Keşe Resei prezidentı Vladimir Putin «köp balaly otbasyna salynatyn salyq mölşerın azaitu kerek. Iаǧni, būdan bylai köp bala – az salyq» degendı ūstanamyz dedı. Būǧan qosa Putin üşınşı bala tuǧan analarǧa bırjolǧy tölemdı de köbeitu kerektıgın basa aitty.
Osy arada aita ketu kerek, Reseide üşınşı balaǧa bırjolǧy tölem 450 myŋ rubl, teŋgege şaqqanymyzda 2 mln 250 myŋ teŋge kölemınd bır jolǧy tölem berıledı. Būǧan qosa üş balasy bar otbasyna Reseide 10 sotyq jer telımın nemese onyŋ aqşalai ekvivalentın beredı. Ekınşı bala üşın 270 myŋ rubl – 1 mln 442 myŋ teŋge berıledı. Reseide 2012 jyldan berı üş jäne odan köp kämeletke tolmaǧan balalary bar ana köpbalaly ana atana beredı. Sanamalasaq, mūndai mysaldar köp. Irgemızdegı Özbekstan, Äzırbaijan elderı de ömırge bala äkelgen analaryna barynşa qūrmettı jasap-aq jatyr.
Al bızde qalai? Bızde naq qazır köp balaly analarǧa bala basyna berılıp jatqan 21 myŋ teŋgenıŋ aptyǧy basylmai-aq, Ükımet 2020 jyldan bastap köp balaly otbasylarǧa järdemaqyny köbeitıp, tabysy az otbasylarǧa berıletın atauly äleumettık kömek beru täsılın özgertudı ūsyndy.
Eŋbek jäne halyqty äleumettık qorǧau ministrı Bırjan Nūrymbetov «2020 jyldyŋ 1 qaŋtarynan bastap balalary 18 jasqa tolmaǧan köp balaly otbasylarǧa tabysyna qaramastan 42 500 teŋgeden 73 375 teŋgege deiın (109-187$) järdemaqy berıledı. Är balaǧa şamamen 10-11 myŋ teŋgeden esepteledı. Järdemaqynyŋ naqty kölemı öŋırlerdıŋ erekşelıkterıne qarai özgeredı»,-dedı. Eŋbek jäne halyqty äleumettık qorǧau ministrı Bırjan Nūrymbetovtıŋ aituynşa biyl toǧyz aida atauly 412 myŋ otbasyǧa nemese 2 million 138 myŋ adamǧa atauly äleumettık kömek berılgen. Onyŋ 73 myŋy atauly äleumettık alu üşın tabysyn "jasyrǧany" belgılı bolǧan.
Ükımet müşelırınŋ paiymynşa būǧan qatysty Qazaqstan da köşten qalmai, ana men balaǧa barynşa qūrmet körsetuge tyrysyp-aq jatyr. Bız osyǧan orai bırqatar köp balaly analarmen de pıkırlesıp kördık. Baǧamdasaq, bızdıŋ elde köp balaly anadardyŋ jaǧdaiy aitqandai anaǧūrlym jaqsy emes. Būl rette Almaty qalasy, Jetısu audandyq «Köp balaly analar» Odaǧynyŋ müşesı Rabiǧa Aqanovanyŋ aituynşa, köp balaly anaǧa berıletın järdemaqy tıpten aituǧa da kelmeitın dünie.
«Men 9 balanyŋ anasymyn. Köp balaly ana atanyp, altyn alqany öŋırıme taqtym. Keide janym qysylǧanda sol altyn alqany alyp alyp lombardqa ötkızgım keledı. Bıraq ony lombardtar da almaidy. Sebebı synamasy joq, taza altyn ekenıne de kümän köp. Kezınde Keŋes ökımetı kezınde jaryq, su, jolaqysy köp balaly analarǧa tegın boldy. Mūnymen men Keŋes ökımetın aŋsap otyrǧan joqpyn. Sol Reseide 4 balaly analarǧa tegın üi beretın memlekettık qor bar eken. Al bızde 21 myŋ teŋgenı bergenderın jyr qylady. Ol järdemaqyny räsımdeu üşın qanşama qūjat jinauyŋ kerek?! Ony jūmys ısteitın äielderge bermeidı. Kırısıŋ köp dep. Al jūmyssyz otyrǧan äielderge är balaǧa berıletın 21 myŋ teŋge bır aiǧa jete me?! Ministrler özı sol 21 myŋ teŋgenıŋ tüskı asyn ışe me eken?!»,-dedı Rabiǧa Aqanova.
Al būl rette sarapşy maman Toǧjan Şaiahmetova qazırgı qoǧamda köp balaly analar naqty qoldaudy qajet etetının alǧa tartty.
«Qaida barsaŋ köp balaly analardyŋ mäselesı şyǧady. Tört-bes balasy bar analar qazır ne bala kütımımen üide otyra almaidy, ne emın-erkın jūmysqa şyǧa almaidy. Sebebı balasyna qaraityn eşkım joq. Bızdıŋ elde balalaryn jalǧyz tastap, qamap ketıp jūmys ıstep jürgen analar qanşama?! Öz basym, «bızdegı bala kütımen bailanysty dekrettık järdemaqyny 3-4 jasqa deiın ūzartu kerek»dep esepteimın. Bala anasynyŋ kütımınde bolsa ǧana qauıpsız bolady. Sondyqtan ükımet osy jaiyn eskerse deimın. Bala 3 jasqa tolǧanşa dekrettık järdemaqy eseptelıp, ailyǧynyŋ 40 paiyzy anasyna tölenıp otyratyn bolsa, mūndai mäseleler bolmaidy Mäselen, Gollandiiada bala kütımıne bailanysty järdemaqy 6 jasqa deiın 250 euro tölenedı eken. Tıptı ırgemızdegı Özbekstannyŋ özınde bala kütımen bailanysty järdemaqy ekı jasqa deiın tölenedı. Ūlybritaniiada 10 jasqa deiın 105 euro tölenıp otyrady. Estoniiada da tura osylai. Al bız 1 jasqa deiın berıletın bolmaşy järdemaqy men «2020 jyldan bastap elde är bala basyna 10-11 myŋ teŋge tölenedı» dep analardy emeksıtemız. Būl bolmaşy teŋgeler analardyŋ problemasyn şeşe almaitynyn atqaruşy bilık bılmeidı emes, bıledı ǧoi?! Bıraq bıle tūra sony sezıngısı kelmeitını qoǧamǧa qauıptı»,-deidı Toǧjan Şaiahmetova.
Qarlyǧaş Zaryqhanqyzy,
"Adyrna" ūlttyq portaly
