2016 jyldyŋ 07-08 mamyr künderı Almaty oblysyndaǧy Tamǧaly-tas şatqalynda «Köşpendıler atamūrasy» halyqaralyq qoǧamdyq qory men «Almaty» daŋǧyraşylar jobasy jäne Ūly Dala marafony"Tengri ultra trail" jäne "Djembe jam" daŋǧyraşylar mektebı, "Assem-Ai" teatr studiiasy, «Ūly Dala köşpendılerı» jurnalynyŋ ūiymdastyruymen daŋǧyraşylardyŋ «Daŋǧara-2016» atty festivalı ötedı.
Daŋǧyra – soqpaly-şuly aspap. Daŋǧyra jasauǧa aǧaş jäne mal terısı qoldanylady. Şanaǧy döŋgelek şeŋber etıp jasalyp, bır jaq betı terımen qaptalady. Aǧaş şeŋberge ilenbegen būzau terısın taspamen tıgedı. Şeŋber ışıne ainaldyra temır şyǧyrşyqtar taǧylady. Kerılgen terı kepken soŋ, üstınen taiaqpen ūrǧanda şyŋyltyrlanyp tarsyldap, qatty dybys şyǧady. Daŋǧyra – qazırgı barabannyŋ qazaq arasyna keŋ taraǧan türı. Daŋǧyra türkı tıldes halyqtardyŋ barlyǧynda kezdesedı. Äsırese, özbek halqynda būl aspapsyz bırde-bır jiyn-toi, bi äuenderı ötpeidı. Daŋǧyrany jaugerşılık kezınde dybys qaǧuǧa da qoldanǧan.
Qazaqtyŋ muzykalyq aspaptary Batys Sıbırdı mekendeitın türkı tıldes halyqtarynyŋ, sondai-aq qalmaqtar men monǧoldardyŋ muzykalyq aspaptaryna köp ūqsastyǧy bar. «Muzyka aspaptarynyŋöz ara bailanystylyǧy taiǧa taŋba basqandai bolyp, ap-aiqyn körınetın belgılerı Soltüstıkke, Ortalyq Qazaqstan men Oŋtüstık Sıbırge,Altaiǧa jeteleidı», - dep tüsındıredı muzyka zertteuşısı V. Vinogradov. Aspaptar özderınıŋ ataluyna, qūrylysyna, pışın -türıne, oiu - örnegıne, şyǧatyn ünıne qarai belgılı bır ūltqa tän bolǧan, sol ūlttyŋ önerın paş etken.
Bızge bılgılı bır tektes aspaptar öz ara ūqsas bolǧanymen, olardyŋ jasaluynda bırqatar aiyrmaşylyqtar bar. Sıbır halyqtary: altailyqtar, hakastar, tuvalyqtar, tofylar,şorsylar öz muzykalyq aspaptarynyŋ būrynǧy qūrylysyn özgertpei, sol küiı saqtaǧan. Är türlı halyqtardyŋ bır tektes aspaptaryn zerttegende onyŋ evoliusiialyq damuynyŋ keibır jaqtaryn anǧaruǧa bolady.
Ürlep jäne ūryp oinalatyn aspaptar erte zamanda adamdardyŋ bır-bırıne dybys beruı üşın nemese aŋ men qūstyŋ dauysyn salu üşın paidalanylǧany eşqandai dau tuǧyzbasa kerek. Mūndai aspaptardy bızdıŋ babalarymyz joryqqa şyqqandarynda, aŋ aulaǧanda özderımen bırge ala jürgen, sondai-aq dıni salt-joralarda, bekzadalardyŋ sauyq-sairanynda paidalanǧan. Äsırese, dabyl qaǧuǧa öte qajet bolǧandyqtan köne aspaptardyŋ ürlep tartylatyn jäne membranalyq ūryp oinalatyn türlerı öte köp bolǧan, öitkenı, būlardyŋ dausy qatty şyǧady. Al, keiın kele sirek qoldanylatyn bolǧandyqtan osy aitylǧan aspaptardyŋ keibır türlerı mülde ūmyt qaldyrylǧan. Köne aspaptardyŋ bır qatary än men jyrdy süiemeldeu üşın paidalanylǧan.
Festival aiasynda käsıpqoi dabylǧyşylarmen bırge daŋǧarada jeke jäne toptyq türde oinai alasyz. Sadaqşylarmen bırge jebeden nysana közdeisız. Ejelgı Türkılerdıŋ än-jyrymen susyndap, naǧyz köne zamannyŋ özıne saiahattap qaitasyz.
"Adyrna"
