Qazaq halqy üşın qūrban bolǧan batyrlarǧa, jyrdan tūrǧyzylǧan eskertkış.
Avtordan
Bız qazaqpyz, men qazaqpyn, sen de qazaq, ol qazaq. Qazaq üşın otqa tüsıp, janǧandar köp mazdap-aq. Tarauihta attary joq, bız bılmeitın ne kerek, Qai jerden,- dep, qai rudan,-dep, sūramaŋyz qazbalap. Bar şyndyqty jazu üşın, qolǧa aldym qalamdy. Er ǧyp ösır, qūl qylma, - dep, jasöspırım balaŋdy. Jylnamalar jylǧasynan, jyraulardai jyr jazyp, Kazaktardyŋ qylyşy salǧan, jazaiyn,- dep, jaraŋdy. Batyrlar köp qazaqta,- dep, maqtaǧanmen bolmaidy. Qazaǧymnyŋ sany öskenmen, batyr orny tolmaidy. Köp batyrdan derek te joq, kıtap ta joq jazylǧan, Qanmen jazǧan tarihtardy, bılmegenıŋ sol qaiǧy. Uaqyt şırkın tūrmaidy ǧoi, bır ornynda aialdap. Al, oquşym keldım saǧan, ǧasyrlardan aiaŋdap. Köne köz bır qariiadan, estıgen osy äŋgıme, Paryz sanap jas ūrpaqqa, berudı men baiandap. 2 Balyq aulap erke Ertıske, barǧan edım köktemde. Boztorǧailar änge basyp, qoilar jatqan bökterde. Bır qariia mal qaiyrǧan, jaiǧasty da janyma, Közın qadap kökjiekke, köp qarady ötkelge. Ömır-ötkel bılgenderge, kımder jaldap ötpedı. Qysqa ainalǧan ynjyqtardyŋ, ömırınıŋ köktemı. Bolaşaqty boljai alǧan, ūrpaq üşın qan tökken, Batyrlardan, ötken künnen, amal qanşa joq belgı. Aqsaqaldyŋ sol bır sätte, ne jatty eken oiynda. Jürdı me älde şejıre aityp, Has batyrdyŋ toiynda. Bır tylsym küş qariiany, tūŋǧiyqqa süŋgıttı, Ūmyttyryp bökterdegı, jusap jatqan qoiyn da. Tüstı me eken älde esıne, jastyq şaǧy şalqyǧan. Sūlu qūşyp, süisıngen sät, jan-düniesı balqyǧan. Mümkın, erttep kök dönenın, qiialmenen qalyqtap, Saryarqamdy aralap jür, jusan isı aŋkyǧan. Eske aldy ma jiyrma bestı, ketken kezın baǧynbai. Öksıttı me ötken künder, qalǧan qamal alynbai. Şaujaiyna jabysyp ap, jıbermeidı qarttyǧy, Qusa-daǧy jelge mınıp, jetkızbeidı saǧymdai. 3 Balalaryn, nemeresın, mümkın oilap jabyqty. Bır jūmbaq jan, jany neden, sonşamalyq qamyqty. Qaiǧysy onyŋ köp boldy ma, älde mümkın, taukymet, Maŋdaiyna äjımder de, örnek salyp alypty. Qiial kettı taudan aqqan, özendei bop gürıldep. Sol kezderı şaqyrdy älde, qolyn būlǧap, jügır,- dep. Dūǧa oqydy, bolmasa älde, tüsınıksız men üşın, Qariiamyz köp otyrdy, öz -özımen kübırlep. Ne oilady, nenı aitty, estımedım dauysyn tek. Nege sonşa qinaldy eken, tek jaqsylyq bolsyn dep. Dästürmenen atalardan, qalǧan bızge mūra bop, Sälem berdım jaqyn baryp, «Alladan nūr jausyn»,*-dep. Sälemdı aldy aqsaqal da, maǧan-daǧy nūr tılep. Baq qarasyn qaraǧym,- dep, qydyr moiynyn būrsyn,- dep. Jön sūrady:- Qaidan keldıŋ, qai rudansyŋ qaraǧym? Jalǧyz kuä Ertıs qana, aǧyp jatqan bülkıldep. -Üş jūrtymnyŋ bırı,- degen, naǧaşyma kelıp em. Barqytbeldıŋ küngeiınen, qalyŋ Naiman elınen. Atpen jürse bes kündık jer, qūs qanaty talatyn, Maǧan qymbat, sız bılmeitın, Ūrjar atty jerınen. 4 Sol bır jerde kındık qanym, tamǧan eken tamşylap. Keldım mūnda şyndyq ızdep, tūlparymdy qamşylap. Babalardan bır derek bar, sony aitpaq naǧaşym, Tarihtardyŋ qoinauynan, körsem şırkın arşyp ap. Ūly babam aq patşaǧa, qarsy şyqqan taisalmai, Tūrsa eken,- dep, qazaǧymnyŋ, şaŋyraǧy şaiqalmai. İtjekkende, Sıbırde öldı, -Qūl bolma,- dep, basqaǧa, Bır ǧasyrdai bar şyndyqty, jürdık bızder aita almai. Al, atammyz bolys bopty, Baqty degen auylda. Aqtas degen jailauy eken, Tarbaǧatai tauynda. Qyzyldar kep qyrǧyn salyp, Qytai asyp ketse de, Ol jaqta da qarailasqan, tuǧan-tuys, bauyrǧa. Qytaida onyŋ ziraty da, ızdep bıraq tappadyq. Qarasaq ta ol jaqta bız, mūraǧatty aqtaryp. Halyq jauy degen atpen, ūltşyldarym sottalsa, Egemendı el bolǧan soŋ, jatyr mıne aqtalyp. Kezder bolǧan marqasqalar, sebepsızden sorlaǧan. Zar zaman bop aspanymdy, qaiǧy būlty torlaǧan. Basqalarǧa basty imegen, babalarǧa öleŋnen, Bır eskertkış ornata alsam, erlıkke teŋ sol maǧan. 5 -Pälı,- dedı aqsaqal da, myna sözge marqaiyp. -Bılmegen soŋ tarihyŋdy, jüre almaisyŋ şalqaiyp. Sätbek atty batyrdyŋ men, ūrpaǧy edım balam-ai. Jaza almaimyn amal qanşa, qaldym mıne qartaiyp. Aqsaqal da tanysqan soŋ, aǧytty äŋgıme būlaǧyn. Talai şyndyq estıgenge, qanyq boldy qūlaǧym. Auylym menıŋ «kazak qyrǧan», jerde,- degen kezde men, Nege solai atady, - dep, aqsaqaldan sūradym. -Jas ekensıŋ söz ūǧarlyq, balam saǧan ne deiın. Tyŋdasaŋyz bolǧan tarih, bıraz syrlar tögeiın. Köpten berı şeşılmep em, aqtaraiyn bır şyndyq, Aitpaiyn,-dep, jürsem-daǧy, bülkıldeidı kömeiım. Sol bır jerdı «kazak qyrǧan», - dep ataidy bılıp qoi Aŋyz emes, bolǧan tarih, qūlaǧyŋdy türıp oi. Balyqşysyŋ, mümkın aqyn, baiandaiyn qaraǧym, Sol kezderde, sol zamanda, kazak salǧan bülık qoi. Kezder bolǧan erkın jürgen, qazaqtan baq taimaǧan. Myŋǧyraǧan malymenen, baitaq jerdı jailaǧan. Sol zamannyŋ batyrlary, erekşe bop tuylyp, Namys üşın janyn qiyp, basyn oqqa bailaǧan. 6 Köregen bop aqsaqaldar, bolaşaqty boljapty. Baq daryǧan qazaǧymdy, Qydyr-ata qoldapty. Ämeŋgerlık joldy ūstap, baǧynǧan soŋ halaiyq, Jetım degen, jesır degen, tüsınık te bolmapty. Handarymyz bır jarǧymyn, basqarypty halyqty. Şariǧattan köp ereje, basşylyqqa alypty. Bereke men tynyştyqtyŋ, ornaǧany sonşama, Bolztorǧailar qoi üstınde, jūmyrtqalap qalypty. Sol tynyştyq būzylypty, kazaktar kep auylǧa. Araq-şarap ala keptı, tynyş jatqan qauymǧa. Mas bolǧandar qyzdy körse, qyzartqan soŋ közdırın, Qyz – kelınşek küdık alyp, şyǧa almapty sauynǧa. Atamany Ermak degen, kelgen mūnda Sıbırden. Qazaǧymnyŋ bailyǧyna, közın qadap üŋılgen. Qūlqynnyŋ qūly bolǧan, jaldamaly kazaktyŋ, Mäŋgılıkke osy jerde, qalatynyn kım bılgen. Sätbek atam osy auyldyŋ, aŋşysy edı sūrmergen. Bıreulerge jalşy bolmai, aŋşylyqpen kün körgen. Toqaly menen bäibışesın, qazaq üide qaldyryp, Jasybaidan qūlja atyp, oralatyn jüldemen. 7 Qanşa kedei bolsa – daǧy, körmeptı ol bas ūryp. Ar-ūjdany eşbır jerde, körgen emes basylyp. Jas toqalyn zorlamaqşy, bolǧan kezde oraldy, Qolaŋsasy qolqa jarǧan, Ermak degen basynyp. Mūndai sūmdyq qūlaq estıp, tıptı közı körmegen. Qars airyldy kökıregı de, yza- namys kernegen. Basyn şauyp tastau kerek, eskı dästür boiynşa, Mūndai qorlyq köru degen, teŋ bolady ölgenmen. Dala zaŋy sondai qatal, ädıl bolǧan bıraq ta. Talai pende şydamaǧan, taǧdyr salǧan synaqqa. Qasym – hannyŋ qasqa joly, Jetı jarǧy jäne de, Jauap bergen şeşılmeitın, osyndai bır sūraqqa. Osyny oilap söz söiledı, qaŋǧyp kelgen kazakqa: -Qandai qazaq şydap tūrar, mynau bolǧan mazaqqa. Būl jalǧanmen jalǧap tūrǧan, jıbıŋdı men kesemın, Qinamaimyn tıptı senı, tüsırmeimın azapqa. Qazaǧymda qyzdar köp qoi, toqal maǧan tabylar. Mazdap jatqan jalyn sönse, qaitıp qaita jaǧylar. Kerdeŋ tartqan keudeŋdegı, basyŋdy men almasam, Qaldyqtaryŋ qalsa eger, keiın taǧy qaǧynar. 8 Men de ermın eŋıregen, halyq qamyn jegen em. Bıraq sendei kınäsızdı, zarlatqam joq degenmen. Sasyq teke sekıldenıp, sapsiǧanmen saqalyŋ, Qoştasady aqymaq basyŋ, keudeŋdegı deneŋmen. Beldeudegı qylyş tüstı, osy sätte oiyna. Paryzdy öte,- dep, atasy, ılıp ketken moinyna San ǧasyrlar būdan būryn, būl qylyşpen babasy, Käzzäpterdyŋ basyn alǧan, Arǧyn-özen* boiynda. Sol qylyşty batyr aldy, yza-kekpen qolyna. Jyǧaiyn,- dep, basynǧandy, özı qazǧan oryna. Ermak taǧy batyr edı , jau jasqaityn aibyny, Qoştasaryn būl jalǧanmen, keş tüsındı soryna. Ekı aiaqtan alşaŋ basyp, tūrdy kazak taltaiyp. Qoldan kelse qylyp al,- dep, tūrǧandai ma şalqaiyp. Qynnan şyqqan almas qylyş, qan saǧynǧan talai jyl, Şapqan kezde atamandy, qūlady ol jantaiyp. Aq patşany arqalanyp, jürgen kazak jaldanyp. Jyǧylsa da türegeldı, sasyq keude paŋdanyp Qaiqy qylyş jarq etkende, jerge tüsıp domalap, Būl qalai,- dep, denesız bas, kete bardy taŋ qalyp. 9 Sondai, qalqam bır oqiǧa. bolǧan eken öŋırde. Al, babamyz namys üşın, basyn tıkken ölımge. Kazaktardyŋ basyn alǧan, tarihymnyŋ kuäsı, Sol qylyşy babamyzdyŋ, ılıulı tūr törımde. Şegındırsek artqa qarai, ötken bıraz ǧasyrdy. Basqa elge qūl bolǧandar, körsetpedı – au asyldy. Qazaǧymnyŋ dalasynda, bolǧan barlyq şyndyqty, Basqa jerge tyǧyp bızden, mūraǧatqa jasyrdy. Qabanbaidai, Bögenbaidai, batyrlarym qanşama, Bala kezden sol jyrlardy, tyŋdap östık tamsana. Mınbelerge şyǧyp alyp, dūşpan joqta er bolyp, Al, bıreuler;- Batyrmyn,- dep , özeureidı sonşama. Otar bolǧan basqalarǧa, ömır-baqi qor bolar. Arlandarym qoian bolsa, dalam qalai qorǧalar. Eşqaşanda eşbır jerde, namysyŋdy jıberme, Arystandy qoi basqarsa, arystandar qoi bolar. Qiiamettı aitsam eger. kötere almas qyryq qūl. Bar bolmysty zerek köŋıl, aitpai bärın ūǧyp tūr. Qazaq körgen qorlyq azdai, Poligon,-dep atalyp, Abai atam tuǧan jerde, bomba jardy qyryq jyl. 10 Batyrlardyŋ ūrpaǧy edı, Sätbek atty esılım. Jazyp ketken jadymyzǧa, qaşap tūryp esımın. Al, osymen tämäm bolsyn, kazak qyrǧan batyrmen, Jamai alman tarihymnyŋ, jyrtyǧy men tesıgın. Syn saǧaty tuǧan sätte, bır qadam da şegınbe. Namys ūşın, Otan üşın, basyŋdy tık ölımge. Tömen etek bır äieldıŋ, namysy dep qaramai, Bar qazaqtyŋ namysy dep, bılu kerek tegınde. Dep,-aqsaqal bır kürsınıp, şaqşasyn ap qolyna. Ūmyt bolǧan has batyrdy, esıne aldy toryǧa. -Sender tügıl bız bılmeimız, qaiteiın-ai qaraǧym, Bır tarihşy söz jazbady, qazaǧymnyŋ soryna. Talai jerdı aralattym, tarih atty qaiyqpen. Ötken sondai bır zamandar, jalşysy men baiy teŋ, Äŋgımemen baiqamappyz, kün de eŋkeiıp qalypty, Qaitaiyn ,- dep, tūrdy ornynan, aqsaqalym baiyppen. Men de qaldym jaǧalauda, tereŋ oiǧa kömılıp. Jas jüregım tebırenıp, jyladym bır egılıp. Būryn-soŋdy öleŋ jazyp, körmesem de o toba, Osy jyrlar kelıp qaldy, kömeiıme tögılıp. 11 Qūldyq sezım, qūldyq sana, qalai odan saqtandyq. Kazak atyn maqtan etsek, naǧyz qūdai atqandyq. Qany sūiyq sol kazakqa, eskertkış te ornatyp, Aqsu atty qalamyzda, qūl bolǧandy maqtan ǧyp. Naǧyz hannyŋ tūkymdary, basty eşkımge imegen. Jaulasa da jarty älemdı, dın-dästürge timegen. Kazaktardy qalqan qylǧan, kniazdıktın barlyǧyn, Şyŋǧys – hannyŋ ūrpaqtary, üş ǧasyrdai bilegen. Şyŋǧys dese jarty alem, börkın şeşıp tastaityn. Bılıp jürsın ūrpaqtarym, batyrlar kım, qasköi kım. Qaryzdan da qūtylar ek, sol babaga ornatsaq, Bır eskertkış ortasynan, oiyp tūryp Mäskeudıŋ. Namys oty bır öşken soŋ, qaita jaǧu bolar mūŋ. Sol namystyŋ qaidan bıldık, qaida baryp qonaryn. Jeltoqsanda mūz aidynda, Qairattaǧy būla küş, Has batyrdyŋ erlıgınıŋ, sarqynşaǧy bolaryn. Seksen alty sol keşınde, tūǧyrda tülep qyranym, Bas köterdı qūl bolmasqa, Qairat atty ūlanym, Sūŋqar tektes sol batyrym, ölgen kezde naqaqtan, Estıgende söz taba almai, ünsız tūryp jyladym. 12 Basqa bıreu, basqa tılde, basqarǧanǧa tözbedı. Esıne älde tüstı me eken, Sätbek – baba kezderı. Basy tügıl, tızesın de, imei ketken ūlannyŋ, Jüregımde jazuly tūr, aityp ketken sözderı; -Ädılettık menıŋ jolym, oǧan kämıl senemın. Men bır būtaq, aman bolsyn, qazaq atty emenım. Erkek toqty qūrbandyqqa, şalynady qaşanda, Bar qylmysym ūltty süidım, ūltym üşın ölemın. Ūmytpadym qaida jürsem, qazaq degen zatymdy. Tu ettım men namysyma, kazak qyrǧan batyrdy, Halqym üşın ölıp ketsem, arman bolmas mende de, Tarihyma qanmen jazam, Qairat degen atymdy. Täŋır bergen myna ömır, sorym ba, älde baǧym ba. Jan berseŋ de sorly bolyp, basqalarǧa baǧynba. Eŋbektegen balamyzdan, eŋkeigen sonau aqsaqal, Osy aitqan sözderımdı, jazyp alsyn jadyna. Aqtyq sözı osyndai bop, kettı kelmes köşımen. Qoştasa almai anasymen, tuǧan-tuys, dosymen. Qairat jaily dastan jazsa, qalar edım men-daǧy, Bır eskertkış körgendei bop, tarihymnyŋ tösınen. 13 Jantyq bolǧan aqyndarǧa, talai batyr ökpelı. Sätbek batyr qazaǧymnyŋ , qyrany edı köktegı. Kazak-orys, üş ärıptı, keudesımen qarsy alǧan, Batyr jolyn jalǧastyrǧan, Qairat syndy kök börı. Şyndyq ızdep, Qabdeş, Mūhtar, talai taŋdy atyrdy. Al bıreuler:- Tarih joq,- dep, basymyzdy qatyrdy. Qūrdymdarǧa ketıp dälel, barmaq qalyp şainauda, Qoldan tarih jasaǧandar, mansap üşın satyldy. Jau joq kezde batyrlar köp, talaspaǧyn olarmen. Bügın batyr taba almadym, renjımeimın oǧan men. Jauǧa şauyp atoilaǧan, qazaǧymnyŋ qyzdary, Sätbek syndy Batyr tusa, atqosşysy bolar em!! Sögılmesın ırgeŋ senıŋ, qazaq atty ūlysym. Ūmytpaŋyz halqym menıŋ, Sätbekterdıŋ ūly ısın. Beikünä el qyrǧyn körmei, bolaşaqta qazaǧym, Tek muzeiden körse deimın, kazaktardyŋ qylyşyn. Bız bılmeitın aldymyzda, qiyndyqtar tūr taǧy, Oilap ketsem köp bolǧan ǧoi, tarihymnyŋ būltaǧy. Mūny jazǧan bılgıŋ kelse, Şyŋǧys-handai batyrdyŋ, Amalsyzdan aqyn bolǧan, jiyrma altynşy ūrpaǧy. * «Allanyŋ nūry jausyn», – arabtyŋ «Assalaumuǧaleikum», -sözınıŋ qazaqşa balamasy. * Arǧyn-özen – sıbırdegı qazırgı Argun özenı. Tamyz 2007 jyl Ekıbastūz qalasy. KÖŞPENDILER KERUENI Köşpendıden, kök börıden, tartyp tarih arbasyn. Keŋ peiıldı, ǧūn ūrpaǧy, tapqan sodan jalǧasyn. Kodeksın Qūmandardyŋ, -Qūl bolma,- dep, basqaǧa, Kültegınnıŋ tastarynda, salǧan eken taŋbasyn. Kerulenım, künşyǧysym, tyrnap eskı jarany. Künderımnen qūl bop ötken, tazartaiyn sanany. Kezderımdı saǧyndyryp, qiialmenen şaryqtap, Kök börınıŋ ızı qalǧan, aralaiyn dalany. Köne saqtan, batyrlardan, tarih jelı esedı, Kındıkterın qylyşpenen kesken eken desedı. Kümbezderı kök tıregen sarailardan artyq qyp, Kiız üidı oilap tapqan babalaryŋ keşegı. Kıl batyrlar qūryş keude, bilık aitsa tūǧyrdan. Kısımsıgen bükıl batys, jük artyna tyǧylǧan. Käp tauynan kelgen sūlu, kelın bolyp babama, Kezder bolǧan tarihymda, qūda kelgen Qyrymnan. Körsetpedı qūl bolǧandar, bastan ötken tarihty Kereksız bop kön terıdei, mūraǧatta qalypty. Küŋgırt tartqan ötkenıŋe, şam jaǧaiyn aǧaiyn, Keleşekke barar ūrpaq, körsın naǧyz jaryqty. Keregeŋnın jel kötergen, japtym talai etegın. Kelekesın, köp mazaǧyn, körmesın dep şet eldıŋ. Kün astynda köşpendıler, toiyŋ bolsa eger de, Küreŋ mınıp küldırletıp, men de kelıp jetermın. Küz Kök dönendei jele jortyp bülkıldep. Kelıp jettı küz künderı bırtındep. Küzektegı malşy auyldy mazalap, Kün kürkırep, jaŋbyr jaudy sırkırep. Küreŋqabaq kün de kettı salqyndap. Kök jüzınde jasyn oinap jarqyldap. Keruenbasy sekıldenıp qyrküiek, Kele jatyr yzǧar, suyq artyp ap. Kürsındırıp qūlan jortqan dalany. Keruen tartyp qūstar qaityp barady. Kökorai bel saǧymdai bop sarǧaiyp, Kelmes künder artyna bır qarady. Köleŋke de künnen - künge qysqaryp. Kırbıŋ tartqan köŋılderge mūŋ salyp. Keler jyly oralar,- dep, tyrnalar, Közımenen şyǧaryp sap tūr halyq. Kımder bılgen, kımnıŋ qaida tūraǧy. Köp eken ǧoi būl tylsymnyŋ sūraǧy. Ketken jazdy şyǧaryp sap qara küz, Keiuanadai qolyn būlǧap tūr älı. Jaz Jaŋbyrdyŋ kümbırıne qūlaǧyn sap. Jaz keldı köktem- qyzdy şyǧaryp sap. Japyraqtan möldırep jas tamǧanda, Janaryna jas sūludyŋ tūrady ūqsap. Jarqyldap jasyn oinap auyq - auyq. Jöŋkılıp būlt köşedı qyrdan auyp. Jel soǧyp, jusan isı mūrynǧa ūrsa, Jūparynan qalasyŋ rahat tauyp. Jadyrap kün de şyqty būltty sögıp. Jarqyrap, jer jüzıne nūryn tögıp. Jylynyp kün nūryna biık şyŋdar, Jatady qyzdyrynyp nardai şögıp. Jailau keşın saǧynbas qandai pende. Jaŋǧyrtyp taudyŋ ışın it ürgende. Jaibaraqat dem alar qoişy qauym, Jamyratyp qozy - laǧyn jasyl belde. Jyltyldap su aǧady jylǧalardan. Jaibaraqat qalmaidy tūrǧan adam. Jemıs - jidek ösırıp bau - baqşada, Jeŋgeler de jūmystan qūr qalmaǧan. Jasyl jelek jaiqalsa jer betınde. Jūmyr jerdıŋ köz toimas kelbetıne. Jymyŋdaǧan jūldyzy kök aspannyŋ, Jüz qūbylyp oinaidy köl betıne. Jaǧajaidyŋ saǧynyp kök qūraǧyn. Jastyǧymdy eske alyp kep tūramyn. Jasytpa, - dep, aqyndy küz kelgende, Jalynyp Jaratqannan köp sūradym. Köktem Köktem kelıp jerdıŋ jüzı qūlpyrdy. Ketken qūstar qaita oraldy byltyrǧy. Kökqūtanǧa üirek, qazdar qosylyp, Köldıŋ basy änge ūlasty bırtürlı. Kökoraimen kömkerıldı jer betı. Köz toimastai özgerıptı kelbetı. Kün nūrynan busanǧanda qara jer, Körınbeidı tūman basqan el şetı. Ketken kezde aspan jylap eŋkıldep. Kırpıgınen jas tamady möltıldep. Kürek - ketpen qoldan tüspei ūzaq kün, Köşe boiyn su basqanda kölkıldep. Kökqasqanyŋ şopan tartyp aiylyn. Küngei jaqtan ızdep kettı jaiylym. Kekılderın jelpıldetken köp bala, Kelteleptı jal - qūiryǧyn taiynyŋ. Ketken künder körsetpeidı qarasyn. Kelgen köktem emdemese jarasyn. Küŋgırt tartqan bal däurennıŋ bal künı, Kökjiekte saǧym bolyp barasyŋ. Ketken qysqa ökpe, nazym joq menıŋ. Keş tüsındım būl jalǧannyŋ ötkenın. Külkı bolmai basqalarǧa qazaǧym, Körse eken keler jyldyŋ köktemın. Külımdeidı kök aspanda nūrly kün. Köppen bolsyn köktem kelse tırlıgıŋ. Kökjiekke közın tıgıp, baǧdarlap, Kök börınıŋ tūqymdary tūr bügın. Qys Qoştasyp qara küzben jaŋbyr tökken. Qūba bel mūŋaiady, būlttar şökken. Quaryp qyltiǧan şöp, qūstar qaityp, Qaiyŋ, tal japyraqsyz sänı ketken. Qonaq bop qys ta keldı saǧyndyryp. Qūbylysty bır özıne baǧyndyryp. Qarbalasta qansonarǧa şyǧa almai, Qalady kei aŋşynyŋ saǧy synyp. Qasqyr soǧyp, qaqpanmen qoian alǧan. Qyzyǧyna babalarym toia almaǧan. Qanşama zaman şırkın özgergenmen, Qazaqtyŋ būl dästürın joia almaǧan. Qiqu kütıp köldeneŋ beleŋ jatyr. Qansonardyŋ tarihy tereŋ jatyr. Qos - qostan tazy ertıp jas jıgıtter, Qyrbaq qardan ız kesıp kele jatyr. Qaljyŋmenen jarasyp oiyn - külkı. Qors etıp ürıktı kenet mıngen jylqy. Qorym tasty betke alyp tūra qaşty, Qūiryǧy sala qūlaş qyzyl tülkı. Qu tülkı salǧanmenen būltalaqqa. Qūmailar quyp tyqty bır tarapqa. Qanjyǧasyn mailaǧan aŋşylarmen, Qaitaiyq bızder endı qystaq jaqqa. Qunasa jan - januar qarǧa aunap. Qarsaq jür qyr basynda tyşqan aulap. Qoi qoranyŋ jyrtyǧyn jamaiyn dep, Qoişy baiǧūs bürseŋdep qamys baulap. Qaramai qatyny men jas balaǧa. Qamysyn tasyp aldy tas qoraǧa. Qaraşa aiy qūbyldy aiaq asty, Qūtyryp qystyŋ basy bastalarda. Qys jaily bolǧanymen bastabynda. Qūpiiasy bız bılmeitın astarynda. Qart qūda Abai aitqan qaǧynady kep, Qar jauyp, boran tūryp qas qaǧymda. Qoi yqty serke bastap qūba tüzge. Qūryq ap qoişymyz da tüstı ızge. Qaiyryp bır şatqalǧa tüsırdı äzer, Qas qaraiyp qaraŋǧy tüsken kezde. Qarys azu dem berıp baraqtarǧa. Qaita - qaita dūǧa oqyp Jaratqanǧa. Qūdai qoldap qoişymyz aman – esen, Qystaǧyna oraldy taŋ atqanda. Qydyr qonar ırgeŋe baq qonarda. Qasqa aiǧyrdy bailatyp at qoraŋa. Qoŋyrqai ǧūmyr keşken qalyŋ qazaq, Qaita endı adaspasyn «Aq boranda».
