Qūqyqtyq mädeniettı arttyru, halyqtyŋ qūqyqtyq sanasyn damytu täuelsız, demokratiialyq jäne qūqyqtyq memleket qūruǧa yqpal etetın azamattyq qoǧamdy qalyptastyrudyŋ maŋyzdy ölşemderı bolyp tabylady. Qazaqstan Respublikasynda qūqyqtyq memleket qūru prosesınde qūqyqtyq tärbie mäselelerı ülken maŋyzǧa ie. Azamattardyŋ qūqyqtyq sanasy men qūqyqtyq mädenietın arttyru, azamattar boiyndaǧy Zaŋǧa qūrmet sezımın oiatu mäselelerı barlyq memlekettık organdardyŋ strategiialyq baǧyttarynyŋ bırı bolyp tabylady.
Bügıngı taŋda memleket jürgızılıp jatqan qūqyqtyq tüsındıru jūmystaryna, sondai-aq ony jaŋa sapalyq deŋgeige köteru üşın normativtık-qūqyqtyq aktılerge erekşe nazar audarady. Osyǧan bailanysty, konstitusiialyq, azamattyq jäne özge de adam jäne azamattyq qūqyqtardyŋ ıske asyryluyn qamtamasyz etu, halyqtyŋ qūqyqtyq sauattylyǧy men qūqyqtyq mädenietın qalyptastyru maqsatynda Qazaqstan barlyq aimaqtarynda türlı şaralar jürgızılıp keledı.
Qazaqstanda saiasi, ekonomikalyq, äleumettık, qūqyqtyq, ruhani jäne basqa salalarda oryn alǧan tübegeilı özgerısterqūqyqtyq, äleumettık memlekettı qūru baǧytyna bet būru sekıldı jaǧdailar jaŋa jaǧdaida kez-kelgen memlekettık saiasat qūqyqtyq boluy tiıs degen bailam jasauǧa türtkı boldy desek te bolady. Sonymen qatar, naqty saiasat türlerınen basqa, josparly özgertuler men jaŋartulardy jüzege asyruǧa mümkındık beretın bıregei jalpyūlttyq qūqyqtyq saiasatty qūru qajet ekendıgı aiqyn. Osyǧan bailanysty, atalmyş saiasattyŋ qoǧamnyŋ äleumettık–qūqyqtyq jäne saiasi ömırındegı rölın tüsınu jäne tüisınu üşın onyŋ teoriialyq ädıstemelık aspektılerın tolyqtai qarastyryp, onyŋ Qazaqstandaǧy jaŋa jaǧdailarda qalyptasu jäne äreket etu mümkındıkterın jan-jaqty qarastyru qajet. Osy tūrǧydan qūqyqtyq saiasat: eŋ aldymen, qoǧamdy saiasi-qūqyqtyq jaǧynan damytuǧa, qūqyqtyŋ saiasatqa qūqyqtyq degen lauazym beru üşın saiasatqa enuı retındegı saiasi-qūqyqtyq basqaru mehanizmın jasap şyǧaruǧa baǧyttalǧan memleket qyzmetınıŋ konseptualdy zaŋdyq negızı retınde oryn alady. Halyq bırlıgı men jüielı reformalar – saiasi jaŋǧyru jäne adam qūqyqtaryn qorǧau, qoǧamdy toptastyru odan arǧy ılgerıleudıŋ basty faktory retındegı qajettılıkke nazar audara otyryp, el maqsaty saiasi prosestıŋ tiımdılıgın, aşyqtyǧy men bäsekege qabılettılıgın odan ärı arttyru bolyp tabylady. Sondyqtan saiasi reformalar jalǧasa beretını anyq. «Memlekettıŋ tiımdılıgın arttyru» keŋ auqymdy saiasi reformalary qūqyqtyq saiasat salasyndaǧy eleulı reformalardy da qamtityny sözsız. Qūqyqtyq saiasat memleketımızdıŋ qūqyqtyq damu prosesterın basqaruǧa, qoǧam ömırındegı qūqyqtyq qūramdas bölıktıŋ rettılık jäne oŋtaily ūiymdastyrylu därejesın arttyruǧa arnalǧan. Osy baǧytta basşylyqtan arnaiy deklarasiialar qabyldanǧan.
Deklarasiia barlyq halyq men memleket, sondai-aq ärbir adam ony oryndauǧa ūmtyluǧa tiis mindetti bekitedi. Ol adam qūqyǧy salasynda bıryŋǧai halyqaralyq standartty qalyptastyrǧan adam qūqyǧy salasynda 60-tan astam qūraldy engızuge yqpal etedı.Deklarasiiada ūltyna, tūratyn jerıne, jynysyna, etnikalyq şyǧu tegıne, tılıne, dınıne nemese özge de jaǧdaiyna qatysty qandai da bır aiyrmaşylyqsyz bärımızde bar negızgı qūqyq pen bostandyqtyŋ keŋ tızbesı bekıtılgen. Biyl osy maŋyzdy jahandyq deklarasiianyŋ qabyldanǧanyna 75 jyl toldy. Eske sala ketsek, būǧan deiın memleket basşysy Qasym-Jomart Toqaev «Adam qūqyqtary men zaŋ üstemdıgı salasyndaǧy ıs-qimyl jospary turaly» jarlyqqa qol qoiǧan bolatyn. Ol jarlyqta saiasattyq eŋ maŋyzdy qūram bölıgı – azamat qūqyǧy jönınde atap ötılgen bolatyn. Qazırgı saiasattyŋ eŋ maŋyzdy qūramdas bölıgı onyŋ qūqyqtyq negızı bolyp tabylady. Qūqyqtyq normalar saiasatqa ony anyqtaityn, ämbebap qūqyqtyq keŋıstıktı qūraityn, saiasi proseske qatysuşylardyŋ qūzyrettılıgınıŋ negızın belgıleitın progressivtı dinamikanyŋ maŋyzdy logikasyn beredı. Jetkılıktı türde äzırlengen qūqyqtyq saiasatsyz saiasattyŋ barlyq türlerın maqsatty jäne senımdı türde jüzege asyru mümkın emes. Qūqyqtyq saiasattyŋ älsızdıgı, qūqyqtyq bazanyŋ jetıldırılmegendıgımen, qūqyqtyq aktılerdegı qaişylyqtarmen, aiqyn emes basymdyqtarmen bırge jalpy äleumettık-ekonomikalyq saiasatty jüzege asyruda aitarlyqtai qiyndyqtar tuǧyzady.
Qazırgı qoǧam ömırınde qūqyqtyŋ rölı kürt öskenın, ärı qarai da ölşeusız ösetının aita ketken jön. Qūqyqtyq aqparat aǧyny salystyruǧa kelmeitındei artyp, ärtürlı normativtık aktıler äldeqaida köp qabyldana bastady. Būl bızdıŋ qoǧam, jeke jäne zaŋdy tūlǧalar özderınıŋ özektı mäselelerın şeşu üşın zaŋdy belsendırek paidalana bastaǧanymen tüsındırıledı. Tiısınşe, «qūqyqtyq saiasat» – memlekettıŋ äleumettık-ekonomikalyq prosesterdı qūqyqtyq retteudıŋ tiımdı tetıgın qūru, äleumettık tūraqtylyqqa qol jetkızu üşın qūqyqtyq tetıkterdı oryndy paidalanu, meilınşe tolyq qamtamasyz etu maqsattary boiynşa memlekettıŋ aqylǧa qonymdy, jüielı jäne däiektı qyzmetı. adam qūqyqtary men bostandyqtaryn qamtamasyz etu, qūqyqtyq tärtıptı nyǧaitu, qūqyqtyq mädeniet deŋgeiın aitarlyqtai arttyru. 1993 jylǧy egemendı Qazaqstan Respublikasynyŋ tūŋǧyş Konstitusiiasynda negızgı mındetterge respublika azamattary memlekettık nyşandary – Eltaŋbany, Tudy, Änūrandy qūrmetteu, qaster tūtu kırgızılgen. Ondai bap Qazaqstan Respublikasy jaŋa Konstitusiiasynda da bar. Būl ereje memlekettıŋ abyroi, bedelın nyǧaituǧa, arttyruǧa baǧyttalǧan jäne bızdıŋ memleketımızdıŋ belgılerın qūrmetteu sezımın damytuǧa äser etedı, adamdardy ūltjandylyqqa baulidy. Adam qūqyǧynyŋ jüzege asyp, oryndaluy boiynşa qai eldıŋ bolmasyn damu örısın, adamgerşılık, parasattylyǧyn baiqauǧa bolady. Ondai eldıŋ saiasi, ekonomikalyq, äleumettık damuy da joǧary bolmaq. Ol eldetotalitarlyq tärtıpke de jol berıle qoimaidy. Qazaqstan Respublikasy Konstitusiiasy qoǧam men memleket ömırınde bızdıŋ ärqaisymyzdyŋ qūqyǧymyz ben bostandyǧymyzdy qorǧau üşın laiyqty ömır süru jolynda elımızde jürgızılıp jatqan tübegeilı reformalardyŋ tabysty boluy üşın qajettı tärtıp ornatuǧa mümkındık beredı dep senemız. Ol – bızdıŋ respublikamyzda är adam qūrmetke bölenedı dep bolaşaqqa zor ümıtpen qarauymyzdyŋ kepılı.
Qoryta kelgende, qūqyǧynyŋ ıske asyp, oryndaluynyŋ öte zor maŋyzy bar ekendıgın aŋǧaramyz. Ol boiynşa qai eldıŋ bolmasyn damu örısın, adamgerşılık, parasattylyǧyn baiqauǧa bolady. Ol arqyly adam ardaqtalyp, asqaqtatylady, merei, märtebesı körsetıledı. Ondai eldıŋ saiasi, ekonomikalyq, äleumettık damuy da joǧary bolady. Ol elde kertartpa, totalitarlyq tärtıpke de jol berıle qoimaidy. Jalpy düniejüzılık mölşerde alsaq, adam qūqyn oryndau halyqtar arasynda senımdı nyǧaituǧa, adamgerşılık qatynastardy damytua, beibıtşılıktı saqtauǧa kepıl bola alady. Ol adamǧa özınıŋ jeke jäne qoǧamdyq ömırınıŋ sanaly jasauşysy, ışkı jäne syrtqy saiasattyŋ tolyq subektısı boluyna, memlekettıŋ bırqalypty progrestı damuyna jaǧdai jasaidy. Adam qūqyǧynyŋ qamtamasyz etılu deŋgeiı qoǧamnyŋ damu därejesı men demokratiialylyǧyn körsetedı.
