Bügın bır-ekı oiǧa alǧan täuekelderımnıŋ aqtalǧanyn şyn sezınıp, şattandym. Işkı älemımdı airyqşa quanyş kernedı. Taǧy da bır täuekel ideia keldı…
Täuekelderımnıŋ köbı aqtalyp jatyr. Aqtalmaǧandary da, atqaryluy qiyndary da joq emes, bar. Bıraq tübı oryndalaryna senemın. Bälkım, jyldar ketetın şyǧar. Oǧan äbden daiynmyn. Bıraq, maqsat - aiqyn.
Al endı men nege solai armanşylmyn? Jäne täuekel etuden eş qoryqpaimyn. Onyŋ syryn bügın ǧana tüsıngendeimın. Sız bılesız be? Onyŋ syry äkemnıŋ qiial-ǧajaiyp ertegılerınde eken. İä, iä, jäi ǧana ertegıler. Äkem marqūm ertegı aitqanda körkem, şeber tılmen, qyzyqty oqiǧalarmen qūlpyrtyp aituşy edı. Sol siqyrly ertegı älemınıŋ qalai özım basty qaharmanyna ainalyp ketkenımdı de baiqamai qaluşy edım. Bükıl qym-qiǧaş, şytyrman oqiǧalar köz aldymnan ötedı. Äkem bır ertegını aitqanda ekınşı joly oqiǧalaryn mülde būrynǧy aitqanyna ūqsatpai qūlpyrtyp basqaşa örbıtıp jıberer edı. Äkem “Tūiǧyn jıgıt” degen ertegını jiı aitatyn. Menıŋ bala qiialym “Tūiǧyn jıgıttei” batyrlyqty, tapqyrlyqty, märttıktı aŋsaityn.
Ertegı keiıpkerlerınıŋ bärı de türlı-türlı kedergılerden, qiyndyqtardan ötedı, qoryqpai täuekel etedı. Bıraq tüptıŋ-tübınde jeŋıske jetedı, jetıstıktıŋ jemısın jeidı. Menıŋ bala sanama, anyǧraq aitqanda tüp-sanama sol qiyndyqtyŋ bärı de ūly arman, ūly mūrat jolyndaǧy uaqytşa kedergıler, barlyq oqiǧa jaqsylyqpen, igılıkpen aiaqtalady degen senım nyq ornap, “baǧdarlamalanǧan” eken. Äkem menıŋ, asyl da ardaqty äkem, qarapaiym qazaqtyŋ ertegılerı arqyly menıŋ baiandy bolaşaǧymdy, kemel keleşegımdı qalyptastyryp jatqanyn sezdı me eken, sezbedı me eken, bılmeimın. Bıraq däl qazır men sonyŋ jemısın, nätijesın körıp jürgenımdı 100 paiyz senımmen aita alamyn. Älgı ertegerdıŋ ǧalamat ta ǧajaiyp quaty sol, kez kelgen soqqydan op-oŋai ornymnan tūryp, bastaǧan ısterımdı odan saiyn jıgerlene jalǧastyruǧa quat, küş-jıger tabamyn. Öitkenı, sanaǧa äbden sıŋgen ertegı älemınde basqaşa boluy da mümkın emes qoi.
Äkem ömırde de qiystyryp ötırık aitatyn. Bıraq ol ötırıkterı eşkımge ziiansyz edı. Köŋılsız, jaisyz jaittardy jaqsy dünie retınde jetkızetın. Bolmasa da boldyǧa sanaityn. “Keremet bolǧaly tūr!” dep bärımızdı aldaǧy bır jaqsylyqqa sendıruge tyrysatyn. Tūnyp tūrǧan pozitiv edı. Tek qana igılıkke ūmtylǧan appaq köŋılın tüsınbegen bız paqyr “joq närsenı aitpaŋyzşy”, “bolmaityn dünie ǧoi” dep ötırıkke balap, yŋǧaisyzdanuşy edık. Söitsem, ertegışıl äkemnıŋ de köŋılı ertegı älemın aŋsaidy eken ǧoi, süreŋsız ömırdı bır sät bolsa da ertegıler elıne jaqyndatqysy kelıp, şamaly qalypty tırşılıkke boiau qosady eken. Mūny ūǧa qoiatyn bızde sana ol kezde qaidan bolsyn. Kım bılsın, keide äkem jazuşy bolsa, täp-täuır jazuşy bolar ma edı dep te oilaimyn.
Äkem dombyramen än de salatyn. Anam da än salǧandy ūnatuşy edı. Elektr söŋıp qalǧanda mai şammen bır dastarhan basyna jinalamyz. Sondaǧy otbasymyzben än aitqan kezderımız naǧyz baqytty şaqtarymyz eken. Äkem dombyramen äldebır äuenderdı şertıp oryndaityn. Şeber oryndauşy bolmasa da, äkemnıŋ şertken äuenderınde ışkı jan-düniesındegı bır tūŋǧiyq tereŋ mūŋy, äldebır qol būlǧaǧan saǧynyşy, bälkım jetkızbegen armandary aŋǧarylatyn. Qalai bolǧanda da sol dombyranyŋ qoŋyr ünıne qūlaq türıp tyŋdaǧandy ūnatatyn edım. Köbıne sol siqyrly äuenge terbetılıp jatyp ūiyqtap ketetın edım. Bälkım, äkem sol dombyra äuenımen maǧan öz armandaryn amanattap kettı me eken? Atymdy da “Arman” dep sol üşın qoiǧan şyǧar…
4 jasymda ärıp tanydym. 5 jasymda ertegı kıtaptar oqydym. Kıtap oquǧa degen qūmarlyq sol ertegı oquǧa qyzyǧuşylyqtan bastaldy. “Älem halyqtarynyŋ ertegılerınıŋ” 2 tomdyǧy - menıŋ ömırımdegı eŋ alǧaşqy jeke kıtaptarym. Mal baǧyp jürıp sol kıtaptardy oqimyn dep talai siyr, būzau joǧaltyp äkeiden taiaq ta jep edım…
Äke turaly aitqanda anamnyŋ aialy alaqanyn, şeksız mahabbatyn, daladai darhan meiırımın qalai atamai ötuge bolady.
Mektepke jiı-jiı baryp, jarys ataulynyŋ kestesın bılıp alyp menı audandyq saiystarǧa künı-tünı daiyndaityn. Ūialşaq edım, sahnaǧa şyǧuǧa, köpşılık tügıl bır kısı aldynda söileuge yŋǧaisyzdanatynmyn.
Mal baǧyp jürıp qiialdaimyn, özımşe bır älem qūryp, sol älemde ömır süremın. Özımşe sol älemnıŋ patşasymyn. Bala kezımde köbıne özımmen-özım ǧana oinauşy edım. Kısıkiık dei me, sondai boldym. Aldymnan kısı şyqsa, qiialym, oiymdaǧy oqiǧalardy būzǧym kelmei, älgı adammen söilespes üşın qaşyp, basqa jaqpen ainalyp ötemın. Söitıp jürıp tıptı adamdardy jatyrqaityn jaǧdaida jettım. Al anam jarystarǧa jiı qatystyryp, boiymdaǧy sol qasiettı özgerttı. El aldynda taisalmaityn küige jettım. Soŋǧy oqu bıterer jyly ŪBT-ǧa daiyndyq kezınde de taŋǧy 4-ke deiın menımen bırge ūiyqtamai test sūraqtaryn qoiyp, qyrandai baptady.
Äkem qatal edı, anam öte jūmsaq boldy. Äke qataldyǧy ömırde oŋai berılmeuge, bekem boluǧa tärbieledı, ana meiırımı ızgılıkke, qaiyrymdylyqqa baulydy.
Basqa balalar jarysqa ūstazymen barsa, menı anam jarystarǧa özı jetelep aparatyn. Saiys barysynda menen artyq uaiymdap jüredı. Keide ädıletsızdıkter janymyzǧa jara salady.
Bız anamyz ekeumız üiden audanǧa jarysqa şyǧarda äkemız alaqan jaiyp bata beretın. Äkei aq batasyn bergen künı köbıne-köp oryn alamyz, kemınde yntalandyru syilyǧy būiyrady. Al anammen renjısıp qalǧan künderı bata bermei terıs qarap jatyp alatyn. Ondai künderı jülde de joq, basqa da joq, bosqa şarşap-şaldyǧyp qaituşy edık.
Qairan, balalyq şaq! Ata-ananyŋ ystyq mahabbatymen, erekşe senımımen ösken bız ertegılerdegı batyrlarşa “otqa salsa, jaŋbaityn, suǧa salsa, batpaityn” ruhty tärbie mektebınen ötken ekenbız. Qarapaiym ǧana ata-ananyŋ öz perzentıne degen alǧausyz, şeksız süiıspenşılıgı arada qanşama uaqyt ötse de qoǧamǧa qyzmet etıp keledı. Kışkentai üidegı mai şamnyŋ jyluy bügınde laulap janyp, ainasyna jylu taratyp keledı. Sol üşın tızerlep tūryp ata-anamnyŋ äruaǧyna taǧzym etemın! “Men sızderdıŋ ömırlerıŋızdıŋ jalǧasymyn!” dep bar dauysymmen aiqailaǧym keledı.
Surette: Ata-anam, däl qazır esımın ūmytyp tūrǧan bır aǧam jäne äkeidıŋ tızesınde otyrǧan men.
