Ejelgı ǧūndar jaŋa jyldy qalai qarsy alǧan?

Kezınde marqūm etnograf Jaǧda Babalyqūlynan bırneşe märte sūhbat alu baqyty būiyrdy. Ol kısınıŋ üiınde de bolǧan edık. Sol kısı maǧan ǧūndardyŋ qalai jaŋa jyldy qarsy alǧany turaly qyzyqty mälımet aityp bergen edı. Älgı äŋgımenı sol kezde men jūmys ıstegen “Dala men qala” gazetıne bırneşe märte maqala etıp şyǧarǧandyqtan, sanama sıŋıp-aq qalǧan. Sonymen, ǧūndar jaŋa jyldy qalai qarsy alǧan? Täŋırqūty (ǧūndardyŋ qaǧany solai atalǧan) kün men tün teŋelgen künı öte biık tau basyna şyǧady. Taudyŋ eŋ biık tūsynan qaǧan künnıŋ şyǧuyn kütedı. Künnıŋ alǧaşqy şapaǧy körıngende ol qolyn künge qarai aiqara sozyp bükıl el-jūrtyna arnap alǧys-batasyn aitady. Odan keiın baqsylar ärtürlı aspaptarda 365 küi oryndaǧan eken. Baqsylyq bi räsımderın jasaǧan. Bır jyldaǧy kün sanymen säikes 365 küidı oryndap şyǧu bırneşe künge sozylǧan desedı. Ūlanasyr toi-duman da sonşa uaqyt jalǧasqan. Bızge jetken būl aŋyzdyŋ jany bar. Moŋǧoldar özderınıŋ “Sagan sar” dep atalatyn jaŋa jyl merekesınde kündı qarsy alu räsımın atqarady. Altai tauynyŋ ainalasyndaǧy tuystas elderde jaŋa jylda taŋdy qarsy alu dästürlerı älı künge saqtalǧan. Ne sebeptı taŋdy qarsy alu räsımı babalarymyz üşın maŋyzdy boldy? Jaŋa künnıŋ ǧana emes, jaŋa jyldyŋ bastauy taŋmen talasyp jetedı. Al tau basynda kündı alǧaşqy bolyp köruge mümkındık bar. Bır sät jyl basy boluǧa talasqan jan-januarlar turaly äigılı ertegını eske alsaq, tyşqan üşın tüienıŋ basy kündı köruge eŋ biık nükte retınde sipattalady. Jaŋa kündı qarsy aluda jan-düniemen jaŋaru, ruhani tazaru, aq tılekpen jaŋa jylǧa senım artu, kemşılıkterdı keşıru siiaqty ülken män-maǧyna jatyr. Odan bölek, jaŋa qarqynmen, aq paraqtan bärın basynan bastauǧa niettengen erekşe motivasiia da bar. Ūlystyŋ ūly künı parsylardan kelgen be? Köşpelılerdıŋ erekşe bolmysyn körsetetın būl meiram bızge eşqandai da parsylardan kelmegen. Özımızdıŋ dalamyzda būrynnan bolǧan. Bızdıŋ ūly babalarymyz ǧana emes, bükıl älem jaŋa jyldy köktemde qarsy alǧan. Öitkenı logikaǧa salsaq ta qys körpesın jamylǧan qaqaǧan suyq kez jaŋa jyl ataluǧa eş kelmeidı. Hristian dını kelgenge deiın europalyqtardyŋ jaŋa jyldy köktemde toilaǧanyn tarihi derekterden talai oqydyq. Ol turaly toqtalsaq ūzaq äŋgıme. Tömende 2014 jyly - jylqy jyly “Düldül än men pyraq küi” atty jylqyǧa arnalǧan änder men küiler keşın ūiymdastyrǧan edım. Sonda ǧūndardyŋ jaŋa jyldy qarsy alu räsımınen şaǧyn körınıs jasadyq. Deŋgeiı keremet bolmasa da alǧaşqy qadam. Aq taŋdaǧy qūstardyŋ sairaǧan dybystarymen bastalyp, Täŋırqūtynyŋ aq batasymen jalǧasyp, baqsylardyŋ küiımen, biımen aiaqtalǧan edı. Qūstardyŋ sairaǧany videoǧa tüspei qalypty. Sol tamaşa konserttı eş qarajatsyz jürıp şaǧyn demeuşılermen ötkızgen edık. Tamyry tereŋge tartqan Ūlys künı qūtty bolsyn, aǧaiyn! Ūlt yntymaǧy arta bersın!!!  

Arman Aubakir