Elımızde zeinetaqy audarymdarynyŋ jaŋa erejelerı qabyldanyp, Kelesı jyldyŋ 1 qaŋtarynan bastap är qyzmetkerdıŋ jeke zeinetaqy şotyna ai saiyn jalaqynyŋ 15 paiyzy audarylyp otyrady. Iаǧni är jūmys beruşı qyzmetkerdıŋ 10 paiyzdyq mındettı zeinetaqy jarnasynan bölek, öz qarajaty esebınen 5 paiyz zeinetaqy jarnasyn audaruǧa mındettı.
Eŋ qyzyǧy, däl osy 5 prosent zeinetaqy jarnasy jeke tūlǧalardyŋ menşıgı bolyp sanalmaidy. Tıptı qaitys bolǧannan keiın de mūraǧa qaldyrylmaidy. Qarajat bıryŋǧai jinaqtauşy zeinetaqy qorynyŋ aktivınde bolady. Jäne zeinetkerler arasynda qaita bölınedı. Mamandar būl jaŋaşyldyqty engızbes būryn älemnıŋ üzdık täjıribelerıne süiengenın aitady.
Esenǧazy Quandyq, Tarih ǧylymdarynyŋ doktory, professor, «Saiasattanu negızderı» kıtabynyŋ avtory:
Jalpy kez-kelgen zaŋ adamǧa qyzmet etu kerek. Jaqsy ömır süruı üşın ony qamtamasyz etuı qajet. Al bızdıŋ memlekette būl basqaşa. Biudjettegı aqşa azaidy, jer-kökten alatyn aqşa joq. Sonyŋ ornyn toltyrudy bes paiyz ösımmen qarastyryp otyr dep oilaimyn. Būl halyqqa jasap otyrǧan zorlyq, zaŋsyz närse. Būl jerde eşqandai negız joq.
Bylaişa aitqanda, qoldaryndaǧy bilıkterın paidalanyp halyqqa zorlyq jasap otyr. Būl eşqandai paida äkelmeidı. Qazır zeinetaqyny tölep jatyr, bıraq erteŋ onyŋ qyzyǧyn qai uaqytta köredı. Erteŋ ol adam ölıp qalsa şe? Sondyqtan būl baryp tūrǧan bilıktıŋ älsızdıgı, qatelıgı, halyqty oilamaityndyǧyn körsetedı. Özım qarsymyn. Negızı zeinetaqy kerek emes närse. Äitpese mūnyŋ halyqqa bır tiynnyŋ da paidasy joq.
Är azamattan 10-15 paiyz jinap otyru – būl zaŋdastyrylǧan tonaudyŋ bır türı
Rasul Jūmaly, saiasattanuşy: Zeinetaqy qorynyŋ bırden-bır maqsaty – ol zeinet jasyna kelgende azamattyŋ özın-özı asyrau mümkındıgı. Qazırgı şyǧyndarǧa qaraǧanda zeinetkerlıkke şyqqanda ol aqşa qazaqstandyqtarǧa jetpeitın syŋaily. Äiteuır ärqaisymyz zeinetaqy qoryn toltyruyn toltyramyz. Oǧan bızdı mäjbürlep qoiǧan. Bıraq sol aqşany azamattarǧa qaitaruǧa kelgende kümän, küdık öte zor. Al är azamattan 10-15 paiyzyn jinap otyru – būl zaŋdastyrylǧan tonaudyŋ bır türı. Jaŋa bır salyqtyŋ türı. Salyq tölenedı, bıraq qaitarymyn bız körmeimız. Būl taǧy da öz bylyqtaryn, jyrtyqtaryn jamaudyŋ täsılı. Öz olqylyqtaryn özderınen körmeidı, onyŋ esebın öteuge qoǧamdy jüktep qoiady. Sol baiaǧy jyrtyqtaryn jamau kerek, oǧan özderınıŋ qarajaty joq. Sol üşın qaitadan halyqtyŋ esebınen sol bes paiyz arqyly alyp otyrady. Bıluımşe, bes paiyz tölem azamattardyŋ jeke özınen emes, jūmysqa qabyldauşy käsıporyndardan, orta jäne şaǧyn biznes mekemelerıne jüktelgen. Bıraq onsyz da äreŋ kün körıp otyrǧan olar qazırgı aianyşty jaǧdaiynan beter ülken daǧdarysqa ūşyrauy mümkın. Tıptı keibıreuı müldem jabylady. Söitıp jūmyssyzdyqty odan ärı köbeitedı. Būl qaitadan äleumettık qiyndyqtarǧa alyp keledı. Qazır älemdık ekonomikalyq daǧdarysqa enıp otyrmyz, osyndai sapasyz şeşımderdıŋ nätijesıne sol jaǧdaiǧa keluımız äbden yqtimal.
Jinap jatqan zeinetaqymyzǧa keiın jete de almai qalatyn siiaqtymyz
Denis Krivoşeev, bloger: Zeinetaqy jüiesı ärqaşan bolǧan. Bıraq ömırdıŋ basynan aiaǧyna josparlau qūraly retınde keŋestık zamanda qūryldy. Ol jinaqtauşy bolmady, qimyl-äreketke oryn joq edı, sol zamandaǧydai barlyǧy teŋestırılgen, differensialdy boldy. Bırıkken zeinetaqy tap osy uaqyttaǧy şyǧyndardy öteuge tiımdı bolatyn, al jinaqtauşy zeinetaqy qory infliasiia, basqarylmaityn defolt siiaqty basqa da faktorlarǧa täueldı. Ol äsırese tūraqsyz, damuşy ekonomikalar üşın qauıptı. Qosymşa paiyzǧa keler bolsaq, ol kütılgen närse edı. Halyqtyŋ ömır süru ūzaqtyǧy ösıp jatyr, al zeinaqymen qamtamasyz etuge aqşa jetkılıksız, infliasiia jep jatyr. Qazırgı bızdıŋ jinap jatqan zeinetaqymyzǧa keiın jete de almai qalatyn siiaqtymyz. Menıŋ pıkırım özgergen joq, bızdıkındei şaǧyn, osal ekonomikalar üşın jalǧyz şeşım - bırıkken zeinetaqy qory. Al qartaiǧanda jaqsy ömır sūremın deuşıler üşın jeke, saqtandyrylǧan jäne indeksasiialanatyn qorlar jaqsy şeşım bolmaq.
Esenǧazy Quandyq, Tarih ǧylymdarynyŋ doktory, professor, «Saiasattanu negızderı» kıtabynyŋ avtory:
Jalpy kez-kelgen zaŋ adamǧa qyzmet etu kerek. Jaqsy ömır süruı üşın ony qamtamasyz etuı qajet. Al bızdıŋ memlekette būl basqaşa. Biudjettegı aqşa azaidy, jer-kökten alatyn aqşa joq. Sonyŋ ornyn toltyrudy bes paiyz ösımmen qarastyryp otyr dep oilaimyn. Būl halyqqa jasap otyrǧan zorlyq, zaŋsyz närse. Būl jerde eşqandai negız joq.
Bylaişa aitqanda, qoldaryndaǧy bilıkterın paidalanyp halyqqa zorlyq jasap otyr. Būl eşqandai paida äkelmeidı. Qazır zeinetaqyny tölep jatyr, bıraq erteŋ onyŋ qyzyǧyn qai uaqytta köredı. Erteŋ ol adam ölıp qalsa şe? Sondyqtan būl baryp tūrǧan bilıktıŋ älsızdıgı, qatelıgı, halyqty oilamaityndyǧyn körsetedı. Özım qarsymyn. Negızı zeinetaqy kerek emes närse. Äitpese mūnyŋ halyqqa bır tiynnyŋ da paidasy joq.
Zeinetaqy tölemınıŋ mölşerı 5 paiyzǧa ösuıne qarsymyn
Erlan Sairov, saiasattanuşy: Memleket basqa elderge qarap osyndai şeşım şyǧarǧan boluy kerek. Negızı bäsekelestık jasaǧan dūrys. Bıraq būl jūmys asyǧystyqtan jasalynyp otyr. Salymşylar salǧan aqşasyn kündelıktı körıp otyratyndai etıp oilastyru kerek. Öz basym zeinetaqy tölemınıŋ mölşerı 5 paiyzǧa ösuıne qarsymyn. Halyqqa būl jüie qolaisyz. Paiyzdy köbeitpei, kerısınşe salymdardyŋ paidasynyŋ köbeigenın qarastyru kerek. Salymnyŋ özınıŋ oŋtailyǧyn jasaǧan jön. Zeinetaqyǧa salǧan salymyn köptegen adamdar jasy jetpei alyp jatyr, degenmen būl jüiede ädılettılık kerek. Odan da salymnyŋ tölem paiyzyn köbeitpei, kerısınşe zeinetaqynyŋ ösuın qarastyru kerek.Derekköz: Stan.kz,Anar DÄUKEN.
"Adyrna" ūlttyq portaly
