Soŋǧy kezde eldıŋ ırı bankterınıŋ klientterıne qatysty alaiaqtyq äreketter sany edäuır östı. Aita ketetın jait, bank jüielerı üşınşı taraptyŋ sūǧanaq qolynan mūqiiat qorǧalǧan. Eger adamnyŋ bank şotyndaǧy qarajatty äldekımder qoldy etıp jatsa, būǧan ädette sol adamnyŋ salǧyrttyǧy kınälı.
Bız sızder üşın alaiaqtyqtyŋ eŋ köp taralǧan türlerı turaly aqparatty jäne olardan qalai qorǧanuǧa bolatyny turaly keŋester daiyndadyq. Qylmyskerlerdıŋ qūrbanyna ainalmaudyŋ bırden-bır joly — jeke derekterdı jariia etpeu!
İnternet-alaiaqtyqtyŋ eŋ köp taralǧan türlerı:
Vişing (voice phishing) — telefondyq alaiaqtyq. Mūndai jaǧdailarda aram piǧyldy adamdar abonenttık nömırdı auystyru üşın köbınese IP-telefoniiany paidalanady, öitkenı özderı Qazaqstanda tūrmauy mümkın.
Ädette alaiaqtar qoŋyrau şalyp, şottaǧy küdıktı operasiialar turaly habarlaidy. Adamnyŋ boiyn ürei bilep, uaiymdai bastaidy, ziiankester osy sättı paidalanady. Qorqynyşqa boi aldyrǧan adam psihologiialyq aila-tūzaqqa oŋai tüsedı. "Bank qyzmetkerlerınıŋ" nemese "IIM organdary nemese prokuratura qyzmetkerlerınıŋ" atyn jamylǧandar klientke qarajatty dereu "saqtandyru" şotyna audarudy ūsynady. Olar üreidıŋ äserın küşeite otyryp, aqşany ūrlatyp almau üşın derbes derekterdı tezırek jıberu qajet ekendıgıne sendıredı.
Mūndai jaǧdaida äŋgımenı dereu toqtatyp, keŋes alu üşın bankke qoŋyrau şaludy ūsynamyz. Naǧyz bank qyzmetkerı eşqaşan jeke derekterdı naqtylau üşın qoŋyrau şalmaidy. Bankte barlyq klientterdıŋ derekterı jinaqtalǧan aqparat qory bar. Tek alaiaqtar ǧana mūndai aqparatty kez-kelgen jolmen aluǧa tyrysady.
2. E-mail-taratylym arqyly jüzege asyrylatyn fişing-alaiaqtyq. Mūndai hattarda "avtorlar" bank saityna ūqsas oidan şyǧarylǧan saitqa nemese, mysaly, tanymal dükenge ūqsas jalǧan saitqa sılteme jasap, karta derekterın toltyru üşın hatty aşudy sūraidy. Bank mūndai hattardy eşqaşan jıbermeidı, būǧan kümänıŋız bolmasyn. Mūndai poşta mekenjaiyn būǧattap, būl oqiǧa turaly dereu bankke habarlauyŋyzdy sūraimyz. 3. Team Viewer, AnyDesk siiaqty qaşyqtan basqaru baǧdarlamasyn ornatu. Team Viewer, AnyDesk qosymşalary böten adamǧa kompiuterge nemese smartfonǧa qaşyqtan qosyluǧa mümkındık beredı. Ekı baǧdarlama da lisenziialanǧan, eşqandai qauıp nemese qater töndırmeidı, bıraq alaiaqtardyŋ qolyna tüsse şyǧynǧa batyrary sözsız. Sondai-aq alaiaqtar ärtürlı qazaqstandyq bankterdıŋ klientterıne solardyŋ qyzmetkerlerı retınde qoŋyrau şalyp, adamǧa onyŋ kartasynan äldekımderdıŋ halyqaralyq aqşa audarymyn jasauǧa, nesie räsımdeuge, aqşany "qauıpsız" şotqa audaruǧa nemese basqa da kümändı operasiia jasauǧa tyrysqanyn habarlaidy. Aqşany saqtap qalu üşın qasköiler öz qūrbanyn AnyDesk nemese TeamViewer baǧdarlamasy bolyp tabylatyn arnaiy qosymşany ornatuǧa ilandyrady. Qosylu kodyn alǧannan keiın ǧana olar smartfonda saqtalǧan loginderge, parolderge jäne mobildı bankingke qol jetkızedı. 4. Dipfeikter — alaiaqtyqtyŋ äleumettık injeneriia men jasandy intellekt — dauysty özgertu tehnologiiasyn qoldanatyn jaŋa türı. Dipfeikterdıŋ kömegımen ziiakester bank şotyna qol jetkızu, ony qolma-qol aqşaǧa ainaldyru jäne jalǧan nesieler beru üşın bıreudıŋ bet älpetın öz paidasyna jarata alady nemese oidan şyǧara alady. Jasandy intellekttı qalai anyqtauǧa bolady? Mūndai jaǧdaida onyŋ bet älpetıne mūqiiat nazar audaryŋyz, közı ädetten tys jypylyqtap, erınnıŋ jybyry men aitylǧan sözdıŋ arasynda säikestık bolmauy mümkın, azdap tūtyqqandai nemese robot söilep tūrǧandai boluy, jauaptar bırjaqty berıluı mümkın. Jalpy bırtürlı bolyp körıngen närsenıŋ bärıne kümänmen qaraǧan jön. Eger sız bırdeŋeden küdıktenseŋız, äŋgımenı dereu aiaqtap, bankke qaita qoŋyrau şalyŋyz. Myna bır qarapaiym erejeler sızdıŋ derekterıŋızdı qylmyskerdıŋ qaqpanynan qūtqaruǧa kömektesedı: — eşkımge tölem kartaŋyzdyŋ derektemelerın (qoldanylu merzımı, CVV/CVC, DSN-kod) aitpaŋyz; — SMS-tegı kodtardy habarlamaŋyz; — bıreudıŋ ötınışı boiynşa mobildı bankingtegı telefon nömırın özgertpeŋız; — eger sızge öz bankıŋızdıŋ bailanys ortalyǧynyŋ nömırıne ūqsas telefon nömırınen qoŋyrau şalyp, derbes derekterdı sūrap jatsa, äŋgımenı doǧaryp, mobildı bankingke kıretın qūpiiasözderdı dereu özgertıŋız; — mobildı bankingtegı login men qūpiiasözdı eşkımge bermeŋız; — mobildı banking üşın bıregei jäne kürdelı qūpiiasöz oilastyryŋyz; — belgısız adamdar jıbergen hattardaǧy sıltemelerge ötpeŋız; — kompiuterge jäne smartfonǧa virusqa qarsy baǧdarlamalardy ornatyp, olardy ünemı jaŋartyp otyryŋyz; — belgısız, äsırese resmi emes resurstardan jüktelgen baǧdarlamalar men qosymşalardy ornatpaŋyz; — internetke tegın kırudı ūsynatyn qoǧamdyq oryndarda (mysaly, internet-kafeler men oiyn klubtary) mobildı bankingtı paidalanbaŋyz. Eger derekterıŋız qaskünemderdıŋ qolyna tüstı dep küdıktenseŋız nemese sızdıŋ şotyŋyzda sızdıŋ rūqsatyŋyzsyz operasiia jürıp jatqanyn baiqasaŋyz, dereu öz bankıŋızdıŋ bailanys ortalyǧyna nemese koll-ortalyǧyna habarlasyŋyz. Euraziialyq banktıŋ klientterı myna nömırlerge täulık boiy qoŋyrau şala alady: +7 (771) 000-77-22 — Beeline; +7 (700) 000-77-22 — Tele/Altel; +7 (702) 010-77-22 — Kcell/activ. QR qarjy naryǧyn retteu jäne damytu agenttıgı bergen 2020 jylǧy 3 aqpandaǧy № 1.2.68/242/40 lisenziiasy
