"Qorqatyn eşteŋe joq": Almatynyŋ düngenderı qalai tūryp jatqanyn aitty

Tūrǧyndarynyŋ basym bölıgın düngen men ūiǧyr jäne qazaq ūltynyŋ ökılderı qūraityn Almaty qalasynyŋ "Zaria Vostoka" yqşamaudanynyŋ azamattary Jambyl oblysyndaǧy Qordai audanynda bolǧan şielenısten zardap şekkenderge gumanitarlyq kömek jinady. Sputnik Kazahstan tılşısı qiyn-qystau kezeŋde otandastaryna qol ūşyn sozǧan köpūltty audannyŋ tūrǧyndarymen tıldesıp qaitty.

Yntymaǧy jarasqan

"Zaria Vostoka" yqşamaudanynda ornalasqan "Nūr" meşıtınıŋ jūma küngı uaǧyzy qoldau-kömek körsetken jandarǧa alǧys aitumen bastaldy. "Qazaqstan bızdıŋ – Otanymyz. Sondyqtan da bız tatu tūruymyz qajet. Sondai nietpen bız Almaty qalasynan Jambyl oblysyna gumanitarlyq jük tielgen kölıktı attandyrdyq. Bauyrlas halyqqa ūiymşyldyq tanytyp, kömekteskenı üşın jūrtşylyqqa zor alǧys bıldıremın", - dedı "Şinsyn" etnomädeni ortalyǧy töraǧasynyŋ orynbasary Maianhu Husein jūmaǧa kelgen jamaǧatqa qarata. Meşıt jamaǧaty azyq-tülık pen kiım-keşek syndy tūrmysqa asa qajettı zattardy bırneşe kün ışınde jinap, Qordai audanynyŋ auyldaryna jıbergen. "Meşıtımızdıŋ janynan gumanitarlyq kömek qabyldaityn arnaiy qoima daiyndap, audan tūrǧyndarynan aqşa da jinadyq. Eşkım de mūndai qaiyrymdylyq şaradan tys qalmady", – dedı Sputnik Kazahstan tılşısıne Maianhu Husein.

Köpūltty audan

Qalanyŋ tömengı bölıgı, Soltüstık ainalma tas jolynyŋ jiegı ornalasqan "Zaria Vostoka" yqşamaudany 2003 jylǧa deiın Almaty maŋyndaǧy auyl bolǧan. Qarapaiym ǧana tırşılık keşetın būl jerdıŋ tūrǧyndary peiılı keŋ, meiırımdı körınedı. Suretke tüsıru nietımen fotoapparatymyzdy baǧyttaǧanda-aq qysylyp, qymtyrylǧan kısılerdıŋ kışıpeiıldıgınen sony baiqadyq. Äŋgıme arasynda olar özderın qauıpsız jerde sezınetındıgın aitty. Öitkenı, tūrǧyndardyŋ qauıpsızdıgıne köşelerde ärbır 300 metr saiyn tūrǧan poliseiler jauapty eken. Yqşamaudanǧa kırgen boida közge ılınetın metall nemese betondy biık qabyrǧalardyŋ arǧy jaǧynan körınetın türlı-tüstı şatyrly zäulım saraidai kottedjderge qarap, tūrǧyndardyŋ tūrmysy jaqsy ekenın baiqauǧa bolady. Osylaişa, ūzyn köşelerdı aralap jürıp, jalǧyzaiaq joldar arqyly audannyŋ düngender tūratyn bölıgıne tap boldyq. Jol jiegınde tūrǧan köptegen şeteldık qymbat kölıkterdıŋ arasynan bır er azamatty körıp, soǧan qarai bet aldyq. Ol aiaqjoldyŋ maŋyn sazbalşyqtan tazartyp jatyr eken.

"Düniege esıgın aşqaly osy jerde tūryp kelemın. Osy kezge deiın körşılerımızben eşqandai da mäsele tuyndaǧan emes. Al būl maŋda qazaqtar da, şeşender men kürdter de, ūiǧyr, orystar da bar. Solai bolsa da, bızdıŋ köşenıŋ tūrǧyndary öte tatu", – deidı maŋdaiynyŋ terın jeŋımen sürtken İdiris atty düngen azamaty.

Qordaidaǧy jaǧdaidy alǧaş estıgende boiyŋyzdy qandai da bır ürei biledı me dep sözge tartqanymyzda, İdiris jūmbaqtau küide ezu tartyp: "Almatyda ärkez tynyştyq saqtalyp keldı. Eger özıŋ adal eŋbek etseŋ, onda qorqatyndai eşteŋe joq", – deidı ol. Onyŋ aituynşa, düngen ūltynyŋ ärbır ökılınde yqşamaudannyŋ är tūsynda kışıgırım jer telımderı bar, olar sol jerlerde jylyjai şaruaşylyǧyn jürgızıp, kökönıs ösıredı. Sonymen qatar, aralarynda üirek-qaz asyrap jan baǧatyndary da joq emes. Osylaişa, düngender bırlese tırlık ısteidı. Äsırese, jastar jaǧy şiraq. Köpşılıgı baraholka bazarynda sauda jasasa, egde tartqan azamattar bazarda auylşaruaşylyǧy önımderın satady.

Dästürge berık düngender

"Būl jerde düngender oqşau ömır süruge beiımdelgen. Olar köp jaǧdaida tek öz ūltynyŋ ökılderımen ǧana otau qūryp, ülkenge qūrmet körsetudı būljymas qaǧidaǧa ainaldyrǧan", – deidı jergılıktı tūrǧyndardyŋ bırı Tahmina. Al üilenu toilary sän-saltanatpen ötedı eken. "Jastar 25 jasqa deiın üilenıp, tūrmys qūruǧa ūmtylady. Düngenderdıŋ şaş qoiu mänerı de körıktı ärı kürdelı bolyp keledı. Öitkenı, şaşty kümıs būiymdar men türlı-tüstı güldermen bezendıru ısı oŋai emes. Kiımderı de sän-saltanatqa sai üilestırıledı", – degen oiymen bölısken Tahmina osy kezge deiın düngen ūltynyŋ köptegen merekelık şaralaryna qatysqanyn aitty. Onyŋ aituynşa, düngender köbınese toidy üide ötkızedı eken. Toiǧa tuys-tuǧandar jinalyp, mūsylman daǧdysyna sai erler men äielder bölek otyrǧyzylady. "Dastarhan lyq toly bolady, al spirttık ışımdık degen müldem qoiylmaidy", – deidı Tahmina. Ärine, ärbır toi än-bisız ötpeitını bılgılı.

Tynyştyqty būzyp jatqandar joq

"Zaria Vostoka" audanynda mūsylmandar üşın as äzırleitın bırneşe qoǧamdyq tamaqtanu orny bar. Sonyŋ bırı – eldı mekennıŋ joǧarǧy jaǧynda ornalasqan şaǧyn dämhana. Kışıgırım ǧimaratta şyǧys taǧamdary äzırlenetını bırden baiqalady. Al qyzmetkerlerınıŋ basym bölıgı – qyz-kelınşekter. "Bızge negızınen bazarda ısteitınder keledı. Äsırese, tüskı üzılıs kezınde 30-40 adam kelıp, as-suyn bızden ışedı. Kündelıktı taǧamǧa jaŋa pısken kökönıster men jaŋa soiylǧan ettı paidalanamyz. Al jazda kökönıster men jemıs-jidekterdı tıkelei baqşalardan äkelemız", – deidı hidjab kigen orta jastaǧy dämhana iesı Asiiat. Asiiat audanda tynyş ekenın, eş alaŋsyz ǧūmyr keşıp otyrǧanyn aitady. "Bızde bärı bırqalypty ärı jaily, jaqsy. Alaŋdauǧa eş negız joq. Ärkez bır-bırımızge qamqor, janaşyrmyz. Kez-kelgen şaqta bır-bırımızge kömektesuge äzırmız", – deidı ol iısı mūryn jaratyn toqaşty bızge ūsynyp jatyp. Jergılıktı tūrǧyndardyŋ osy saryndaǧy sözderın yqşamaudanda kezekşılık atqaryp jürgen Ūlttyq ūlannyŋ jauyngerlerı de rastai tüsedı. Äskeriler öz mındetın oryndauǧa kündelıktı taŋǧy segızde kırısedı de, täulık boiy audandaǧy tärtıptı qadaǧalaidy. Olardyŋ qyzmetınıŋ oŋai emestıgın tüsıngen jergılıktı tūrǧyndar äskerilerge termospen ystyq şäi men tamaq äkelıp beredı. "Örımdei jastar bızdıŋ tynyştyǧymyzdy kün-tün demei küzetıp jürgen. Suyqtap qalmasa eken dep, qolymyzdan kelgenşe osylaişa kömektesemız", – deidı äielderdıŋ bırı bauyrsaq salynǧan dorbany kezekşılık qyzmettegı jauyngerge ūsynyp jatyp.

Qordaidaǧy qaqtyǧys

Esterıŋızge sala keteiık, 7 aqpan künı Jambyl oblysynyŋ Qordai audanynda jappai tärtıpsızdık beleŋ alyp, saldarynan 10 adam qaza tapty, 185 adam türlı dene jaraqatyn aldy. Sondai-aq, 39 tūrǧyn üi men 20 kommersiialyq nysan jäne 47 avtokölık otqa oranyp, külge ainaldy. Bügınde oqiǧa saldarynan kelgen şyǧyn kölemı anyqtalyp jatyr. Qylmystyq kodekstıŋ 272 (jappai tärtıpsızdıkter ūiymdastyru jäne oǧan qatysu, 10 jylǧa deiın bas bostandyǧynan aiyru) jäne 99-şy (adam öltıru, 8 jyldan 15 jylǧa deiın bas bostandyǧynan aiyru) baptary boiynşa tergeu jürgızılude.