Jıynda Kóshi-qon júıeleri bóliminiń bas mamany Kúlparan Ǵalıeva, Almaty qalasy Kóshi-qon qyzmeti basqarmasynyń ınspektory, polıııa aǵa leıtenanty Birjan Toqtabaev, Almaty qalalyq Dúnıejúzi qazaqtary qaýymdastyǵy bólim basshysy Aıbópe Maqulbekqyzy, «Adyrna» ulttyq-etnografııalyq birlestiginiń prezıdenti Arman Áýbákirov syndy mamandar sóz sóılese, Aýǵanstan, Qytaı, Ózbekstan qatarly elderden kelgen qandastarymyz óz ýájderin ortaǵa salyp, kóshi-qon júıelerin damytýdyń túrli joldaryn usyndy. Jıynǵa BAQ jýrnalısteri men qatar “Jebeý” qoǵamdyq uıymy ókilderi de qatysty. Óz kezeginde «Adyrna» ulttyq etnografııalyq birlestigi qandastarǵa beıne-rolıkter arqyly túsindirý jumystaryn jalǵastyrý kerektigin atap ótti.
Osy oraıda aıta ketetin jaı – buryn «Oralman mártebesi» bir jylǵa ǵana jaramdy bolyp keldi. Eger atalǵan qujattyń jaramdylyq merzimin ótkizip alǵan jaǵdaıda 6 aı ishinde ǵana uzartý múmkindigi bolǵan. Al ol merzimdi de ótkizip alǵan jaǵdaıda ekinshi márte múldem «Oralman mártebesi» qandastarǵa berilmeıtin edi. Al qandastar túrli sebeptermen «Oralman mártebesiniń» bir jyldyq merzimin ótkizip alady. Bir emes, júz emes myńdaǵan qandasymyz. Eger oralman mártebesniń ýaqyty ótip ketse, QR azamattyǵyn ala almaıdy. Sol sebepti, ótken jyly beıresmı aqparattarǵa súıensek el ishindegi Qytaıdan kelgen 50 myńǵa jýyq qandasymyz elimiz azamattyǵyn ala almaı sabyldy. Dál osy máseleni túrli uıymdar, jekelegen belsendi tulǵalarmen qatar biz de quzyrly organdardyń barlyǵyna hat jazyp, máseleni qaıta-qaıta kótere berdik. Nátıjesinde, Elbasymyz 2019 jyly 16 naýryzda (№ 20-137q-8) tikeleı sheshim qabyldap, qandastarǵa bir jyldyq qujattyq jeńildik jasaýǵa múmkindik týǵyzdy. Minekı, atalǵan jıyn dál osy aqparatty keńinen násıhattap, el nazaryna iliktirý. Qujattyq jeńildik kezeńniń aıaqtalýyna az qalǵanyna qaramastan áli qamsyz júrgen qandastarymyzdyń qatary kóp.
Mysaly, Elbasy jarlyǵy shyqqaly beri oralman mártebesiniń ýaqytyn ótkizip alǵan Almatydaǵy qandastarymyzdyń 80-i ǵana kelip qujattaryn uzartýǵa ótinish tapsyrǵan. Búginge deıin sol 80 adamnyń ne bary 34-i ǵana yqtııar hat alýǵa ótinish bildiripti. Demek, qalǵan 50-ge jýyq qandasymyz qujattyń áli mańyzdy ekenin sezine almaı otyr. Eger dál osy 50 adam bıylǵy jyldyń 31 jeltoqsanyna deıin qujattaryn rásimdep úlgermese, taǵy da QR azamatyǵyn ala almaı qalady. Bul bir ǵana Almaty qalasynyń statıstıkasy. Iaǵnı, 60 paıyzdan astam qandas áli qujattyń rettep alýdyń mańyzdylyǵyn sezine almaı otyr. Sol sebepti, jıyn barysynda Almaty qalasy Polıııa Departamenti Kóshi-qon qyzmeti basqarmasyna qala boıynsha tekseris júrgizip, jedel túsindirý jumystaryna alyp barýǵa usynys berildi. Óıtkeni, salǵyrttyqqa salynyp taǵy qandastarymyz qalyp qoısa, erteń mundaı múmkindik bolmaıdy. Sondyqtan habarsyz ketken (qujattaryn rásimdeýge áli barmaǵan) 50 adamnyń tolyq aty-jónderimen qatar, baılanys telefondaryn qalalyq kóshi-qon polıııasyna tabystaldy. Jáne izdeý, qýzaý, túsindirý jumystaryn júrgizý máselesi de tapsyryldy. Al, óz tarapynan olar da mundaı qyzmetke daıyn ekendikterin bildirdi.
Budan bólek, elimizdegi keıbir kóship kelgen qandastardyń bala-shaǵasy týraly da úlken problema týyndap otyr. Mysaly, 2018 jyly Tursyn Maıra esimdi azamatsha QR azamattyǵyna qujat tapsyrǵan. Búginde azamattyq alyp alǵan. Alaıda, Aıjanat jáne Aıbota esimdi eki qyzyn QR azamattyǵyn alýǵa qujattaryn tapsyrmaǵan. Saldarynan 15 jáne 10 jasar eki qyz qujatsyz qalyp otyr.
Joǵarydaǵy mysal etip, atap otyrǵan eki qyzdyń máselesi tek oralman mártebesin alyp, artynan azamattyqqa qujat tapsyrmaı qalǵandary. Al qazir qandastarymyzdyń arasynda múldem bala-shaǵasynyń qujatyn «Oralman mártebesine» de tapsyrmaǵandary bar eken.
Dál osyndaı qalyp keltken urpaqtardy “basqa bir oralman mártebesin alyp jatqan otbasyǵa qosyp, «solardyń jıenderi edi» – dep jiberýge bolmaı ma eken?” – degen de oı aıtyldy.
“Endi ondaı balalardy dalaǵa tastaımyz ba, álde múldem qujatsyz qaldyramyz ba? Sondyqtan osy saýalyma da ońdy sheshim, kózqaras tanytýlaryńyzdy suraımyn! Ásirese BAQ ókilderi arqyly bálkim taǵy da zańǵa tolyqtyrýlar engizýge bolatyn shyǵar” – dedi Kúlparan Ǵalıeva.
Almaty qalasy Qoǵamdyq damý basqarmasy, “Otan ottan da ystyq” jobasy
"Adyrna" ulttyq portaly
