«Qauıpsız el» ūlttyq jobasy aiasynda Batys Qazaqstan oblysynda oŋ nätije qalyptasyp keledı. Auyr qylmys türı 23 paiyzǧa, ortaşa därejedegı 29 paiyzǧa jäne onşa auyr emes därejedegı qylmys 10 paiyzǧa, zorlau 15 paiyzǧa, tonau 52 paiyzǧa, ūrlyqtar 35 paiyzǧa azaiǧan. Ötken jyl qorytyndysy boiynşa jalpy qūqyq būzuşylyq sany 22,8 paiyzǧa azaiyp, 10 myŋ halyqqa şaqqanda qūqyqbūzuşylyq deŋgeiı 63-tı qūrap otyr.
Oblystyq polisiia departamentı deregıne süiensek, öŋırde dıni ekstremistık-terroristık qylmystar, sybailas jemqorlyq sanatyndaǧy zaŋbūzuşylyq deregı tırkelmegen. Departament el Prezidentınıŋ qūqyq saqşylaryna qoiyp otyrǧan talabyna säikes qylmysqa qarsy kürestıŋ memlekettık saiasatyn jüzege asyru baǧytynda qyzmet etıp keledı. Nätijesınde qylmystyŋ qūrylymdar men qozǧalysyn saraptau nätijesı öŋırdegı qylmystyq ahual tūraqty bolyp otyrǧandyǧyn körsetude. Aldyn alu şaralaryn alu nätijesınde mas küide jasalǧan qylmystar sany 21 paiyzǧa tömendegen.
Qasaqana adam öltıru, qaraqşylyq, būzaqylyq qylmystaryŋ aşu körsetkışı joǧary. Işkı ıster organdarynyŋ öndırısınde byltyr 14 myŋnan astamqylmystyq ıs tergelgen. 1209 qylmysker sotqatapsyrylǧan. Tūrmystyq zorlyq-zombylyqqa qatysty zaŋǧa engızılgen özgerıster 1 şıldeden bastap küşıne endı, bırınşıden – tūrmystyq qūqyqbūzuşylyqtardy tırkeudı aryzdanu sipatynan anyqtau sipatyna köşırıldı. Täjıribe körsetkendei, tūrmystyq zorlyqtan zardap şeguşıler ömırıne nemese densaulyǧyna qauıp töngen kezde polisiiaǧa jügınedı, al polisiia qyzmetkerlerı kelgennen keiın agressorlarǧa qarsy aryz jazudan bas tartady. Ekınşıden – taraptardyŋ qaita tatulasuy mümkındıgı alynyp tastaldy. Qazırgı taŋda, tek bır ret qana tatulasa alady. Üşınşıden – būl baǧytta äkımşılık jäne qylmystyq jauapkerşılıgı küşeitıldı. Sonymen qatar qamauǧa aludyŋ äkımşılık jauapkerşılık merzımderı 5 täulıkten 25 täulıkke deiın belgılengen.
Öŋırımızde oryn alǧan qylmystyŋ basym bölıgı – bötennıŋ mülkın ūrlau men alaiaqtyq.
Eŋ bırınşı – mal ūrlyǧy. Qabyldanǧan aldyn alu şaralarynyŋ arqasynda būl qylmys türı 1,2paiyzǧa azaidy. Säikesınşe, mal ūrlyǧynyŋ aşyluy da jaqsardy. 2023 jyly 862 bas, sonyŋ ışınde 192 jylqy, 248 ırı qara jäne 422 bas qoiūrlanǧan. Auyl tūrǧyndary üşın mal – künkörıs közı. Mal ūrlyǧyn aşu barysynda jürgızılgen jedel ıs-şaralar nätijesınde 206 bas mal ielerıne qaitaryldy. Osy maqsatta ūiymdastyrylǧan jedel-ızdestıru ıs-şaralarynyŋ nätijesınde 66 qylmys äşkerlenıp, mal ūrlyǧyn «käsıp» etken 14qylmystyq top jäne 98 «barymtaşy» ūstaldy. Mal ūrlyǧyna jol bermeu maqsatynda 119 qorşalǧan arnaiy qoralarǧa 2.777 bas mal qamalyp, maldaryn qarausyz jaiylysqa jıbergenı üşın 3.757 mal iesı jauapqa tartyldy, – deidı BQO polisiia departamentı basşysy Arman Orazaliev.
Arman Moldiiarūlynyŋ aituynşa, mal ielerınıŋ jauapsyzdyǧynan ūrlanyp ketedı. Adamdar maldaryn jaiylysqa aidap jıberedı de, ony qaramaidy. Statistikaǧa süiensek, oryn alǧan174 mal ūrlyǧynyŋ 80 paiyzy daladaǧy jaiylystan, al 20 paiyzy qoradan ūrlanǧan bolyp şyqty.
Öŋırde päter ūrlyǧy da azaiǧan. Ötken jyly 174 ūry qūryqtalyp, qazırgı taŋda 1.248 päter men üi jeke küzet ūiymdarynyŋ qyzmetıne qosylǧan.«Būltty beinebaqylau» jobasyn ıske asyru aiasynda köpqabatty üilerde 1.571 beinebaqylau kamerasy ornatylǧan. Bas poliseidıŋ aituynşa, künı bügınde alaiaqtyq, sonyŋ ışınde internet alaiaqtyǧy örşıp tūr. Zamanaui sifrlyq tehnologiialar sauda jäne banktık qyzmetterdegı qarjylyq prosesterdı jeŋıldetkenımen, alaiaqtardyŋ qylmystyq äreketterı üşın qolaily bolyp otyr. Alaiaqtyqtyŋjalpy qūrylymynda internet-alaiaqtyq 56 paiyzdyqūraidy. Olardyŋ Almaty, Şymkent, Aqtau, Qostanai, Qaraǧandy, Pavlodar qalalarynda aqşa audarǧany anyqtalǧan. Departament qyzmetkerlerı Qazaqstannyŋ basqa öŋırlerıne baryp, 35 qylmysty aşqan. Nätijesınde jäbırlenuşılerge 542 mln 211 myŋ 958 teŋge somasynda zalal keltırılgen, onyŋ ışınde jäbırlenuşılerdıŋ qūqyqtaryn qorǧap, olarǧa 28 million 180 myŋ teŋgenı qaitarǧan.
Qazırgı taŋda esırtkı qylmysyna qarsy ıs-qimyl boiynşa tiıstı jūmystar jürgızılude. Esırtkı satu boiynşa 33 faktı anyqtalyp, 18 adam qylmystyq jauapkerşılıkke tartylǧan. Soŋǧy 10 jylda oblysymyzda naşaqorlar sany 960-tan 740-qa azaiǧan.
Oblys aumaǧynda 9 myŋ şaqyrymnan astam jol bar. Ötken jyldyŋ qorytyndysy boiynşa jol-kölık oqiǧalarynyŋ sany 370-ten 445-ke deiın artsa, qaza tapqandar 6 paiyzǧa jäne jaralanǧandar 25 paiyzǧa ösıp otyr. Jürgızuşılerdıŋ jyldamdyqty asyruy nätijesınde 65 jol-kölık oqiǧasy oryn alyp, 40 adam qaza tapqan.
Polisiia qyzmetkerlerınıŋ köpşılıgı qiyn jaǧdailarda öz mındetterın adal ärı mınsız oryndap, azamattardyŋ qauıpsızdıgı üşın öz ömırlerın qiiuǧa daiyn.
Sonymen qatar, halyqqa qyzmet etu üşın kelgenderın tüsınbei, zaŋ būzuşylyqtarǧa jol bergen polisiia qyzmetkerlerı de kezdesedı. Ötken jyly 30 qyzmetker, onyŋ ışınde 7 qyzmetker sybailas jemqorlyq qūqyq būzuşylyǧyn jasaǧany üşın ışkı ıster organdary qatarynan şyǧarylǧan.
Käusar BAIǦALİEVA
