-aq onyŋ erekşe qajettılıkterıne säikes bılım aluǧa jäne arnaiy kömekke sözsız qūqyǧy, adamdar arasynda laiyqty ömır süru qūqyǧy, qūrmetteu qūqyǧy. ol üşın. Öitkenı, mümkındıgı şekteulı adam basqa adam emes, būl bıregei tūlǧa!
Sondyqtan qazırgı älemge enu prosesı – būl qoǧamdyq ömırdegı kez kelgen özgerısterdı tehnikalyq nemese aqparattyq engızu ǧana emes, eŋ aldymen ömırge degen közqaras pen onyŋ qūndylyǧyn özgertu.
