AQŞ-tyŋ eŋ ırı investisiialyq bankterınıŋ bırı - Bank of America (BofA) sarapşylary «2020 jyldyŋ basynda Qazaqstanǧa teŋgenı 30 paiyzǧa qūnsyzdandyruǧa tura keledı» dep mälımdedı. Atalmyş bank sarapşylarynyŋ baiyptauynşa, Qazaqstan mūndai äreketke erıksız barady. «Eger olai etpese būl eldı ekonomikalyq tūraqsyzdyq kütıp tūr» deidı halyqaralyq sarapşylar.
Halyqaralyq sarapşylar alǧa tartyp otyrǧandai, älemdık naryqtaǧy mūnai baǧasynyŋ tüsuı, Resei rublınıŋ şegıne jete qūldyrauy, Resei men Qazaqstan arasyndaǧy sauda-sattyq bailanysynyŋ tömendeuı jäne sauda-sattyq bailanysynda baǧa tepe-teŋdıgınıŋ bolmauy mäselenı osyǧan äkelıp tırep otyr. AQŞ bankınıŋ joramalynşa, bızdıŋ ūlttyq valiutamyz biylǧy jyldyŋ soŋyna deiın qūnsyzdanyp, elde bır dollar 420 teŋgeden asyp ketuı ǧajap emes.
Al būǧan qatysty otandyq sarapşylarymyz, Ūlttyq banktıŋ teŋgenı qoldauǧa qatysty saiasatyna bailanysty otandyq ekonomist-sarapşylarymyzdyŋ bırazy «teŋgenı qoldauda jalǧyz Ūlttyq bank pen Ükımettıŋ saiasaty azdyq etedı. Älem boiynşa bırqatar elderdıŋ valiutasy tüsıp jatqanda bız teŋgenı qaşanǧa deiın tejep ūstai alar ekenbız» degen oilaryn alǧa tartyp otyr.
Būǧan qatysty ekonomika ǧylymynyŋ doktory, professor, Beisenbek Ziiabekov,
«Qazır Ūlttyq bank aqşa-nesie saiasatyn rettei alyp otyr. Degenmen, devalvasiiany boldyru nemese boldyrmau tek qana Ūlttyq banktıŋ qolynda tūrǧan joq. Bılesız, körşıles Resei rublı kün saiyn qūnsyzdanuda. Älemde şikızat baǧasy tüsude. Älem boiynşa bırqatar elderdıŋ ūlttyq valiutasy qūnyn tüsırdı. Osylaişa şikızat baǧasy tömendep, eksporttan tüsetın dollar kölemı şektelıp otyrǧan kezde, teŋgenıŋ baǧamyn tejep ūstau – bızdıŋ altyn-valiuta qorymyzǧa qauıp töndıretın jait. Osy uaqytqa deiın Ūlttyq bank teŋgenıŋ qūnyn ūstap tūrdy. Endı būdan ärı ūstap tūruǧa mümkındık te bolmai qala ma dep oilaimyn. Öitkenı älemdık ekonomikalyq ahualdyŋ qiyndai tüsetını barşaǧa belgılı.Sondyqtan bız teŋgenı uaqytşa ǧana tejep ūstap tūra alamyz. Bız şikızatqa täueldı el bolǧandyqtan, şikızat baǧasy tüsken saiyn bızge keler tüsımnıŋ de azaiatyny mälım. Al mūnyŋ arty ūlttyq valiutamyzdyŋ qūnsyzdanuyna aparyp soqtyratyny dausyz»,-dedı.
Jalpy, teŋge baǧamyna qatysty qarjyger Arman Musinnıŋ paiymdauynşa, eger aldaǧy ekı aida älemdık naryqta mūnai baǧamy 65 dollarǧa köterılıp, Resei rublı eŋse tıkter bolsa, sondai-aq Qazaqstan naryǧynda rubl 5,2 teŋgenıŋ kölemıne köterıler bolsa, onda Ūlttyq bank teŋgenıŋ baǧamyn 380-388 teŋgenıŋ aralyǧynda ūstap tūra alady.
«Bıraq, keşelı berı halyqaralyq Ekonomikalyq damu ortalyǧynyŋ sarapşylary mūnai baǧasynyŋ arzandauyna qatysty Reseidıŋ 2020 jyly biudjet kölemı taǧy da de azaiatynyn, rubldıŋ baǧamy taǧy da 20 paiyzǧa qūnsyzdanuy mümkın ekenın qūlaqqaǧys jasady. Mūndaida teŋgenıŋ 30 paiyzǧa devalvasiialauǧa tura keledı»,-deidı qarjyger.
Būl rette ekonomist-ǧalym Beisenbek Ziiabekov:
«Reseidıŋ Ortalyq bankıne rubldı tejep ūstap tūru arzanǧa soǧyp tūrǧan joq. Bızdıŋ ekonomikamyz Reseige bailanyp tūrǧandyqtan būl jerde Reseidıŋ valiutasynyŋ qūnsyzdanuy bızge äser etpeidı deuge negız joq. Äzırge Ūlttyq bank teŋgenıŋ baǧamyn qalypty ūstap tūra alady. Bıraq būl uaqytşa qūbylys. Bızdıŋ ekonomikamyz tıkelei mūnaidan tüsetın tüsımmen tolyǧyp otyrǧandyqtan būl jerde bız älemdık mūnai baǧasyna qatysty, elge tartylyp jatqan investisiialarǧa qatysty da boljam jasaǧanymyz abzal. Eger bolaşaqta mūnaidan tüsetın tüsım artsa teŋge baǧamy da nyǧaimaq, tüsım azaisa onda teŋgenı devalvasiialauǧa tura keledı. Būl endı barşaǧa belgılı jait. Al qazır bız el ekonomikasyn dollardan aryltuǧa, Ūlttyq qordan qarjy bölıp otandyq öndırıstı qoldauǧa, syrttan investisiia tartuǧa küş salyp jatyrmyz. Eger mūnyŋ barlyǧy sauatty, oryndalsa, bız daǧdarystan ūtyp şyǧuymyz da mümkın. Sondyqtan qordan bölıngen qarjyny qataŋ baqylauda ūstap, ärbır salany qoldauǧa beiıl tanytqanymyz jön...
Qarlyǧaş Zaryqhanqyzy, "Adyrna" ūlttyq portaly
