Keşelı berı elımızdegı bırqatar janarmai beketterınde janarmai baǧasy qymbattady. Būǧan sebep ärine 2020 jyldan bastap janarmai aksizı iaǧni janarmai salyǧynyŋ 10 -12 teŋgege ösırıluı. Bızde nege jyl saiyn janarmai qymbattai beredı? Endı Ükımet biudjettıŋ büiırın janarmai aksizın qymbattatu arqyly toltyruǧa köştı me?
Ekonomika ǧylymynyŋ doktory, prfessor Jaŋabai Aldabergenovtyŋ aituynşa, qazır körşı Reseidıŋ özı janar-jaǧarmai önımın ışkı naryqta ünemdep jūmsap otyrǧan tūs..
«Reseidıŋ mūnai gaz öndıruşılerınıŋ prezidentı Genadii Şmal naryqta janar-jaǧarmaidy barynşa ünemdep paidalanu kerektıgın jiı aityp jatyr. Tıptı köktem şyǧa Reseide janarmai baǧasy 10-15 paiyzǧa qymbattaitynyn da jasyrmady. Sondyqtan Resei mūnai önımderın pailanuǧa äleumettık norma engızudı de josparlap otyr. Äleumettık az qamtylǧan otbasylarǧa arnap talondar şyǧaru, künıne 50 şaqyrym jüretın kölıkterge 150 litrge deiın ǧana janarmai beru mäselesı qazır Reseide qatty talqylanyp jatqan tūs. Jalpy, Qazaqstan janar-jaǧarmai naryǧyndaǧy 40 paiyz tapşylyqty Resei arqyly tolyqtyrady. Al körşı eldıŋ janar-jaǧarmaiyn özıne jetkıze almai ünemdei bastauy bızge de äser etetını dausyz.»,-dedı ekonomist-ǧalym Jaŋabai Aldabergenov.
«Bıraq bızge tapşylyq oryn alady. «Önım qymbattaidy» dep otyruǧa taǧy bolmaidy. Mūnai kenışterın kürdelı jöndeuden ötkızu zaman talaby» desedı mamandar Būǧan qatysty mamannyŋ aituynşa, bızdegı mūnaidan janar-jaǧarmai aludyŋ tehnologiialyq ädısı jetıluı üşın zamanǧa sai kürdelı jöndeuler jürgızılgenı dūrys.
«Bız ünemı janar-jaǧarmai tapşylyǧymen betpe-bet kelemız. Qazır älemdık naryqta mūnai baǧasy bürynǧydai qymbat emes, bıraq Qazaqstandaǧy janar jaǧarmai önımı sol qymbat küiınşe qalyp otyr. Sebebı bızdıŋ mūnaidan önım alu tehnologiialyq äleuetemız tömen. Osy tehnologiialyq bazamyzdy jetıldırgende benzin baǧasy da tūraqtalatyn endı»,- deidı ǧalym Jaŋabai Aldabergenov.
Joǧaryda söz etkenımızdei, qazır Reseide janarmai tapşylyǧy tuyndap otyr. Sebebı körşı el de bıraz kenışterın mūnai öŋdeitın zauyttaryn modernizasiialaudan ötkızudı josparlap otyr. «Al mūndaida bızge Qytai kömekke kele aluy äbden mümkın» deidı mamandar.
«Bızge janar-jaǧarmai naryǧynda Reseige degen täueldılıkten arylu üşın Qytaimen aradaǧy ärıptestıktı nyǧaitu kerek. Qazır Qytai investorlary elımızdıŋ ken oryndaryna köptep investisiia saluǧa beiıldı. Osy oraida bızdıŋ Qytaimen aradaǧy kelısım bar. Būl kelısım boiynşa Qytai tolling jüiesımen öz mūnaiymyzdy qaita öŋdep özımızge arzanǧa satuy üşın bız ol elge 1 mln tonna mūnai aidaimyz. Qytai elı ony Qazaqstanǧa qaita öŋdep arzanǧa satuy tiıs bolatyn. Degenmen būl mäsele älı tolyqqandy şeşıle qoiǧan joq. Sebebı Pavlodar mūnai öŋdeu zauytynyŋ tehnologiialyq auqymy tek Sıbırdıŋ jeŋıl mūnaiy öŋdeuge negızdelgen. Pavlodarǧa Sıbırdıŋ ken ornynan tıkelei arnaiy qūbyrlar tartylǧan. Al Qytai men aradaǧy tolling jüiesın şeşu üşın qūbyrlar tartu jaǧy basy aşyq mäsele küiınde qalyp otyr. Osylaişa tehnikalyq äleuetımız jaramsyz bolyp otyr. Bolaşaqta osy mäsele şeşılse, janarmai tapşylyǧy da, qymbatşylyǧy tuyndamas edı. Sondyqtan bızge keleşekte Qytaidyŋ investisiialyq äleuetın osy mäselenı şeşuge paidalanu kerek bolady»,-deidı ǧalym Jaŋabai Aldabergenov.
Qarlyǧaş ZARYQQANQYZY,
«Adyrna» ūlttyq portaly
.
