Hellouin – 31 qazan künı atalyp ötetın «mereke». Jelıde oǧan ün qosyp jatqandar da, qarsylar da bar. Saualnama jürgızıp körgende Qazaqstandaǧy adamdar ony qoldai qoimaityny baiqalady. Degenmen jastar arasynda mūny merekelep ketpese de, oǧan beitarap qaraityndar kezdesedı.
Hristiandyq däuırge deiın kezeŋde qazırgı Angliia men İrlandiianyŋ, sondai-aq Fransiianyŋ aumaǧynda keltter ömır sürgen. Keltterdıŋ jyl sanauy qys jäne jaz bolyp ekı bölıkten tūratyn. Olar Kündı özderınıŋ joǧary qūdaiy dep sanaityn.
Tura 31 qazan künı keltter özderınıŋ Samhein dep atalatyn eŋ ülken meiramdaryn toilaityn. Būl meiram küzgı önımdı jinau nauqanynyŋ aiaqtalǧanyn jäne eskı jyldyŋ aiaqtaluy men jaŋa jyldyŋ bastaluyn bıldıretındıkten, erekşe mänge ie.
Almatyda är jastaǧy adamdar arasynda saualnama jürgızıp körgende jastarymyzdyŋ basym bölıgı būl merekege neitraldy közqaraspen qaraityny baiqaldy. Eresekterdıŋ de pıkırın bıldık.
Azamat, 18 jas
- Bylai qarap otyrsaq, Qazaqstan köpdındı memleket bolyp sanalady. Dın jaǧynan islam dınınde Hellouin merekesın toilauǧa tiym salynady, ol hristiandardyŋ, katolikterdıŋ merekesı bolyp sanalady. Eger dın jaǧynan ūstap tūrsa, onda ony toilamauǧa bolady, ärine ol jaŋa aitqandai adam özı bıledı. Bızdıŋ qazaqtar islam dının ūstanǧandyqtan, köbı qarsy şyǧu mümkın jäne bızde basqa dındı ūstanatyndar bar. Olar būl merekenı toilauy mümkın.
Menıŋ közqarasymda däl qazaqtardyŋ toilaǧany dūrys emes dep sanaimyn. Öitkenı ol bızdıŋ ūlttyq müddede bolmaǧan närse, ol bızdıŋ tarihymyzda joq. Subektivtı pıkırım – men būl merekege qarsymyn.
Möldır, 18 jas
- Menıŋ oiymşa būl mereke bızdıŋ Qazaqstannyŋ dılıne kelmeidı. Öitkenı ol köbıne AQŞ, Kanada syndy elderde toilanady. «Qazaqstanǧa hellouin merekesı ersı» deuımnıŋ taǧy bır sebebı ol merekede tamaqtardan qorqynyşty dünieler jasaidy jäne qorqynyşty kiınedı. Al qazaqta «obal bolady» degen tärbiemız bar. Sondai-aq, dılımız öz aldynda, dınımızge de qarama-qaişy. Ol mereke «jastardyŋ psihikasyna äser etedı» dep oilaimyn. Öitkenı qorqynyşty suretter salynyp, qorqynyşty keiıpkerlerdıŋ kiımın kiedı.
Öz basymnan osyndai bır oqiǧa ötken edı, alys tuysymnyŋ kışkentai qyzy sol hellouin merekesın toilap, keiın olardyŋ tüsterıne qorqynyşty keiıpkerler kırıp, bıraz kün boiy ūiqy bolmaǧan jäne jalǧyz qaluǧa qorqyp, şoşynyp qalǧan. Būl degenımız olardyŋ psihikasyna, olardyŋ ömırıne būl äser etedı. Sondyqtan mūny «özım toilap qajet emes» dep oilaimyn. Şetel toilady eken dep, bızdıŋ de toilauymyz mındet emes.
Qaraqat, 18 jas
- Men dındı berık ūstanatyn, 5 uaqyt paryzymdy ötep jürgen jastardyŋ bırımın. Alaida menıŋ būl meiramǧa közqarasym neitraldy. Iаǧni, torelanttylyqpen qaraimyn. İä, dınde şyny kerek, būl – haram. Üzıldı-kesıldı qarsy, tıptı künäǧa jatqyzylǧan mereke.
Bıraq mysaly, bız qazaqpyz. «Dästür men dındı bölıp qarastyrmauymyz kerek» dep aityp jatamyz. Būl – Amerikanyŋ dästürı. İä, olarda da dındı ūstanatyn adamdar bar. Tik-tok, instagram jelılerınde köremız oramaldaǧy qyzdar men saqaldy mūsylman jıgıtter Hellouindı toilap jüre beredı. Nege, mysaly bız de jaŋa jyldy toilaimyz ǧoi,
öitkenı ol –bızdıŋ qanymyzǧa sıŋıp ketken. Sol siiaqty būl da bıreudıŋ bala kezdegı keremet, ystyq estelıkterı bolar. Bız oǧan kelıp «mynauyŋ dūrys emes» dep şekteu qoia almaimyz, tıl de tigıze almaimyz.
Eger men Amerikada tūrsam, Hellouin merekesı atalyp jatsa, menıŋ balalarym bolsa, ärine olarǧa bırınşıden tüsındırıp aitamyn. Bıraq bala bolǧandyqtan qatarynan qalǧysy kelmeidı degendei, onda qatty qorqynyşty bolmasa da, körşınıŋ balalary kelıp Hellouinnıŋ şartynda bar «ömır nemese kämpit» dep tūrsa nege bermeske, bere salamyn. Men būǧan barynşa tolerantty közqaraspen qaraimyn.
Ämırhan, 67 jas
- Jalpy, bız – elıktegış halyqpyz. Köp närsege elıkteimız. Sonyŋ bärı negızınen men oilaimyn – bılımsızdıkten özımızdıŋ salt-dästürımızdı syilamaǧandyqtan, ata dästürdı syilamaǧandyqtan, öz-özımızdı bılmegendıkten, özımızdıŋ halqymyzdy – özımız jete tanymaǧandyqtan. Osynyŋ bärı – osyndai bızdıŋ kemşılıgımızden baryp ıske asyp jatady. Mysaly, säbileerge at qoiudy alaiyqşy. Qaidaǧy bır joq esımderdı, qaida joq attardy qoiyp jatady. İtaliianyŋ ba, İspaniianyŋ ba, Angliianyŋ ba esımderı bızge ne kerek?
Myna Hellouin deitındı AQŞ-ta äues körıp meiramdaidy. Men osyǧan qosylmaimyn. Būl – bılımsızdıktıŋ, kerek deseŋ mädenietsızdıktıŋ körınısı. Bızdıŋ jastarymyz özderınıŋ ata dästürıne halqymyzdyŋ saltyna adam bolu kerek. Bızde ne bır keremet meiramdar bar mysaly Nauryzdy alşy, qandai ädemı meiram?! Sol künı kiınıp al, qazaqşa oiyn oina, qazaqşa bile! Al endı özge halyqtyŋ meiramyn meiramdau ony qoişy, Hllouinnyŋ özı bır esı dūrys meiram emes, jyn-şaitandarşa kiınıp alǧan degen dūrys emes. Men özım būny kinodan bır-ekı ret körgenmın. Sondyqtan būl – qūrǧaq elıkteuşılık, būny jastarymyz doǧaru kerek.
Nūrlyaiym, 47 jas
- Hellouinge 100 paiyz qarsymyn. Nege? Ädette qorqynyşty närsege boiy üiretken adam – eşteŋeden qoryqpaityn bolady. Balalardyŋ eşteŋeden şoşymaityny, uaiymdatpaityny, tıptı jändıktıŋ ölımınen qoryqpaityny, ondai zattarǧa nemqūraidy qaraityny osynyŋ saldary dep oilaimyn.
Keibır multfilmderde de men baiqadym, adam öltırıp jatsa, oǧan būrynǧy buyn şoşyp jatsaq, jas buyn typ-tynyş qarap otyrady. Ol nenı bıldıredı? Eger bolaşaqta tolyǧymen sol mereke keletın bolsa bızdıŋ jas buyn tıptı adam ölımıne de nemqūraidy qaraityn bolady. Qazırdıŋ özınde de baiqauǧa bolady, köşede kölık apaty bolyp, adam jerde jatyp qinalyp jatsa tynyş qana ötıp kete beredı nemese videoǧa tüsırıp tūrady.
Osydan 1-2 kün būryn Amerikada tūratyn qazaq qyzynyŋ Hellouinge özınıŋ otbasymen daiyndyǧyn kördım. Ol jerde qazaq auditoriiasyna Hellouindı nasihattap otyr. «Bızdıŋ Qazaqstanda syndai Hellouin siiaqty otbasylyq mereke jetıspeidı. Qaraŋyzdarşy, men otbasymmen mynandai oiynşyqtar jasap jatyrmyn» deidı. Sondaǧysy chupa-chups siiaqty konfetten bastaryn orap, közderın boiap, qorqynyşty maska jasap otyr. «Sızder osydan qorqasyzdar. Qoryqpaŋyzdar, būl bızdıŋ otbasymyzdy bırıktırıp jatyr» deidı. Aşuyma tigen soŋ men pıkır jazdym. Auditoriianyŋ köbı oǧan qarsy bolyp pıkır jazdy. Jartysy qoldap jatty, onyŋ sözın söilep. Jalpy men – qarsymyn.
Ūqsas jaŋalyqtar
İslam Aden