Kedei-kepşıktı bır ǧana ministrlık baiyta almaidy

3793
Adyrna.kz Telegram
https://adyrna.kz/content/uploads/2019/12/kedej.jpg
BŪŪ-nyŋ esebınşe, Qazaqstan özın damyǧan elderdıŋ sanatyna qosu üşın qazırgı äleumetıne körsetıp otyrǧan atauly äleumettık kömek türın 5 esege arttyruy kerek. Sebebı Qazaqstanda atauly äleumettık kömekke zäru, tūrmysy tömen otbasylardyŋ sany resmi statistikaǧa qaraǧanda basqaşa. Mamandardyŋ baiyptauynşa, bızdegı ekonomikanyŋ jauy jalǧan esep beru. Qazır bız «elde atauly äleumettık kömekke mūqtaj 504 myŋ adam bar» dep eseptep otyrmyz. Bıraq artynşa qaisybır derek közderınen mälım bolǧandai, eldegı kömekke mūqtaj jandardyŋ sany 2 mlnnan asyp jyǧyldy.  Sala mamandary «2 mln mūqtaj adam bar» degendı rastaidy. «2014 jyldan berı qalyptasyp otyrǧan älemdık ekonomikalyq ahualdar bızge äser etpei qoimady. Resei men Batys arasyndaǧy sanksiialar salqyny bızge eş äser etpeidı dedık. Bıraq äser ettı. «AQŞ-tyŋ ūstanǧan saiasaty da Qazaqstandy ainalyp ötedı» degender boldy. Bıraq teŋgemız qūnsyzdanyp, dollar qymbattaǧaly äleumettıŋ jaǧdaiy da abdyrai bastady. 2019 jyl ekonomikalyq daǧdarys tereŋdei tüsedı. Dollar men teŋge qarym qatynasyndaǧy tūraqsyzdyq biyl da oryn alady. Qymbatşylyq dendeidı. Sondyqtan bızdıŋ esebımızdegı atauly äleumettık kömek alatyn 504 myŋ adam ǧana bar deu aqylǧa symaidy. Qazır derekter elde 2 mlnnan astam adamnyŋ äleumettık kömekke mūqtaj ekenın körsetıp otyr. Osy arada naqtylyq qajet. Jalǧan  esep jürgızuge bolmaidy»,-dedı «Analitik» saraptau ortalyǧynyŋ ekonomist-sarapşysy Toǧjan Şaiahmetova. Sarapşynyŋ aituynşa, Qazaqstannyŋ halqy qazırdıŋ özınde 30 paiyzǧa kedeilenıp qaldy. Būl rette maman «Qymbatşylyq qysyp jatqanmen jalaqy köterılgen joq. Äleumettık tölemderge azadaǧan üsteme qosyldy. Teŋgenıŋ älsıreuınen qazır zeinetaqy qoryndaǧy qarjyny da infliasiia jep qoidy. Sondai-aq halyqtyŋ teŋgemen jinaǧan qarjylary da infliasiiaǧa jūtylyp jatyr. Mūny moiyndau kerek. Järdemaqy men äleumettık tölemge 2000-3000 teŋgenıŋ ainalasynda üsteme qosu halyqty qymbatşylyqtan alyp şyqpaidy. Sondyqtan būl arada naqty-naqty şeşımder qabyldanuy tiıs» deidı maman. Mamandardyŋ aituynşa, äleumettık tölemder mäselesıne kelgende memlekettık kömekten bölek qosymşa  äleumettık-qoǧamdyq qorlar qūrylǧany dūrys. Būǧan qatysty ekonomika ǧylymynyŋ doktory Jūmadılda Baiahmetov «Tūrmysy tömen halyqtyŋ äleuetın köteruge qatysty düniejüzınde köptegen täjıribeler bar. Mysaly, Singapur elınde tūrmysy tömen otbasylardy äleuemttık qorlar arqyly bizneske tartu jaqsy jolǧa qoiylǧan. Būl elde jaǧdaiy tömen otbasy sol qorlarǧa baryp tırkeledı.  Ol qor jaŋaǧy otbasyn qamqorlyǧyna alyp jūmyspen qamtuǧa, balasyn oqytuǧa, tıptı mikronesiemen qamtuǧa da jaǧdai jasaidy. Osy tärızdı äleumettık-qoǧamdyq qorlar bızdıŋ elımızde de qūryluy qajet. Bızdegı türlı şaǧyn nesie ūiymdary äleumettık az qamtylǧan otbasylarǧa nesie beru jaǧyn mülde oiǧa da almaidy. Al Malaiziia, Finliiandiia, Germaniia tärızdı elderde 1 % üstemaqymen jaǧdaiy tömen otbasylarǧa köpjyldyq nesie beru jüiesı qalyptasqan»,-dedı Jūmadılda Baiahmetov. Mamannyŋ aituynşa, tūrmysy tömen adamǧa az paiyzben nesie beru olarǧa ülken mümkındık aşar edı. «Qolyna qarajat tigennen keiın olar belgılı bır käsıppen şūǧyldanuy  da mümkın» deidı ol. «Tūrmysy tömen otbasylardy baspanamen qamtu, arzan nesiemen qamatamasyz etu, jūmysqa ornalastyru jaǧyn sol qor moiynyna aluy tiıs. Mäsele tek järdemaqy berumen şektelıp qalmauy kerek. Järdemaqy qūr jūbatudyŋ bır türı ǧana. Aş qaldyrmaudyŋ bolar bolmas tetıgı. Eldegı kedei-kepşıktı bır ǧana ministrlık baiyta almaidy. Sondyqtan jaŋaşa tetıkterdı qarastyru kerek. Könergen täjıribenıŋ yqpalynan şyǧu kerek. Jaŋaşa zamanaui täjıribe engızu kerek»,-dedı Jūmadılda Baiahmetov.

Qarlyǧaş ZARYQHANQYZY,

«Adyrna» ūlttyq portaly  

Pıkırler