Bızdıŋ bidaidyŋ baratyn jerı joq. Jaǧdai bız oilaǧannan da qiyn...

Bügın bır taksige mındım. Rölde bır kelınşek otyr. Soŋǧy kezderı Iаndeksbekterden görı Iаndeksgülder jiı kezdesetın bolypty. Keibıreulerı qasyna bır qūrbysyn alyp, künı-tünı taksovat etetın bolypty. Mūnyŋ özı äleumettık jaǧdaidyŋ qanşalyqty özgergendıgın körsetedı. Köbısınıŋ äŋgımesı bır - küieulerı dūrys tabys tappaidy, al öz tapqandary ömırge, bala-şaǧaǧa jetpeidı. Bırazy küieulerın quyp jıbergen, qaitemız ondai masyldy dep. Jaraidy, mäsele onda emes. Osy jolǧy Iаndeksgüldıŋ osy Taldyqorǧannyŋ ırgesınde bırneşe gektar jerı bar eken. Auyl tek bidai ösırumen ainalysyp, soǧan kün köredı. Bidaidan basqa närse ösıreiın dese, suarmaly jerı joq. Byltyr bidai jaqsy şyqqan, tonnalap astyq jinaǧan. Būryn alypsatarlar kelıp, satyp alatyn, biyl alatyn adam joq. Bidaidyŋ bır bölıgın tiynǧa satsa, qalǧan bölıgı şırıp jatyr. Mūnyŋ sebebı - osyǧan deiın importqa ketken qazaq bidaiynyŋ naryǧyn tolyqtai Resei bidaiy basyp tastaǧan. Reseidıŋ bidaiyn Europa elderı satyp aludy qoiǧan soŋ, Resei ainalasyndaǧy naryqty tolyqtai öz bidaiymen toltyryp tastaǧan. Onyŋ üstıne orys bidaiynyŋ sapasy qazaqtyŋ bidaiynan joǧary, ekeuı qatar tūrsa, orystıkın alady eken. Al bızdıŋ bidaidyŋ baratyn jerı joq. Tek ırı şaruaşylyqtar ǧana qoima saldyrtyp, bidaidy büldırmei qystan alyp şyǧady. Osy ırı käsıp ielerınen ǧalymdarǧa bidaidy kögermei qystan alyp şyǧatyn arnaiy tehnologiiasy bar qoimalardy jabdyqtau boiynşa ūsynystar tüsıp jatyr eken. Al orta jäne şaǧyn şaruaşylyqtar, jylyna 20-30 tonna bidai jinaityndar bidaiyn amalsyzdan 3 ese arzan baǧaǧa satudan basqa amaly qalmapty. Ol degenımız, taza şyǧyn, jerdı jyrtyp, bidai egudıŋ baǧasyn da kötere almaidy. Sovet bilıgı tūsyndaǧydai artyq bidaidy satyp alatyn memleket te joq. Egınşılerdıŋ problemasy, tek solardyŋ problemasy ǧana. Endı myna auyldyŋ tūrǧyndary bır jyl eŋbek etıp, qaryzǧa batyp, keler jyly bidai ekpeimız deidı. Jartysy, sol qaryzyn ötep, ömırge aqşa tabu üşın, taksist bolyp ketken. Jaǧdai bız oilaǧannan da qiyn eken. Işıŋ küiıp örtenedı. Bilık synǧa şydamai, bet qaratpai, auyz aştyrtpai jer-jerde qysyp jatyr. Qatelıgın körgısı de, moiyndaǧysy da kelmeidı. Barlyq salada solai. Tek özderıne tüsınıktı baǧyt alyp, şauyp bara jatyr. Auylda bidai şırıp jatsa, qaidaǧy 9%-ǧa ekonomika ösedı? Egın egıp, ony ata käsıp qylǧandar qalaǧa qaşyp, taksist bolyp ketse, būl jospar qalai oryndalmaq? Eldı alǧa jetelei alatyn adamdardyŋ barlyǧy bilıkten şettetıldı, bilıkte jürgenderdıŋ ötırıgı kün ötken saiyn eselenıp bara jatyr, al tızgındı ūstaǧandar şyn mänınde şaruany tyndyrudyŋ ornyna arzan piarmen äuestenıp kettı. 2022 jyldan keiın tūtas zaŋdardyŋ seriiasyn qabyldap, "Zaŋ men Tärtıp" degen qaǧidatty engızıp, "Ädılettı Qazaqstan", "Jaŋa Qazaqstan", "Estitın memleket" degenderdıŋ janazasyn şyǧaryp tastady. Ana zaŋ kerek, myna zaŋ kerek dep şetınen qabyldandy. Ol zaŋdardyŋ bıreuı jūmys ıstemeidı, öitkenı sol zaŋdy alǧa jeteitın podzakonkalardyŋ özderı sol zaŋdarǧa qaişy. El ışındegı negızgı azyq-tülık közı men qory osylai qūri berse azyq-tülık tapşylyǧy men äleumettık daǧdarys qaiyrşylyq pen kedeilıkke alyp baratyny bärıne de tüsınıktı. Beldı buu dūrys ta şyǧar, bıraq közdı aşyp, aqyldy qosqan da jön bolar. Bız osy qandai memleketke ainalyp bara jatyrmyz?

Almas Junisbay