Europalyq parlament «Europalyq Odaqtyŋ Ortalyq Aziia boiynşa strategiiasy: serıktestıktı nyǧaitudyŋ jaŋa mümkındıkterı» atty qararyn qabyldauǧa dauys berdı

Aǧymdaǧy jyldyŋ 17 qaŋtarynda Europalyq parlament «Europalyq Odaqtyŋ Ortalyq Aziia boiynşa strategiiasy: serıktestıktı nyǧaitudyŋ jaŋa mümkındıkterı» atty qararyn qabyldauǧa dauys berdı.   Qarar Europalyq Parlamenttıŋ josparly qūjaty bolyp tabylady, onyŋ şeŋberınde zaŋşyǧaruşylar EO-nyŋ Ortalyq Aziia boiynşa jaŋa strategiiasyn ıske asyruǧa bailanysty öz baǧalaryn berdı. Osy maqsatta eurodeputattar Qazaqstanǧa jäne öŋırdıŋ basqa elderıne bırneşe ret bardy. Ortalyq Aziianyŋ resmi ökılderı men azamattyq sektorynyŋ pıkırı eskerıldı. Ötken jyldardaǧy ūqsas qūjattarmen salystyrǧanda, 2024 jylǧy Ortalyq Aziia boiynşa EO qarary özınıŋ sipatymen erekşelenedı. Mūnda alǧaş ret Ortalyq Aziia kelesıdei öŋır retınde qarastyrylady: 1) özınıŋ öŋırlık bıregeilıgın – qazırgı zamanǧy halyqaralyq jäne öŋırlık qatynastardyŋ jekelegen mäselelerı boiynşa täuelsız ūstanymdaryn oidaǧydai qalyptastyrǧan; 2) saudada, investisiialarda, bizneste jäne innovasiialarda öŋırlık mümkındıkterdı bırıktırgen. Europalyq parlament Europalyq Odaq pen Ortalyq Aziia üşın jahandyq jäne öŋırlık syn-qaterler men qauıpterdıŋ ūqsastyǧyn moiyndaidy, būl ūzaq merzımdı, qūrylymdyq jäne özara tiımdı yntymaqtastyq üşın jaŋa mümkındıkter tuǧyzady. Osyǧan bailanysty Europanyŋ zaŋ şyǧaruşy organy Europalyq Odaqty «geostrategiialyq maŋyzdylyǧyn» eskere otyryp, Ortalyq Aziiamen özara ıs-qimyldy jandandyruǧa jäne saiasat pen ekonomika salasyndaǧy yntymaqtastyqty keŋeitu arqyly Ortalyq Aziia memleketterımen strategiialyq ärıptestıktı ılgerıletuge şaqyrady. Europalyq Odaqtyŋ Ortalyq Aziia memleketterımen özara ıs-qimylynyŋ qajettılıgıne qatysty Europalyq parlamentşılerdıŋ ündeuın tek qana qūptauǧa bolady. Sonymen bırge, bız «saiasi qudalau» jäne «saiasi tūtqyndar» dep atalatyn mäsele boiynşa kelıspeitınımız anyq. Qazaqstan zaŋnamasynda oǧan säikes elımızdıŋ azamattary qandai da bır saiasi közqarastary üşın qudalanatyn bırde-bır jarlyq, bırde-bır zaŋ jäne normativtık qūjat joq. Elde Konstitusiiamen senzuraǧa tyiym salynady. Kerısınşe, reformalar adam qūqyqtaryn qorǧau jüiesın, oi bıldıru men jinalys bostandyǧyn nyǧaitty. Parlament belsendı saiasi pıkırtalastar men halqymyz üşın maŋyzdy mäseleler boiynşa poliarlyq pıkır bıldıru alaŋyna ainaluda. Zaŋ Üstemdıgı qaǧidaty - sot jüiesınıŋ täuelsızdıgı men käsıbilıgı däiektı türde nyǧaityluda. Qazaqstannyŋ aldynda tūrǧan basty mındet-Zaŋ Üstemdıgı mädenietın nyǧaitu. Zaŋ men tärtıptıŋ diktaturasy Zaŋnyŋ barlyǧyna bırdei qoldanyluyn qamtamasyz etu kerek – eşkım būdan tys qalmauy kerek. Qazaqstan osyǧan ūmtylady jäne osy baǧytta kün saiyn jūmys ısteidı. Zaŋnyŋ kez kelgen būzyluy jazalanady. Adamdardyŋ saiasi közqarastary men ideologiialyq qalaularynyŋ zaŋ men qūqyqtyq tärtıpke eşqandai qatysy joq. Europalyq Parlamenttıŋ qararynda atalǧan barlyq adamdar zaŋdy būzdy jäne būl üşın sot şeşımımen jauap beredı. Konstitusiialyq qūrylymdy qūlatuǧa jäne bilıktı küştep özgertuge, ekstremistık qyzmettı qozdyru men qarjylandyruǧa – bır sözben aitqanda, konstitusiialyq tärtıptı būzuǧa şaqyru - Batys elderınıŋ zaŋnamasynda qataŋ türde qudalanady. Amerika Qūrama Ştattarynda (zaŋdar kodeksı b.18, § 2383) mūndai qūqyq būzuşylyqtar üşın 10 jylǧa bas bostandyǧynan aiyruǧa bolady. Osyǧan ūqsas jazalar Europada, sonyŋ ışınde Germaniia men Fransiiada da qoldanylady. Jekelegen eurodeputattardyŋ qos standarttary bızge būrynnan belgılı jäne tūtastai alǧanda, europalyq zaŋ şyǧaruşy organda qalyptasqan mädeniettıŋ bır bölıgı retınde qabyldanady, ony joiu üşın Europarlamentte jalǧasyp jatqan sybailas jemqorlyq janjaly aiasynda Europanyŋ qūqyq qorǧau organdary jūmys ısteude. Mūndai zaŋ şyǧaruşylardyŋ bedelı ūzaq uaqyt boiy qarjylyq jäne basqa sipattaǧy būzuşylyqtarmen, sonyŋ ışınde syrtqy yqpal etu toptarymen bailanys arqyly lastanǧan. Qazaqstanda būl üderıstı alaŋdauşylyqpen baqylauda. Europanyŋ maŋyzdy zaŋ şyǧaru institutynyŋ bedelın qalpyna keltıru üşın Europanyŋ qūqyq qorǧau organdary men sottarynyŋ obektivtılıgıne ümıttenemın.