Zäulım bäiterektei saiasyn panalatqan ol şyn mänısınde de menıŋ naǧyz kökem boldy.
Sondyqtan da ol turaly köŋılsız oiǧa şomyp, basymnan būl-būl ūşqan saǧym jyldardy saǧynyp, ötken şaqpen söileu menıŋ janyma oŋai tiıp tūrǧan joq.
Jüregınıŋ jyluyn syilap, dünie-ǧapyldyŋ şytyrman şyrǧalaŋynda maǧan jol körsetıp, aqylyn üiretıp, Temırqazyq jūldyzymdai jarqyraǧan qairan kökem-ai! Taǧdyrdyŋ tauqymetın jeŋıldetıp, talai märte kömek qolyn sozyp, tırşılıktıŋ qapyryq ymyrtynda ömırıme şuaǧyn şaşqan sızdıŋ myna fänige endı qaityp oralmaitynyŋyzdy eske alu, menı jarty älemımdı joǧaltqandai küige duşar etkenın tüsınetın kım bar deisıŋ. Sızdıŋ asyl beineŋız men üşın jalǧan tırşılıktıŋ tünegınde jarq ete qalǧan sūlu säuledei bolyp edı. Sol ädemı säulenıŋ meiırımı jüregımdı jylytyp, jan älemımdı nūrlandyryp jıbergen şuaqty şaqtardy qalai ūmyta alamyn. Şırkın-ai, ol uaqyt ta basymyzdan qarlyǧaştai ūşyp ketken, dariǧa-däuren bolǧan eken-au! Nege ekenın bılmeimın, mäŋgılık mekenıne köşıp alǧan Jūmabek kökem turaly köŋılsız oilar sezımımdı sürgılegende, onymen eŋ alǧaş kezdesıp, bırge jūmys ısteu baqyty būiyrǧan «mahabbat qyzyq mol jyldar» esıme tüsıp, künı keşe ǧana körgen tüsımdei jadymda jaŋǧyryp sala beredı.
Täuelsızdıktıŋ taŋy älı atpaǧanymen, alǧaşqy samaly endı ǧana soqqan sol jyldyŋ küzınde, men äskeri boryşymdy ötep kelıp, oquymdy jalǧastyruǧa kırısıp ketken edım. Keŋester imperiiasynyŋ aspanyn dırıldetken demokratiialyq özgerısterden soŋ, aşyq aitpasaq ta, ırgetasy şatqaiaqtai bastaǧan totalitarlyq rejimnıŋ qūlauyna sanauly künder qalǧanyn bärımız de ışımızden sezıp jürdık. Zäremız zär tübıne ketıp qorqyp, atyn bır-bırımızge sybyrlap jetkızuge de seskenetın, şyǧarmalaryn qolymyzǧa ūstap, paraqtamaq tügıl, ne jazǧandarynan da habar-oşarymyz joq Alaş arystary Ahmet, Mırjaqyp, Jüsıpbek pen Maǧjandardyŋ aqtalyp, eŋbekterınıŋ kıtap bolyp şyǧuy, qoǧamdyq sanaǧa qozǧau salyp, eldıŋ egemendık aluǧa degen qūlşynysyn arttyryp, azattyqtyŋ auasymen endı-endı tynystap kele jatqan qalyŋ qazaqtyŋ köŋılın küptı etıp qoidy. Qalalar tügıl, demokratiialyq özgerısterdıŋ jaŋǧyryǧy şalǧaidaǧy auyldarǧa deiın jetıp, är oqiǧany, är jaŋalyqty qalt jıbermei, el qūlaǧy eleŋdep jatty. Bız būryn-soŋdy köp esti qoimaǧanymyzben, Batys elderınde baiaǧydan aitylyp jürgen demokratiia, söz bostandyǧy, pliuralizm degen tūrǧydaǧy ūǧymdardy jūrttyŋ bärı talqylap, jaŋadan aşqan jaŋalyqtai künde sarnai bergendıkten, bırte-bırte oǧan da qūlaǧymyz üirenıp, etımız ölıp kettı. Ärine, qandai jaŋalyqtyŋ da jarşysy bolyp, qarǧa qadym alda jüretın habarşysy da, oryn alǧan saiasi oqiǧalardy sana süzgısınen ötkızıp saralap, jılıgın şaǧyp taldap, tüsındırıp berıp otyratyn aqylşysy da - sol eldıŋ baspasözı. Degenmen, täuelsızdıktıŋ araily şuaǧy endı ǧana sıbırlegen säruar şaqta, memlekettık ideologiiany qalyptastyru, körşı memleketterdıŋ köbısınde soǧys örtı tūtanyp, ekonomikamyz qūldyrai bastaǧan mazasyz mezgılde «arbany da syndyrmai, ögızdı de öltırıp almai», eldıŋ bırlıgın saqtap, halyqtyŋ äleumettık ahualyn da qaperden şyǧarmai, eşqandai köntögızsız, derbes saiasatymyzdy jürgızıp, ūlttyq ūpaiymyzdy da tügendeu oŋai ıs bolǧan joq. Eldıŋ elgezek köŋılı teŋızdei tolqyp tūrǧan osyndai ölıara şaqta düniege kelıp, oqyrmanǧa jol tartqan «Halyq keŋesı» gazetınıŋ täuelsız Qazaqstan tarihynda alatyn özıne laiyq orny boldy.
Ūzaq jyldar boiy «Egemen Qazaqstanda» türlı jauapty qyzmetterdı abyroimen atqaryp, ystyǧyna küiıp, suyǧyna toŋǧan ūlttyq jurnalistikanyŋ patriarhy Sarbas Aqtaev jaŋadan tūsauy kesılgen «Halyq keŋesınıŋ» redaktory bolyp taǧaiyndalǧanda, eşkım de būl basylymdy azǧantai uaqyt ışınde eŋsesın tıktep, auzyn aiǧa bılegen aqparat qūraldarymen bäsekelesıp, oi jarystyra alatyn gazetke ainalyp ketedı dep oilaǧan joq. Kımnıŋ ne türtkenın qyraǧy qyrandai baqylap jüretın Sarbas aǧamyz özı jaqsy tanityn, jurnalistikanyŋ qazanynda qainaǧan, «balaǧynyŋ bitı bar» saidyŋ tasyndai myqty jıgıtterge qyzmet ūsynyp, jūmysqa şaqyrdy. Erkındık berıp, olardyŋ batyl oilaryn, qoǧamnyŋ qoiasyn qoparǧan aşy maqalalaryn, jurnalistık zertteulerın gazetke qoryqpai basyp, şyǧarmaşylyq jaǧdai tuǧyzdy. Jeŋ ūşynan jalǧasqan, sybailasqan jemqorlyq taqyrybyn da batyl köterıp, «Karapetiannyŋ qoly» degen maqalany jariialap, gazet sol kezdegı ırı oligarhtardyŋ bırımen sottasuǧa deiın barǧan-tūǧyn. Bilıktegı atqamınerlerdıŋ de şaŋyn qaǧyp alyp, qoǧamdyq pıkır tuǧyzǧan mınezdı basylymmen jūrt sanasa bastap, «Halyq keŋesı» - «halyqtyŋ közı, qūlaǧy, häm tılıne» ǧana emes, qorǧany men qamqorşysyna da ainala bıldı. Jurnalistık paryzyn adal atqarǧan tılşıler redaksiia qorjynyna tüsken är hatqa zor jauapkerşılıkpen qarap, qalyŋ būqaranyŋ mūŋ-mūqtajyn Joǧarǧy Keŋeske der kezınde jetkızıp, mäsele etıp köterdı. Gazet oqyrmandarynyŋ hattary negızınde jurnalistık zertteuler jürgızılıp, neşe türlı bylyqtyŋ betı aşylyp, «tükırıgı jerge tüspeitın» talai şeneunıktıŋ masqarasy da şyqty.
Jūmabek kökemmen menı tabystyrǧan da osy «Halyq keŋesı» gazetı boldy. Ol kezderı jurnalistika fakultetınıŋ maqala jazuǧa qalamy töselıp qalǧan studentterı oqudan qol üzbei, oŋ jambasyna kelgen bır basylymmen qoian-qoltyq aralasyp, tapsyrmalaryn oryndap, türlı taqyryptardy zerttep, käsıbi şeberlıgın şyŋdai bastaityn. Respublikalyq aqparat qūraldary osylaişa, özderıne kerek bılıktı mamandardy alystan ızdemei-aq, universitet qabyrǧasynan tärbielep, oquyn tämämdaǧan tülekterdı sabylyp jūmys ısteu äureşılıgınen bosatatyn. Törtınşı kursqa taban tıregende «keleşekte qandai gazette jūmys ısteimın?» degen jelım saual menı de qaita-qaita alaŋdatyp, bırneşe respublikalyq gazet-jurnaldarǧa jazǧan dünielerımdı jıberıp, baǧymdy synap köruge täuekel ettım.
Anau-mynau emes, «Qazaq ädebietı» gazetınde «Toqyraudyŋ toŋyn jıbıtsek» degen materialym jaryq körgende, quanyştan qatty tolqyp, aspandaǧy Aiǧa qolym jetkendei köŋıl-küidı basymnan keşkenımdı älı künge deiın ūmyta almaimyn. Jazǧan şyǧarmaŋnyŋ jūrttyŋ bärı qyzyǧyp oqityn, jüzdegen myŋ tirajben elge taraityn ädebi basylymda şyǧuy kım üşın bolsa da, zor baqyt edı, ol jyldary. Jaŋadan aşylǧan «Örken» aptalyǧy «Konfrontasiia» degen düniemdı jariialap, ol maqala qoǧamda qyzu pıkırtalas tuǧyzdy. «Jas Alaş» gazetı men «Jūldyz» jurnalynda da ädebi syndarym basylyp, märtebem köterılıp, zamandastarymnyŋ arasyndaǧy bedelım küşeie tüstı. Studentterdı aitpaǧanda, tıptı, universitette därıs oqityn ūstazdarym da maǧan jyly qabaq tanytyp, qūrmetpen qaraityn boldy. Ärine, būrqyratyp jazyp, maqalalarym respublikalyq basylymdarda jaryq körgen saiyn, abyroiym arta tüsken men jūmysty oŋai tabatynyma qatty sendım. Bıraq, käsıbıŋe laiyq qyzmet tabu, däl men oilaǧandai oŋai şarua bolmai şyqty. Izdenıp jazǧan jaqsy materialdaryŋdy quana-quana jariialaǧanymen, gazet-jurnaldardyŋ bärı älı de oŋy men solyn tolyq tanyp ülgermegen, täjıribesı şamaly studentterdı alǧysy kelmei, jyly sözben şyǧaryp salatyn. Mıne, osylaişa jūmys ızdep jürgen künderımnıŋ bırınde Beibıt Saparaly aǧammen oida-joqta kezdesıp qalyp, ol maǧan jaŋadan aşylǧan «Halyq keŋesı» gazetıne baruǧa aqyl-keŋes berdı. Endı ǧana aşylǧan basylymnyŋ bırınşı orynbasary Jūmabek Kenjalinge habarlasyp, menı syrtymnan jaqsylap tanystyryp ta qoidy.
Erteŋıne menı ol taŋǧy saǧat toǧyzda qabyldady. Merzımdı basylymdardaǧy jaryq körgen, oqyrmanǧa oi salarlyq salmaqty dünielerıne qarap, bır ret te körmegen Jūmabek Kenjalindı men jasy bırazǧa kelıp qalǧan, ülken kısı ma dep joramaldap jürsem, otyzdan endı ǧana asqan jıgıt aǧasy bolyp şyqty. Közı külımdegen, körkıne köz toimaityn kelbettı de, sūlu jıgıt eken. Eŋ alǧaş körgende men ony Säken Seifullinge qatty ūqsattym. Sözdıŋ emes, ıstıŋ adamy ekenı qimylynyŋ şapşaŋdyǧynan körınıp tūrdy. Öte qarapaiym. Jüzı jyly. Söilegen sözınde, adammen qarym-qatynasynda qoly qyzmetke jetse özgerıp şyǧa keletın jaman bastyqtarǧa tän kerdeŋdıktıŋ ızı de joq. Jas bolsa da, ömırdıŋ ülken mektebınen ötıp, jaqsylarǧa janasa jürıp, olardyŋ boiyndaǧy asyl qasietterdı boiyna sıŋırgen tärbielılıgı bırden körınıp tūr. Jaǧdaiymdy täpıştep sūrap bolǧan soŋ, ol menı gazettıŋ bas redaktory Sarbas Aqtaevqa ertıp apardy. Bas redaktor da menı jaqsy qarsy aldy. Äkemdı qalai jūmysqa alǧanyn eske tüsırıp, şeşılıp köp äŋgıme aitty. Jūmabek kökem bolsa, basylym betterınde şyqqan dünielerımdı auzynyŋ suy qūryp maqtap, gazetke qolynan jazu keletın jastardy köbırek tartu kerek ekenın bastyrmalatyp aityp jatyr. Älı tolyq tanyp ta ülgermegen maǧan jany aşyp, balapanyn qorǧaǧan torǧaidai şyr-pyr bolǧan kökeme dän riza bolyp, janym jylyp, jüregım eljırep kettı. Sarbas aǧai da äŋgımenı tym ūzaqqa sozbai, «osy balanyŋ jūmysyna özıŋ jauap beresıŋ» degen işarany qabaǧymen bıldırdı. Kökten sūraǧanym jerden tabylyp, Jūmabek kökemnıŋ arqasynda men tez arada jūmysqa qabyldanyp, «Halyq keŋesı» gazetınıŋ «Saiasat» bölımınen, Marat Toqaşbaev aǧamnyŋ janynan bır-aq şyqtym. Marat aǧam da menı syrtymnan jaqsy bıledı eken. Äkemnıŋ közın körıp, onymen «Jetısu» gazetınde bırge jūmys ıstegen ol da qatty quanyp jatyr. Künı keşe ǧana balalar basylymyna bolsa da ılıgıp ketuge zar bolyp jürgen menıŋ quanyşym qoinyma syimai kettı, sol sätte qandai köŋıl-küidı basymnan keşkenımdı sözben aityp jetkıze almaimyn.
«Halyq keŋesı» gazetı men üşın ülken ömır mektebı boldy. Sol uaqyttaǧy Jūmabek kökemnıŋ bar yqylasymen maǧan kömektesıp, körsetken qamqorlyǧyn ekı düniede de ūmyta almaimyn. Men ol kısıge syrttai qatty süisınetınmın. Jalǧyz men ǧana emes, gazette jūmys ıstegenderdıŋ bärı de, ülkenı de, kışısı de ony keremet qūrmetteitın. Dosy tügıl, syrtynan köre almaityn dūşpandaryn da ol jamandamaityn. Qazaqtyŋ asa körnektı aqyny Temırhan Medetbektıŋ bırde äzıl-şynyn aralastyryp aitqan mynandai bır sözın öz qūlaǧymmen estıgenım bar: «Eger Jūmabekpen äŋgımelesıp otyryp, söz arasynda bıreudı jamandai bastasaŋ, ol bölmesın saǧan tastap, syltau tauyp, özı syrtqa şyǧyp ketedı».
Temırhan aqynnyŋ aitqan sözderınde rasynda da ülken şyndyq bar. «Halyq keŋesı» gazetınde bırge jūmys ıstegen jyldarda osy sözdıŋ aqiqat ekenıne menıŋ közım talai märte jetken. Öz basym ol kısınıŋ auzynan adam balasy turaly aitqan bır auyz jaman sözın estıgen joqpyn. Järdem sūrap kelgen pende balasynyŋ eşqaisynan da qolynan kelgen kömegın aiamaityn. Menı ǧana emes, sol kezderı merzımdı basylymdarda körınıp, elge tanylyp qalǧanymen, älı būǧanasy bekıp, qabyrǧasy qata qoimaǧan jurnalistika fakultetınıŋ studentterı Sattar Beisekov, Mūhtar Anarbekov pen Duman Ramazandardy da jūmysqa alyp, aǧalyq qamqorlyq tanytty. Sattar erte qaitys bolyp kettı. Al, Mūhtar men Duman qazaqtyŋ talantty qalamgerlerıne ainaldy. Äitkenmen, demokratiialyq özgerısterdıŋ arqasynda düniege kelgen «Halyq keŋesı» gazetınıŋ ǧūmyry ūzaq bolmady. Men ol kezde jeke käsıbımdı aşyp, jūmystan ketkendıkten, eldıŋ süiıp oqityn basylymyna ainalǧan gazettıŋ ne sebepten jabylyp qalǧanyn asa jaqsy bılmeimın. Bıraq, sol kezderı «Halyq keŋesınıŋ» bas redaktory bolǧan Jūmabek Kenjalinnıŋ jeke basynyŋ qamyn ǧana oilamai, bedelın salyp jügırıp, jabylyp qalǧan gazet qyzmetkerlerınıŋ bärıne de qiyn uaqytta jūmys tauyp bergenın, keiın jıgıtterden estıdım.
Eŋ soŋǧy ret Jūmabek kökemdı Astanada ötken «Ürker» syilyǧyn tabys etu saltanatynyŋ räsımınde kördım. Elordaǧa qonys audarǧannan keiın bır-ekı jyldan soŋ ekeumız habarlasqanbyz. Sonda äŋgıme barysynda ol biyl alpysqa tolyp jatqanyn aityp qalǧan. Qūdai qalasa mereilı mereitoiyn tuǧan jerınde ötkızbek oiy bar ekenın tılge tiek etıp, menı özımen bırge elge baruǧa şaqyrdy. Kökemnıŋ būl ūsynysyna quana-quana kelısıp, kez-kelgen uaqytta oǧan erıp Torǧaiǧa baruǧa daiyn ekenımdı jetkızdım. Bıraq sodan keiın ol habar-oşarsyz kettı. El jaqtan onyŋ alpys jyldyǧy ötkenı turaly da eşteŋe estımedım.
Ministrlıktıŋ «Ürker» syilyǧyna orai ūiymdastyrǧan ıs-şarasy bır sebeptermen däl belgılengen uaqytynda bastalǧan joq. Sol künı, şaqyrylǧan jerge bır minut keşıkpei baratyn kökemmen asyqpai söilesudıŋ oraiy kele qaldy. Bıraz uaqyttan berı bır-bırımızdı körmegen ekeumız şer tarqatysyp, jaǧdai sūrasyp, ötken-ketkendı eske tüsırıp, asyqpai ūzaq söilestık. Äŋgıme barysynda ol ūly üilenetın bolǧan soŋ alpys jyldyǧyn ötkızuge bailanysty şarualardy keiınge qaldyra tūruǧa tura kelgenın aitty. Köŋılımızde älı talai aitylmai qalǧan syr tolyp qalǧan ekeumız bır-bırımızben qimai qoştastyq. Bırneşe künnen keiın kökemnıŋ kenetten dünie salǧany turaly suyq habardy estıp, töbemnen jai tüskendei eseŋgırep qaldym. Maŋdaiyma syimai ketken, qairan kökem-ai!
Amangeldı Keŋşılıkūly
