Osydan 74 jyl būryn Qaiym Mūhamedhanov ūstazy Mūhtar Äuezovtıŋ jetekşılıgımen Qazaq KSR Ǧylym Akademiiasynda «Abaidyŋ ädebi mektebı» taqyrybynda kandidattyq dissertasiia qorǧaǧan edı. Būl elımız üşın tarihi oqiǧa boldy, dep habarlaidy «Adyrna» tılşısı.
Ǧalymnyŋ eŋbegı Abai şäkırtterınıŋ şyǧarmaşylyǧyn, olardyŋ ädebi mūralaryn saralap, qazaq ädebietınıŋ tereŋ tarihyn ūǧynuǧa mümkındık berdı.
Odan bölek, qazaq ädebietınıŋ maŋyzdy kezeŋderıne şolu jasap, Abaidyŋ aqyndyq mektebınıŋ jan-jaqty zertteluıne negız boldy. Al sol kezdegı bilık tek bır ǧana ideologiia – marksizm-leninizm mektebın moiyndaǧan edı.
Dissertasiiany qorǧau barysynda, dissertasiialyq jūmysty qorǧaǧannan keiın de ǧalym men onyŋ ūstazy Mūhtar Äuezovke qatysty gazet betterınde qaralauşy materialdar jariialanǧan bolatyn. Komissiia qūramy «Būl dissertasiia ǧylymǧa qarsy ūstanymda jazylǧan» degen pıkırdı alǧa tartty. Mūnyŋ bärı Qaiym Mūhamedhanovtyŋ 25 jylǧa bas bostandyǧynan aiyryluyna alyp keldı.
Şekten şyqqan azaptaular – ystyq jäne suyq kamera, tyrnaq astyna ine jügırtu, basqa su tamyzu, moraldyq qysym jäne ölım jazasymen qorqytu zertteuşınıŋ erık-jıgerın syndyra almady. Ol «Abai mektebı bar» degen pıkırınen bas tartpady. Osylaişa qazır halyq maqtanyşyna ainalǧan Abai mektebın saqtap qaldy.
Aita keteiık, ǧalym 1955 jyly qamaudan bosatylyp, tolyq aqtaldy.
