Osy men keide oilaimyn, "Elbasy köp şyndyqty bılmeidı, oǧan ötırık esepter, ötırık sandar ǧana barady, ol soǧan senedı" degen söz ras-au...
Soŋǧy uaqytta bas-aiaǧy 1 aidan astam uaqyt Oŋtüstık audandaryn jiı araladym.
Sonda ne kördım?
1. Şymkent - Şardara arasyndaǧy 240 şaqyrym küre jolǧa jaŋadan asfalt töseptı. Būl - oblystyq maŋyzǧa ie küre jol. Sol biyl töselgen asfalt 50-60 kesındıge bölınıp jatyr. Iаǧni, är 2-3 şaqyrym jürgende asfalt kürt üzıledı de, amalsyz, onsyz da baiau kele jatqan kölık jyldamdyǧyn baiaulatuǧa tura keledı. Köldeneŋ sozylǧan, enı 1 metrge juyq kesındı saidan kölıgıŋızdı öte abailap, sekırtpei ötkızıp alasyz da, ary qarai jönelesız. Endı jyldamdyq arttyra bergenıŋızde aldyŋyzdan tura jaŋaǧydai köldeneŋ kesındı taǧy şyǧady.... sosyn taǧy... taǧy.... osylaişa, 60-qa bölıngen asfalt jolmen, 2 saǧatta jetetın jerıŋızge 3-4 saǧatta jetesız. Eŋ bastysy, aman jetkenıŋızge quanasyz. Kündız jürgenıŋızge quanasyz. Tünde jol boiynda jaryq joq deidı. Eger tünde jürgen bolsaŋyz, mejelı jerıŋızge aman-esen jetu ekıtalai... öitkenı el ışınde "osy jaŋa asfalttyŋ kesırınen talai jol apaty boldy, talailar ölıp kettı..." degen sözdı estıdık.
Bız 15-20 şıldede barǧan edık. Odan berı ol kesındıler jamalǧan şyǧar dep oilaimyn.
2. Şymkent - Jetısai arasynda köp jürdık. Şymkentke deiıngı, odan ary qarai Qazyǧūrt, Saryaǧaşqa deiıngı, 2-3-aq jyl būryn salynǧan avtobandy aitpai-aq qoiaiyn, ol betonjoldar da şarşap qalǧany ras.... Al Saryaǧaş pen Jetısai arasyndaǧy, äsırese, Abai - Qyzyläsker - Qazyǧūrt aralyǧyndaǧa audanaralyq maŋyzdy tasjoldar sūmdyq jaǧdaida. Ekı kölık qatarlasqanda äreŋ syiady, öte tar, oidym-oidym, şoqalaqtap, jüru mümkın emes.
Al Abai - Jetısai tasjolyn osydan 2-3 jyl būryn jauyp tastaǧany esımde, ainalma jolmen baratynbyz. Sol kartina bır tüiır özgermegen. "Jol jabyq, jöndeu jūmystary jürıp jatyr" degen sol baiaǧy belgı özgermegen, älı tūr. Qoparylǧan küiı, astaŋ-kesteŋı şyǧyp jatyr...
3. Auyldarda auyzsu tapşylyǧy da sol küiı, baz-baiaǧy qalpynda. Eşteŋe özgermegen.
4. Jetısai audany Baqqonys auylyna "100 mektep - 100 auruhana" baǧdarlamasymen mektep salynuy tiıs edı. Tender jariialanǧan. Qarjy bölıngen. Mektep salatyn aumaq qorşalǧan. Bıttı. Ary qarai mektep te joq, qūrylysşylar da joq... tek jol boiynda tau-tau bop üiılgen tas qalǧan estelıkke... Al Baqqonys auylynyŋ ortalyq köşesın de, auyl ışındegı köşelerdı de qandai halde ekenın aitpai-aq qoiaiyn... Ondai auyldar, ondai köşeler bükıl Qazaqstan boiynşa jüzdep sanalatynyna közım jetedı...
5. Taǧy bır qyzyq faktıge taŋǧalyp qaittym. Älgı äigılı Firdousi auylyndaǧy täjık mektep esterıŋızde me? Aigül Orynbek sol mekteptegı mäselenı kötergen... Oquşy qyzdar hidjabpen mektepke baryp, mektep direktory men ata-analar arasynda ülken dau tuyp, aqyry memlekettık organdar aralasyp, dau bırşama toqtaǧan edı ǧoi...
Endı qaraŋyz, sol Firdousi auylyndaǧy sol täjık mektebıne ükımet jarqyratyp jaŋa ǧimarat salyp bergen. Ädette memlekettık standart boiynşa sondai mektepterdı saluǧa 300 mln teŋge bölınedı deidı bıletınder.
Al sol täjık mektebın saluǧa qazynadan 1 mlrd-tan astam qarjy bölıngen. Ondai jarqyraǧan ülken mektep, tıptı, audan ortalyqtarynda, tıptı, keibır oblys ortalyqtarynda joq...
Eŋ qyzyǧy, täjıkter balalaryn oqytuǧa, äsırese qyzbalasyn oqytuǧa asa qūlyqty emes. "Balasyn mektepke jıbermeidı, maqtaǧa salady.... synyptar qaŋyrap bos tūrady... är synyptyŋ balalaryn bır-bırlep tügendegen kezımız boldy..." deidı sol mekteptıŋ ūstazdary.
Taǧy bır nazar audaratyn mäsele - är özbek, täjık otbasynda, kemınde 8 baladan, 10-12-15 balasy bar otbasylar da kezdesedı.
"Sol balalarynyŋ köbısıne, jergılıktı komissiiaǧa para berıp, mügedektık "oformit" etıp, memleketten ai saiyn mügedektık järdemaqy alatyndar köp. Al bız şyn mügedek jandarymyzǧa mügedektık ala almaimyz..." deidı jergılıktı halyq.
6. Jedel järdem şaqyrsaŋyz, Türkıstan arqyly jıberedı. Ol 2 saǧatta jetem degenşe ölıp ketpeuge tyrysu kerek...
7. Arys - ol anau... naqty jaǧdaidy tıkelei efirde körsettık...
Qysqasy, qordalanǧan mäseleler şaş etekten...
Alaida, ūşaqpen baryp, auyl üstın tıkūşaqpen aralaityn Elbasy da, Prezident te, Premer-ministr de eşteŋenı körmeidı, bılmeidı. Olar bız siiaqty, künıne 400-500 şaqyrym joldy kölıkpen jürıp ötıp, öz közderımen körse, Qazaqstannyŋ älı 20 ǧasyrdyŋ basynda qalyp qoiǧanyn körer edı.
Halyqty Elbasyǧa da, Prezidentke de, Premerge de jaqyndatpaityn jergılıktı kışı şeneunıkterde de köp bäle bar...
Memleketten bölınetın trilliondardy halyq igılıgıne jūmsaityn basşylar az, al özara bölısetın basşylar - myŋdap sanalady.
Qazaqstandy qūrdymǧa jıberıp otyrǧandar mıne, solar.
Sondyqtan Elbasy da, Prezident te şeneunıkterdıŋ ornyn sapyrystyryp, auystyra bergennen eşteŋe ūtpaidy. Kerısınşe, köp närse ūtqyzady...
Äzırge adal adamdarǧa senım artyp, halyq aldynda älı de oŋ nätijege jūmys ısteuge mümkındık bar. Ol üşın är oblysta, är audanda bır-bır Jäkışev, Äbışev syndy adal adamdar bolsa, sol da jaman bolmas edı...
https://youtu.be/mX-FhLXWekE
Säule ÄBILDAHANQYZY
"Adyrna" ūlttyq portaly
