Biylǧy 2019 jyldyŋ 1 säuırınen bastap, elımızde az qamtylǧan otbasyndaǧy är balaǧa 21 myŋ teŋgeden atauly äleumettık kömek taǧaiyndaldy. Sol-aq eken, köp balaly analar «Ükımet bızdı qanatynyŋ astyna ala bastady, tūrmysymyzǧa män kıredı» dep ümıttengenı de ras. Degenmen arada üş ai ötpei jatyp, būl bastamadan şi şyqty.
Elımızdegı jūmyspen qamtu ortalyqtarynyŋ mälımetınşe, AÄK-tı zaŋsyz alyp kelgenderdıŋ bary rastalǧan. Mysaly, Almaty qalalyq Jūmyspen qamtu ortalyǧy direktorynyŋ orynbasary, Diliara İmanqūlovanyŋ aituynşa, bügınge deiın Almatyda AÄK alyp otyrǧan 3784 otbasy tekserılıp, olardyŋ ışınde 299-y būl sanatqa jatpaityny belgılı bolǧan.
«Olardyŋ baspanalary bar, qymbat kölıkterı, tıptı dükenderı de bar bolyp şyqty. Būl otbasylar qūjat tapsyrǧan kezde tabystaryn jasyryp qalǧan. Artynşa olardyŋ būl äreketı aşylyp qaldy. Qazır 53 otbasy öz erıkterımen qazynadan alǧan qarjylaryn qaitardy»,-deidı Diliara İmanqūlova.
Mıne, osylaişa arnaiy tekseru barysynda jaǧdaiy bar, zäulım üilerı tıptı döŋgeletıp otyrǧan käsıbı bar otbasylardyŋ da būl kömektı alyp kelgenı mälım boldy.
Bır ǧana Almatyda emes, respublikamyzdyŋ bırşama aimaqtarynda qazır osyndai tekseruler qyzu jürıp jatyr. Osydan bolar, bırşama köp balaly analar «üiımızge qaşan tekseru keledı dep qorqyp otyratyn boldyq»,- deidı.
Mäselen, Almaty oblysy, Baiserke auylynyŋ tūrǧyny tört balanyŋ anasy Gülniiaz Berdıqūlovanyŋ aituynşa, auyldaǧy bırşama otbasylar tekserısten qorqyp üiıne qajettı tūrmystyq zattardy ala almai otyr. Onyŋ ışınde keiıpkerımızdıŋ özı de bar.
«Körşı auyldaǧy tanystarymyz «tekserıs kelıp, üidegı kılem, teledidarǧa deiın esepke aldy» deidı. Sodan üiımızge teledidar alaiyq desek, qorqyp otyrmyz. 4 balaǧa 84 myŋ teŋgedei järdemaqy tüsedı. Şyntuaitynda ony bır aiǧa tamaqqa ünemdep jetkızemız. Al otaǧasy arasynda jaldanyp jūmys ıstep, tabys tabady. Bıreudıŋ sylaǧyn jasaidy. Endı bıreudıŋ temırın dänekerleidı. Söitıp jürıp balalarymyzdy kiındıremız. Tıptı sol qosymşa tabys közın esepteitını turaly da aitylyp qalady. Sonda osy ükımettıŋ bergen azyn-aulaq aqşasy bızge jetpeidı ǧoi. Äieuır bır jyrtyǧymyzǧa jamau bolǧany ras. Bıraq 84 myŋ teŋgenı tört balaǧa jetkızu qiyn»,-deidı Gülniiaz Berdıqūlova.
Jalpy, AÄK-ke qatysty keltıre bersek mysal köp. Bır bılerımız, osy järdemaqyny alyp otyrǧan analardyŋ rasymende tekserısten ürkıp qalǧany şyndyq. Oǧan sebep, bızdegı biurokratiialyq şeşımderdıŋ şamadan tys köptıgı ekenın mamandar da alǧa tartyp otyr.
Būl rette «Analitik» taldau ortalyǧynyŋ sarapşy mamany Toǧjan Şaiahmetova bylai deidı:
«Bız taiauda zertteu jürgızdık. Sonda aŋǧarǧanymyz, üide jūmys ıstemei otyrǧan äielderdıŋ 76,0 paiyzy bolaşaǧyna qatty alaŋdaidy. Sebebı olardy eldegı äleumettık jaǧdailar tolǧandyrady. Olar eldegı äleumettık tölemderdıŋ köŋılden şyqpaitynyn, ony räsımdeudegı qūjat jinaudyŋ qiyndyǧyn, är balaǧa tölenetın järdemaqy kölemınıŋ mardymsyzdyǧyn söz etken. Mūny men de qoştar edım. Men Germaniia, Gollandiia elderınde boldym. Atalmyş elderde äiel adamnyŋ ekı balasy bar ma, ol äiel jūmyssyz ba, memlekettık organdar dereu oǧan järdemaqy räsımdeidı. Bala kütımıne bailanysty ol elderde äielderge arnaiy jalaqy tölenedı. Japoniianyŋ «Bala kapitaly» atty arnaiy baǧdarlama qabyldap jaŋa tuǧan balaǧa memlekettıŋ arnaiy kapital saluy, Korei elındegı «Bala resursy» baǧdarlamalary bızge sabaq bolatyn dünie. Ättegen-aiy bızdıŋ atqaruşy bilıktıŋ mūndai ürdısterdı eskere bermeitındıgı. Bız är balaǧa 21 myŋ teŋge taǧaiyndap, onyŋ özın asqan biurokratiialyq tekserısteden ötkızıp, qanşama qūjat jinatu arqyly berıp jatyrmyz. Analardyŋ sol tekseruden qorqyp üilerıne qajettı zat ala almauy, būl nenı aŋǧartady?! Būl eldıŋ tūrmysyn tüzeuge emes, kerısınşe, eldı «jarymai kedei bolyp otyr» degenge ündeidı emes pe?! Sondyqtan bolaşaqta būǧan qatysty sauattyraq baǧyttardy qoldanu kerek dep oilaimyn» deidı.
Mamannyŋ paiymynşa, özı oqyp bılım alǧan, Germaniia men Gollandiia elderınde bala baǧyp üiınde otyrǧan äielderge balanyŋ sanyna qarai 900-1200 evro kölemınde memlekettık jalaqy tölenedı. Būǧan qosa ol elderde üş balasy bar analar qoǧamdyq kölıkterde tegın jüre alady. Sondai-aq olar kommunaldyq tölemaqynyŋ 50 paiyzyn ǧana töleidı.
«Būl elderde köp balaly otbasylarǧa arnalǧan arnaiy memlekettık äleumettık dükender jelısı bar. Ol dükenderden analar arnaiy jeŋıldık kartasy arqyly sauda jasaidy. Azyq-tülık, kiım-keşek alady. Özge elderdıŋ köp balaly analaryna degen qūrmetı erekşe. Al bızde ainaldyrǧan 21 myŋ teŋgenı san-saqqa jügırtıp äreŋ beredı. Ainalyp kelgende joǧaryda jūmsaq kresloda otyrǧandardyŋ özı sol 21 myŋ teŋgenı bır ai tügılı bır aptaǧa da jetkıze almaidy ǧoi»,-deidı ekonomist-sarapşy Toǧjan Şaiahmetova.
Qarlyǧaş Zaryqqanqyzy
"Adyrna" ūlttyq portaly
