İnternet-alaiaqtyqqa qarsy küres. Qazaqstandaǧy ahual jäne aldyn alu şaralary

Qazaqstanda internet-alaiaqtyqtyŋ mölşerı jyl saiyn artyp keledı. 2023 jyly 15 myŋnan astam qylmys tırkelıp, 34 623 adam zardap şektı. Alaiaqtyq äreketterden memleketke 4,1 milliard teŋge şyǧyn keldı. 2024 jyldyŋ alǧaşqy jartyjyldyǧynda osy saladaǧy qylmystardyŋ sany 9 936 jaǧdaiǧa jetıp, zalal kölemı 7,1 milliard teŋgenı qūrady. Būl ötken jyldyŋ säikes kezeŋımen salystyrǧanda 4,1 paiyzǧa artyq. İnternet-alaiaqtyq faktılerı boiynşa tırkelgen barlyq qylmystyq ısterdıŋ 56,3 paiyzyna kınälı adamdy anyqtau mümkın bolmai, joǧalǧan somanyŋ tek 11 paiyzy ǧana qaitaryldy. Būl 777,1 million teŋge somany qūraidy. ALAIаQTYQTYŊ TÜRLERI Alaiaqtar internet keŋıstıgınde türlı amaldardy qoldana otyryp, azamattardy sanaly türde aldap ketude. Olardyŋ ışınde eŋ köp taralǧan türlerıne mynalar jatady. Jalǧan bank qyzmetkerı retınde habarlasu: Alaiaqtar köbınese SMS habarlamalar nemese telefon qoŋyraulary arqyly bank qyzmetkerlerı retınde habarlasyp, şottaǧy küdıktı operasiialardy boldyrmau üşın aqşa audarudy talap etedı. Osyndai alaiaqtyqtardyŋ qūrbany bolǧandar sany jyl saiyn artyp keledı. Sondyqtan bank qyzmetkerlerı eşqaşan telefon arqyly jeke mälımetterdı sūramaidy. Fişing saittar: Būl ädıs alaiaqtar internette zaŋsyz saittar qūryp, olardyŋ kömegımen adamdardyŋ jeke mälımetterın (karta nömırı, login, parol jäne t.b.) ūrlaidy. Olar jiı özderın tanymal onlain dükender nemese bankter retınde körsetıp, paidalanuşylardy jalǧan saittarǧa baǧyttaidy. Kümändı äleumettık jelıler men jarnamalar: Äleumettık jelılerde belgısız önımder turaly jalǧan jarnamalar men satylymdar taratylady. Ädette, tölem jasalǧannan keiın, alaiaqtar satyp aluşyǧa jauap bermei, joǧalyp ketedı. Mūndai jaǧdailardan saqtanu üşın tek tanymal jäne senımdı platformalardan ǧana sauda jasau ūsynylady. SMS jäne elektrondyq poşta arqyly jalǧan habarlamalar: Alaiaqtar türlı jarnamalar men aqparattardy jalǧan sıltemelermen taratady. Olar senımdı aqparat közı retınde äreket etedı, bıraq qoldanuşynyŋ derekterın ūrlau üşın ǧana jūmys ısteidı. Būl ädısterden saqtanu üşın habarlamanyŋ jıberuşısın mūqiiat tekseru qajet.Erkebūlan Qoişybaevtyŋ aituynşa, alaiaqtyqtyŋ aldyn alu üşın ärqaşan saqtyq tanytyp, kümändı äreketterdı dereu polisiiaǧa habarlap, naqty mälımetterdı tek resmi közderden ǧana aluǧa keŋes beredı. ALDYN ALU ŞARALARY Almaty qalalyq ışkı ıster departamentınıŋ kiberqylmyspen küres basqarmasynyŋ asa maŋyzdy ıster jönındegı aǧa tergeuşısı Erkebūlan Qoişybaev alaiaqtyqtyŋ qūrbany bolǧan jaǧdaida dereu äreket etu qajettılıgın eskertedı. Onyŋ aituynşa, bırınşı kezekte aqşa alynǧan bankke habarlasyp, şotty būǧattau kerek. Sodan keiın uaqyt ötkızıp almai, polisiiaǧa habarlap, aryzdanǧan jön. Köp jaǧdaida, uaqyt ötken soŋ, alaiaqty tabu qiynǧa tüsedı. Qoişybaev jeke mälımetterdı eşqaşan böten adamdarǧa beruge bolmaitynyn, sondai-aq belgısız sıltemelerge kıruden aulaq boludy eskertedı. Äsırese, tanystaryŋyz ben tuystaryŋyz jıbergen kümändı habarlamalarǧa da saqtyqpen qarau kerek. Eger bank nemese polisiia qyzmetkerı retınde habarlassa, mūndai qoŋyraular senımsız bolyp körınse, olardy qabyldamau nemese qai mekemeden ekenın naqty sūrap, resmi şaqyrtu talap etu qajet. 2024 jyly 5 qyrküiekte Parlamenttegı joǧarǧy palatanyŋ otyrysynda senator Äsem Rahmetova Premer-ministrge internet-alaiaqtyqtyŋ köbeiıp ketkenın jäne būl mäselenıŋ Qazaqstan üşın özektı bola tüskenın mälımdedı. Ol azamattardyŋ küdıktı äreketter turaly habarlauy üşın arnaiy senım telefondary men onlain platformalar äzırleudı ūsyndy.