Qazaqstandaǧy qazırgı dıni jaǧdai qalai? Qandai aǧymdar küş alyp tūr, qandai toptardan, adamdardan qauıptenuge bolady? Osy jäne özge de mäseleler töŋıregınde belgılı dıntanuşy Tūrarbek Qūsaiynov bylai dep oi tolǧaidy:
Qazaqstandaǧy dıni ahualǧa keletın bolsaq Qazaq qoǧamynda Saudiialyq säläfizmmen bastary bır qazanǧa simai Abai,Şäkärım t.b siiaqty tūlǧalardyŋ atyn jamylyp otyrǧan şiǧalyq-sopylyq toptardyŋ eŋ qauıptı ekenın basa aitqym keledı.
Mysaly Kemal Atatürıktıŋ progressivtı reformalaryna öte köp qarsylyq körsetken Osman halifatynyŋ myŋdaǧan sopylyq aǧymdary edı.
Kerek deseŋız 18 -ǧasyrdaǧy Osman halifatynan bölınıp şyqqan Saud patşalyǧynyŋ negızın qūraǧan Mūhammed Abdul Uahhabtyŋ ruhani ūstazy ibn Teimiia men ibn Qaiim da sopylyqty nasihattap "as sufiia ual fuhara" jäne "Madaridju Ssalikin"
t.b degen fundamentaldı dıni kıtaptar jazǧan.Al täŋırşılder turaly aitar bolsaq Qazaqstan men Orta Aziiada köşpendı ata-babamyzdyŋ İslamǧa deiıngı tabiǧatqa tabynǧan (ot,su,kün,ai,jer t.b) panteistık dünietanymdy agressivtı türde nasihattap jatqan qytaişyl toptar ekenı de jasyryn emes. Sinkrettı parsy mädenietınıŋ ökılı diuana-missioner (paiǧambar äuletınen mys ) qoja Ahmet Iаssaui keibır şyǧystanuşylardyŋ pıkırınşe şiǧalyq -sopylyq aǧymnyŋ müşesı ekenı de aitylady. Qazaqstandaǧy müftiiat uaǧyzşylary men dıntanuşylardyŋ aityp jürgenındei säläfizmnıŋ baisaldy/radikal türı bolmaityny siiaqty,sopylyq-şiǧalyq aǧymdardyŋ da jūmsaq iaki agressivtı formasy bolmaidy.Oǧan dälel älemdegı terorristık ūiymdar men ekstremistık toptardyŋ barlyǧy derlık sopylyq tariqattar .Mysaly atap aitsaq ataqty Hasan al Banna qūrǧan " mūsylman bauyrlary",Aiman az Zauahiri basşylyq etken " Al Qaiida ual djihad"," Taliban"," İslam djihady" ," Hamas"," Hizbut-tahrir"," Tabliǧ jamaǧaty " taǧy da basqa ekstremistık toptardyŋ 90 paiyzy sopylyq joldy ūstanatyndar. Al Qazaq elıne kelsek atyşuly sopy-zıkırşıler ūiymynyŋ basşysy İsmatulla basqarǧan top belgılı qūqyqqorǧauşy, ūltşyl azamat Serıkjan Bıläştı qaralauda aldyna jan salar emes.
Serıkjan Bıläşqa taǧylǧan aiyp boiynşa men Zaureş Battalova töraǧalyq etetın "parlamentarizmdı damytu qorynyŋ" atynan täuelsız sarapşy retınde Qūrandaǧy "jihad" terminıne ūsynysymdy jazba türde ūsynǧam. https://youtu.be/A3TmPTGKtgU
Taratyp aitar bolsam, Qūrandaǧy "jihad "sözın būrmalap qaruly soǧys iaki ekstremistık baǧytta paidalanatyn älemdık dın atyn jamylǧan terrorlyq ūiymdar men islamofobtar . Al sol terrorşylardyŋ täpsır-tüsınıgın resmi prokuratura men sot dälelge alyp Serıkjandy sottauy menı qatty taŋǧaldyrdy.Qalai desekte elımızdegı säläfizm ideologiiasy men sopylyq dıni-saiasi aǧymdardyŋ Qazaqstan respublikasynyŋ zaiyrly ūstanymdaryna säikes kelmeitının talai ret baspasöz betterınde aityp jürmın.
Al endı şükırşı-täubeşıl sopylardyŋ qūqyqqorǧauşy Serıkjanǧa qarsy būl agressivtı jala men qaralaudaǧy maqsaty qandai?
Sopylardyŋ Serıkjanǧa şüilıguınıŋ basty sebebı ūlttyq jäne örkeniettık qarama qaişylyqta ekenın qalyŋ jūrtşylyq bıle bermeidı.Serıkjan Bıläş "Alaş" qairatkerlerınıŋ zaiyrly formadaǧy jädidşıldık dünietanymyn ūstanady.Kezınde zaiyrly demokratiialyq prinsipterdı tu qylǧan jädidşıl Ä.Bökeihan, A.Baitūrsynov, M.Şoqai t.b siiaqty "Alaş" arystaryna qarsy şyǧyp ,Qazaq elıne bailanysty maŋyzdy reformalarǧa sabotaj jasaǧan dästürşıl-qadimşıl sopylar edı. Ömır aǧysy men tarih bumerang qoi,sol kezdegı "Alaş" arystaryn qaralaǧan jäne qasaqana sottatqan domalaq aryzdardyŋ zamanaui körınısı qazırgı Qytai kommunistık bilıgınıŋ qandastarymyz ben türkı bauyrlarymyzǧa jasaǧan qiianaty men repressivtı saiasatyn äşkerelegen qūqyqqorǧauşy Serıkjan Bıläştıŋ basyna tönıp otyr.
Mysaly advokat Şynquat Baijanov AQŞ memhatşysy M.Pompeony qytai ezgısındegı qandastarymyzmen kezdesuıne basty sebep Serıkjan Bıläş deidı, sız būl jönınde ne aitasyz?
AQŞ memlekettık hatşysy Maik Pompeonyŋ qytai kommunistık bilıgınıŋ qoldan jasalǧan genosid saiasatyna duşar bolǧan qandastarymyzben kezdesuı -tırkelmegen "naǧyz Ata Jūrt" ūiymynyŋ basşylyǧy men halyqaralyq qūqyqqorǧauşy Serıkjan Bıläştyŋ eren eŋbegınıŋ nätijesı dep bıluımız kerek. Sondyqtan da Jaratuşy Täŋırımız İbrahim men İsa paiǧambardyŋ şynaiy ümmetı bolyp sanalatyn jäne tiraniia men diktaturaǧa jany qas Pompeo siiaqty älemdık masştabtaǧy saiasi tūlǧalardy qoldap küş-quat bere körsın!
Bızdıŋ endıgı bet alysymyz, baǧytymyz qalai boluy kerek dep oilaisyz?
Eşqandai velosiped oilap tabudyŋ qajetı joq.Europa men AQŞ siiaqty progressivtı damyǧan demokratiialyq memleketter bızge ülgı bolu kerek.Zaiyrlylyq pen bılım-ǧylymdy tu etken "Alaş" ziialylarynyŋ aŋsaǧan armandaryn tolyqtai jüzege asyru bız siiaqty jastardyŋ mındetı dep bılemın.
Sūhbattasqan Toqtar Jaqaş,
"Adyrna" ūlttyq portaly
