"Sifrly Qazaqstanda, diplom satatyn sapasyz oqu oryndary bolmauy kerek. Eldegı talantty balalar şetel asyp, bılım ızdep ketpeuı üşın bız eldegı oqu oryndaryn talapqa sai etıp, oqu bazasyn halyqaralyq talapqa sai jetıldırgenımız abzal",- deidı mamandar.
Būl mäsele jaiynda Ükımettıŋ keŋeitılgen otyrysynda prezident Qasym-Jomart Toqaev ta köterıp diplom satumen ainalysatyn joǧary oqu oryndary turaly aitty.
«Bız mūǧalımderdıŋ jalaqysyn 25 paiyzǧa köterdık. Ministrlık bılım beru baǧdarlamasaryn jaŋartumen, sondai-aq joǧary oqu oryndarynyŋ akademiialyq derbestıgın arttyrumen ainalysuda. Biznes pen jūrtşylyqpen dialog ornatyldy. Endı Bılım jäne ǧylym ministrı men jergılıktı atqaruşy organdar osy mındetterdı dūrys atqaruy tiıs. Qazırgı taŋda elımızde bılıktı ūstazdardyŋ tapşylyǧy aiqyn sezılıp otyr. Mamandardyŋ jasy ūlǧaiǧan saiyn olardyŋ ornyn basatyn laiyqty mūǧalımder jetıspei jatyr. 330 myŋ mūǧalımnıŋ 27 paiyzy – zeinet jasyn jaqyndaǧan nemese jetken azamattar. Sondyqtan, qalyptasqan jaǧdaidy tübegeilı özgertuımız kerek. Bızge jaŋa talaptarǧa sai mūǧalımderdı daiarlaityn joǧary oqu oryndary qajet. Diplom satyp, joǧary bılımnıŋ bedelın tüsıretın jekemenşık oqu oryndarynan bırjolata qūtylu kerek, - dedı Memleket basşysy.
Memleket basşysy būl mäselege osymen ekınşı ret oralyp otyr. Osyǧan deiın, 2019 jyldyq jeltoqsan aiynda jastar jylynyŋ jabylu jäne erıktıler jylynyŋ aşylu saltanatynda «Taǧy bır maŋyzdy mındet bılım sapasyn jäne qoljetımdılıgın arttyru bolyp otyr. «Atameken» ŪKP derekterıne säikes, bügınde JOO tülekterınıŋ şamamen 60 paiyzy mamandyǧy boiynşa jūmysqa ornalasa almaidy. Būl bızdıŋ bılımnıŋ sapasyn bıldıredı. Jastar oqyp jürıp äsırese özınıŋ beiınıne tän emes salada jūmys ısteitındıgın bılemız. Aqşa tabu – būl jaqsy. Bıraq, mümkındıgınşe özınıŋ mamandyǧy boiynşa aqşa tapqan jön. Soǧan sai olardyŋ oquy men eŋbek qyzmetı parallel älemde damidy», - degen bolatyn.
Sarapşylar būl mäselege kırıspesten būryn jan-jaqty pysyqtap alu qajettıgın aitady: Qazır ekonomikadaǧy memlekettıŋ ülesın barynşa azaituǧa basymdyq berılgen. Odan bölek, Qazaqstandaǧy eŋ ırı oqu oryndary KİMEP nemese QBTU, Nazarbaev –Universitettıŋ qūryltaişylary memleket degenge eşkım senbeidı. Demek, mäselege osy qyrynan kelsek, osy künge deiın memlekettıŋ ekonomikadaǧy ülesın azaitu baǧytyndaǧy äreketımızdı joqqa şyǧaramyz.
Olardyŋ bärı jeke menşık segmenttıŋ subektılerı.
Qazaqstanda barlyǧy 132 joǧary oqu orny bar. Onyŋ 65-ı jekenıŋ ielıgınde. Bılım salasynyŋ sarapşylary arasynda universitetterdı qysqartu jūmysy aldymen jekemenşık JOO-lardan bastalatyny turaly boljam bar.
Sarapşylar mūndai ürdıs älemdık täjıribede bar ekenın aitady. Mysaly, 2018 jyly 2018 jyldyŋ aqpanynda «Kommersant» gazetı Reseidegı JOO-lardyŋ jartysy jūmysyn toqtatqanyn, iaǧni joiylǧanyn jazdy. «Reseidegı joǧary oqu oryndary men olardyŋ filialdar sany üş jyl ışınde şamamen 1097 ūiymǧa qysqardy», delıngen maqalada.
Resei Federasiiasynyŋ Joǧary bılım jäne ǧylym ministrlıgınıŋ basşylyǧy habarlaǧandai, «tazartu jūmysy» sonymen aiaqtalǧany aitylǧan.
Akademik Ädıl Ahmetov bızge bıldırgen pıkırınde memleket būl rette maman daiyndau jäne sapa mäselesıne köŋıl bölıp otyrǧanyn aitady. Qazırgı aqparatty tehnologiia zamany, damu deŋgeiı qazırgı qoldanystaǧy mamandyqtardy robotpen almastyruǧa bolatynyn aityp jatyr. Qazırgı JOO qabyrǧasynda daiyndalyp jatqan mamandardyŋ basym köpşılıgın qazırdıŋ özınde robottar almastyryp jatyr.
«Memleket basşysy Qasym –Jomart Toqaev qoǧamdy jaŋa zamanǧa daiyndaudy mamandyqtarǧa degen közqastardan bastau qajettıgın osyǧan deiın aitqan. Būl ūsynys sonyŋ jalǧasy dep bılemın» deidı akademik.
Akademik osy rette aqparatty tehnologiia barlyq salaǧa dendep enıp kele jatqanyn aitty. Tıptı auyr otalardyŋ osy lazerdıŋ komegımen jasalady. Tıptı adamnyŋ qan tamyrynyŋ soǧuy arqyly onyŋ ötırık nemese ras aityp jatqanyn anyqtai alady. Sol sebeptı JOO-lar etek-jeŋın jiyp, jaŋa talaptar men sūranystarǧa beiımdeludı bügınnen bastau kerek.
Sarapşy Toǧjan Qojalieva memleket basşysynyŋ ūsynysy qajettılıkten tuyp jatqanyn aitady. Sebebı qazaqstandyq JOO-ǧa degen sūranys deŋgeiı tömendep ketken. Talantty balalar eldegı emes, şeteldegı ataqty JOO-larǧa basymdyq beredı.
«Adamzat demografiialyq daǧdarysty bastan keşıp jatyr. Ötken jyly eŋ tömengı şektı balmen JOO-nyŋ grantyna ie bolǧandardy közımız kördı. JOO-bılımı qazırgıdei kez kelgen adamǧa qoljetımdı bolmau kerek. Sol sebeptı qaptaǧan JOO-dy süzgıden ötkızu bızdıŋ osy saladaǧy mümkındıkterımızdı şaşyratyp almauǧa kömektestedı» deidı ol.
Sonymen, ūsynys aityldy: Jekemenşık JOO-y qysqartyldy. Sodan keiıngı äreket ne boluy kerek!
Memleket būl maqsatqa evoliusiialyq jolmen keluı tiıs deidı mamandar. Demek, jeke menşıktegı joǧary oqu ornyna byltyr qabyldanǧan tülek qolyna diplomyn alǧanşa oqu ornynyŋ qysqaryp ketuıne jol beruge bolmaidy. Mūny sol oqu ornyna bölınetın grant sanyn qysqartudan bastap, ony tülekterıne sūranys joǧary oqu oryndaryna böluden bastau kerek.
«Bız jaŋa mamandardy daiyndaudy asyǧystyqqa jol bere almaimyz. Qazaqstandaǧy sifrlandyru baǧdarlamasynyŋ alǧaşqy nätijelerıne qarap, bıraz jaittar anyqtalady. Sondyqtan būl jūmysty memlekettegı ekonomikany sandyq jüiege köşumen bırge jürgızuge bolady. Qandai mamandyqtardyŋ sūranystan tüsıp qalatynyn sifrlandyru nätijesı körsetedı» deidı Toǧjan Qojalieva.
Rauan ILİIаSOV,
«Adyrna» ūlttyq portaly
