Ūlttyq qūryltaidyŋ IV otyrysynda el müddesıne qatysty igı bastamalar talqyǧa tüstı. Būl Ūlttyq qūryltaidyŋ qoǧamdyq konsolidasiiany damytatyn platformaǧa ainalǧanynyŋ dälelı. Alqaly jiynda aitylǧan oi-pıkırler men bastamalar bır kündık şara emes, el erteŋın nyǧaitatyn naqty ısterge ainalyp keledı. Burabai bauraiynda köterılgen özektı mäselelerge bailanysty el azamattary öz pıkırlerın bıldırıp jatyr.
Jüzden astam tüitkıldıŋ tüiını tarqatyldy
Rabbym Boraşov, Maŋǧystau oblysy Qoǧamdyq keŋesınıŋ müşesı, dara käsıpker, Ūlttyq qūryltai müşesı
— Ūlttyq qūryltai osymen IV ret ötıp jatyr. Ol osy uaqyt ışınde saiasi jäne äleumettık mäselelerdı köterıp, eldıŋ damuyna arnalǧan tiımdı şeşımder qabyldanatyn platforma retınde qyzmet etıp keledı. Osy joly da köp mäseleler talqylandy. Jüzden astam tüitkıldıŋ tüiını tarqatyldy. Äsırese jas ūrpaqtyŋ tälım-tärbiesı bärımızdı alaŋdatady. Eldegı dıni ahual da mäz emes, besıkten belı şyqpaǧan kışkentai balalar hidjap kiedı, sabaqqa oramalmen barǧysy keledı, oraza ūstaidy. Prezident Qasym-Jomart Toqaev terıs aǧymdar men jat ideologiialarǧa tosqauyl qoiu qajet ekenın qadap aitty. Jat dıni aǧymdardyŋ jastar arasynda, äsırese sport salasynda yqpaly küşeiıp bara jatqany da belgılı. Qazaqstanda nanym-senım bostandyǧy bar, degenmen şekten tys jügensızdık pen tärtıpsızdıkke jol beruge bolmaidy degenmen tolyqtai kelısem. Dıni ūiymdardyŋ qyzmetın retteitın qūjattar, zaŋnamany jaŋa jaǧdaiǧa beiımdeu turaly söz boldy. Sonymen qatar, äleumettık jelıdegı alaiaqtyq, telefon soǧu arqyly alaiaqtyq äreketter jasau örşıp tūr. Osyndai jaǧymsyz oqiǧalarǧa tosqauyl qoiu qajettıgı aityldy. Biylǧy jūmysşy mamandyqtar jyly boiynşa jūmysşy mamandyqtarǧa bet būru boiynşa köptegen ūsynystar tüstı. Qazır jastar joǧary bılım aluǧa ūmtylady, būrynǧy kezdegıdei käsıptık-tehnikalyq mamandyqtarǧa, peduchilişelerge eşkım barǧysy kelmeidı. Qazır elımızde naǧyz qajettı jūmysşy mamandar jetıspeidı. Mysaly auyldy jerlerde qarapaiym veterinar joq, būryn būl mamandyqty uchilişelerde oqyp kelıp, jas kadrlar auylǧa qyzmet etetın. Qūryltaida öŋırler problemasy osylai keŋınen qozǧaldy. Özım maŋǧystaulyq bolǧandyqtan aita keteiın, öŋırde auyzsu mäselesı öte özektı bolǧandyqtan bızde teŋız suyn tūşytatyn zauyt salynyp jatyr. Aimaq bilıgı halyqty auyz sumen tolyqtai qamtimyz dep otyr. Būl jergılıktı halyqtyŋ mūŋ-mūqtajyn, narazylyǧyn basady dep oilaimyn. Sondai aq Özende qalaşyq salynady, äuejai qūrylysy bastalady dep josparlanǧan. Qart Kaspii jobasy bar, Reseide soǧys bolyp jatqandyqtan Qytaidan Europaǧa tauar jöneltıletın joldardyŋ mäselesı köterıldı. Bız öz kezegımızde eldıŋ ışınde jürgendıkten Prezident aitqan tapsyrmalardy jūrtqa aituǧa tyrysamyz. Men auyldyq jerdı damytu turaly ūsynys aittym. Qazır halyq auyldyq jerden qalaǧa köptep köşıp jatyr, al ülken şaharlarda keptelıs, mektep, balabaqşa jetıspeidı, jastar üisız-küisız jür. Menıŋ oiymşa, qalalarda 20-30 qabatty üi sala bergenşe, auyldy damytu qajet. Būl kezek küttırmeitın mäsele. Jylqy ösıru boiynşa Qazaqstan aldyŋǧy oryndarda tūr eken, ony ary qarai damytuǧa mümkındık bar. Elımızdegı jylqy şaruaşylyǧy institutyn damytu qajet. Jalpy, jylqy ösıru ülken sūranysqa ie käsıp. Sondyqtan būl şaruaşylyqpen ainalysam degenderge qoldau da bar. Är qūryltai saiyn mäseleler bırtındep şeşılıp jatyr. Kelesı qūryltai Qyzylorda öŋırınde ötedı degen ūiǧarymǧa keldı. Ūlttyq Qūryltaida köterıletın taqyryptar men qabyldanatyn şeşımder el damuynyŋ jaŋa belesterıne jol aşady degen ümıt zor.
Onomastika mäselelerı boiynşa maŋyzdy şeşımder qabyldandy
Myrzabek Tuiganov, QR Prezidentı janyndaǧy QSZİ Qostanai oblysy boiynşa ökılı, aimaqtarmen jūmys bölımınıŋ bas sarapşysy
—Ūlttyq qūryltai - halqymyzdyŋ basyn bırıktırıp, ūlttyq deŋgeidegı maŋyzdy mäselelerdı şeşuge arnalǧan dästürlı jiynnyŋ zaŋdy jalǧasyna ainaldy. Būl otyrysta qabyldanǧan şeşımder eŋ aldymen, el bırlıgın saqtau men nyǧaituǧa baǧyttalǧan. Al köterıletın problemalar obektivtı türde anyqtalyp, aşyq dialogqa negızdelgen. Būl zamanaui täsılder bolyp tabylady.
Täuelsızdık alǧannan keiın elımızde onomastika mäselelerı erekşe maŋyzǧa ie boldy. Qalalar, eldı mekender, astanalar, oblystar, audandar, su qoimalary jäne basqa da nysandar men jer-su ataulary tarih, tıl jäne geografiia boiynşa mol aqparatty qamtidy. Sondyqtan onomastika salasyndaǧy jūmys memlekettık maŋyzy bar mındet. Būl QR Prezidentınıŋ IV Ūlttyq qūryltai otyrysyndaǧy söilegen sözınde taǧy bır ret rastaldy.
Ūlttyq qūryltaidyŋ maŋyzdy şeşımderınıŋ bırı – respublikalyq onomastikalyq komissiianyŋ aiasynda onomastikalyq jūmysty ortalyqtandyru boldy, onyŋ mındetterı – tarihi ataulardy qaita jaŋǧyrtu, jaŋa ataulardy bekıtu, olardy toponimder arqyly ruhani mūrany saqtap, köbeitu. Eldı mekender, köşeler jäne basqa da jer-su ataularyn özgertu mäselelerı köbınese qoǧamdyq pıkırtalastardy tuyndatady. Sebebı qabyldanǧan şeşımderdıŋ aimaqtyq jäne ūlttyq müddeler tūrǧysynan ūtymdylyǧy men negızdılıgı turaly halyqqa aqparat dūrys berılmeidı. Iаǧni nege ol ataudy özgerttık, män-jaiyn tüsındıru jaǧy kemşın bolyp tūr. Osy tüikıldı qolǧa alyp jatyrmyz. Negızı, onomastika salasynda belgılı tarihi tūlǧalarmen qatar, jalpyūlttyq qūndylyqtar da nazardan tys qalmauǧa tiıs. Memleket basşysy da osyny negızge aludy ünemı aityp jür.
Aita ketelık, Ūlttyq qūryltaida qabyldanǧan Respublikalyq onomastikalyq komissiia qūru turaly şeşım bırneşe mındettı atqarady. Bırınşıden, būl memleket tarapynan onomastika mäselelerıne qoldau körsetıp, olardy eŋ joǧary ūlttyq deŋgeige şyǧarady. Ekınşıden, ortalyqtandyru memlekettık unitarlyq prinsipınıŋ Konstitusiiada bekıtılgendıgın nyǧaituǧa yqpal etedı. Üşınşıden, Respublikalyq onomastikalyq komissiiany qūru - aimaqtardaǧy aqparattyq keŋıstıktegı jalǧan aqparattardy azaityp, qabyldanǧan şeşımderdı dūrys tüsınuge septıgın tigızedı.
El igılıgı üşın jūmys jasauymyz qajet
Bekbol Ramazan, Almaty qalasy mäslihatynyŋ deputaty
— Burabaida ötken IV Ūlttyq qūryltai elımız üşın asa maŋyzdy oqiǧa. Būl alaŋda qoǧamnyŋ türlı salalarynan ökılder qatysyp, Qazaqstannyŋ äleumettık, ekonomikalyq, saiasi jäne mädeni damuyna qatysty özektı mäseleler talqylandy. Memleket basşysy Qasym-Jomart Toqaev atalǧan jiynda aldaǧy jūmys baǧyttaryn aiqyndap, naqty tapsyrmalar berdı.
Būl qūryltai elımızdıŋ bolaşaǧy üşın maŋyzdy qadamdar jasalǧan alaŋ bolyp, Prezidenttıŋ tapsyrmalary Qazaqstannyŋ damuyna jaŋa serpın beretın şeşımderge jol aşty.
Qūryltaidyŋ basty taqyryptarynyŋ bırı - salyq jüiesın jetıldıru. Prezident zaŋnamaǧa qajettı tüzetuler engızu boiynşa tapsyrma berıp, būl qadamnyŋ ekonomikalyq tiımdılıktı arttyruǧa baǧyttalǧanyn atap öttı. Sonymen qatar, qazırgı qoǧamdaǧy jaŋa qauıpter, atap aitqanda internet-alaiaqtyq pen jalǧan psihologtardyŋ köbeiıp ketkenı turaly da söz qozǧaldy. Osyndai keleŋsızdıkterdı joiu üşın qūqyq qorǧau organdaryna tiıstı tapsyrmalar berıldı, būl qoǧamnyŋ senımın nyǧaituǧa jäne qūqyqtyq tärtıptı saqtauǧa yqpal etedı dep sanaimyn.
Kinoindustriiada da eleulı özgerıster kütılude. Prezident otandyq filmderdegı sapasyzdyq pen äleumettık maŋyzy joq kontentterge qatysty mäselelerdı köterıp, ony retteu qajettıgın aitty. Būl jas ūrpaqtyŋ tärbiesıne tıkelei äser etetın mäsele, sondyqtan filmderdıŋ mazmūnyn aldyn ala süzgıden ötkızu öte maŋyzdy.
Şekara maŋyndaǧy audandardy damytuǧa qatysty ūsynystar da talqylanyp, Memleket basşysy būl bastamany qoldady. Eldıŋ aumaqtyq tūtastyǧyn qamtamasyz etu maqsatynda osy baǧyttaǧy zaŋnamalyq özgerıster engızu qajettıgı söz boldy. Būl şaralar öŋırlerdıŋ damuyna serpın berıp, qauıpsızdıktı nyǧaituǧa septıgın tigızedı.
Jaŋa zaman talaptaryna sai elımızde sifrlandyru, jasandy intellekt jäne agroönerkäsıp salalarynda jüielı jūmystar qolǧa alynuy qajet. Prezident osy salalarda Qazaqstannyŋ mümkındıkterın keŋeitu kerektıgın atap öttı. Būl bızdıŋ elımızdıŋ jahandyq deŋgeide bäsekege qabılettı boluyna yqpal etedı.
Qorytyndylai kele, 4-şı Ūlttyq qūryltai elımızdıŋ damuy üşın maŋyzdy ärı tarihi qadamdar jasalǧan alaŋ boldy. Memleket basşysy bergen tapsyrmalardy jüzege asyru arqyly bız elımızdı odan ärı damytyp, äleumettık jäne ekonomikalyq mäselelerdı şeşuge ülken üles qosatyn bolamyz. Barşa halyqty bırıktırıp, jalpy igılık üşın jūmys jasauymyz qajet.
